• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Een neo-boeddhistische litanie van niet-weten

Een neo-boeddhistische litanie van niet-weten

28 oktober 2013 door Jules Prast

Sinds Shinran weet ik minder dan ooit. Hij heeft nieuwe zaadjes van twijfel geplant in mijn gemoed. Gelukkig vind je bij broer Boeddha, Amida geheten, een bron van mededogen wanneer je je toevertrouwt aan zijn anderkracht.

Mahayana is een programmatische naam. Het betekent het Grote Voertuig. Alle mensen passen er ongeacht rang of stand in. De beweging zet zich af tegen het oorspronkelijke boeddhisme. Daarin was de boeddhaweg voorbehouden aan een handjevol monniken. De rest mocht de bedelnap vullen in de hoop op een gunstiger geboorte als monnik in een volgend leven.

Tot zover de gangbare voorstelling die Mahayana zich maakte (en maakt) van het Kleine Voertuig, Hinayana. Of deze voorstelling recht doet aan de geschiedenis, is een tweede.

Monastiek
Gautama Boeddha liet inderdaad een monastiek ideaal na. Zijn volgelingen leefden als vrijgestelden in een communiteit van gelijkgestemden.

Amida Boeddha.
Amida Boeddha.

Ik kan me wel voorstellen waarom. Het achtvoudig pad en de andere ankers van de leer van de Boeddha zijn dermate ambitieus dat zij om volledige toewijding vragen. Het gaat er niet om het een beetje te doen, maar helemaal. Een leven zonder persoonlijk bezit en de groepsdruk, vierentwintig uur per dag, scheppen de optimale omstandigheden wanneer je er helemaal voor wilt gaan.

Zo’n duizend jaar na de Boeddha ontstond het zenboeddhisme. Zen is volbloed Mahayana. Toch kozen zenboeddhisten veelal voor een bestaan als monniken in gemeenschappen. Waarom, zou je je kunnen afvragen. Daar zijn historisch gezien verschillende antwoorden op te geven. Eén daarvan is in ieder geval hetzelfde als in de periode van het oorspronkelijke boeddhisme. Als een religieus ideaal vraagt om volledige toewijding, dan volgt de leefwijze vanzelf.

Ondergeschikt
Wij leven in deze eenentwintigste eeuw in een andere periode, die van het moderne boeddhisme. Het moderne boeddhisme is een produkt van economische, maatschappelijke en religieuze ontwikkelingen die de wereld sinds ongeveer het jaar 1800 in hun greep kregen.

Mahayana noem ik tegenwoordig in gedachten liever neo-boeddhisme. Mahayana is immers zo’n beladen begrip. Het zelfverstaan van Mahayana doet geen recht aan de geschiedenis.

Gautama Boeddha geldt als inspiratiebron maar zijn leer wordt ondergeschikt gemaakt aan de opvattingen van Mahayana. Binnen Mahayana bestaat onvoldoende begrip en belangstelling voor de Boeddha en de sutra’s van het oorspronkelijke boeddhisme.

Skandha’s
Verzonken in diepe meditatie doorzag de bodhisattva Avalokiteshvara dat de vijf skandha’s leeg waren, zegt de Hartsutra.

Hart Sutra.
Hart Sutra.

Doorzien wij echter wel dat dit een boodschap was aan de scholen van het oorspronkelijke boeddhisme? Hun filosofie werd afgeserveerd en vervangen door de filosofie van de leegte.

Daarom gebruik ik liever neo-boeddhisme als benaming: om op een neutrale wijze tot uitdrukking te brengen dat we te maken hebben met twee verschillende vormen van boeddhisme, die elk in hun eigenheid dienen te worden begrepen.

Hoewel ik met mijn beleving uit volle overtuiging midden in een van oorsprong neo-boeddhistische traditie sta, is deze in mijn ogen niet superieur, maar gelijkwaardig aan de tradities van het oorspronkelijke boeddhisme.

Orale traditie
Een kenmerk van het moderne boeddhisme is dat we in een tijd leven waarin verschillende (maar niet alle) boeddhistische tradities elkaar in het Westen ontmoeten. De bronnen van al deze tradities zijn voor het eerst voor een breder publiek toegankelijk.

Van oudsher kenden op zijn best boeddhistische leraren de geschriften (van hun eigen school) en hun volgelingen niet of nauwelijks. Op zijn best, want vaak werden boeddhistische leraren in een orale traditie opgeleid door hun voorgangers. Geschriften speelden in de geschiedenis van het boeddhisme niet altijd een grote rol.

Conservatisme
In het Westen is dit anders. Menig leek leest hier boeken over boeddhisme, niet alleen van de eigen traditie (indien van toepassing), maar ook van andere. Dit plaatst leraren voor een nieuwe situatie.

Iedere verandering van betekenis vergt meerdere generaties. Wij zitten midden in dit proces. Ik zie hierin ook een grote kans. Wij kunnen de verschillende tradities bevrijden uit hun relatieve isolement door leer en praktijk te herijken aan de hand van de beschikbare bronnen.

Fragmentatie en conservatisme zullen zonder twijfel tot weerstand leiden. Maar het perspectief wenkt van een beter gedeeld begrip van elkaars wortels en meer verbinding in een breder, hechter opererende boeddhistische beweging. Zen zal hierin ongetwijfeld meeveranderen.

Robuust
Ondertussen ben ik maar een eenvoudige zenboeddhist, een klein radertje in het gehele uurwerk. Als er iets is wat ik mis in het Zen van het moderne boeddhisme, dan zijn het kloosters, meer zenkloosters hier in het Westen. Robuuste opleidingscentra, waarin mensen die daar de belangstelling voor hebben, intern kunnen gaan en zich, zolang als het duurt, kunnen wijden aan het realiseren van hun ware aard. Kloosters als kweekscholen voor bodhisattva’s die zich na het afronden van hun opleiding toeleggen op het bevrijden van zoveel mogelijk andere levende wezens.

Inzicht verwerven in je ware aard is niet buiten het bereik van ons, gewone stervelingen, die buiten de gemeenschap van monniken hun bestaan leiden. De hele geschiedenis van het boeddhisme is vol van voorbeelden van mensen die temidden van de beslommeringen van huis en haard een vorm van inzicht en bevrijding hebben verworven.

Cirkel
Maar ik ben me wel iets gaan afvragen sinds Shinran op mijn weg is gekomen.

Shinran
Shinran

Krijg je in het dagelijks leven de cirkel wel ooit gesloten? Inzicht mag dan, misschien, soms, binnen je bereik liggen, maar bestaat er enige kans van slagen om je gedrag, je gewoonte-energieën, op een betekenisvolle manier bij te buigen en lijden blijvend te transformeren tot geluk?

Sinds Shinran weet ik minder dan ooit. Hij heeft nieuwe zaadjes van twijfel geplant in mijn gemoed. In hoeverre zouden wij willen dat zulke transformatie tot de mogelijkheden behoort en in hoeverre behoort deze daadwerkelijk tot de mogelijkheden? Ik weet het niet. Ik weet niet of wij ons in het gewone-mensen-bestaan wel echt kunnen losmaken van onze samsarische gebondenheid waarin we nieuw karma blijven aanmaken.

Mededogen
Ik aarzel in een neo-boeddhistische litanie van niet weten, van nu eens zus en dan weer zo. Gelukkig vind je bij broer Boeddha, Amida geheten, een bron van mededogen wanneer je je toevertrouwt aan zijn anderkracht; dat dan weer wel.

Nu eens zus en dan weer zo. Nu eens Zen en dan weer Reine Land. En soms twee-in-een. Als ik op mijn gevoel afga, dan loopt daar, op die plek, ongeveer de weg van het midden.

Niet oefenen, niet mediteren, is te kort door de bocht. Maar misschien dat je hiervan ook weer niet te veel moet verwachten wanneer je niet voor een langere periode als vrijgestelde in een monnikengemeenschap kunt leven. En misschien moet je er zelfs daar niet voor iedereen heil van verwachten.

Een dosis realiteitsbesef voor al dat overspannen gehyp rond meditatie en mindfulness. In ‘boeddhisme light’ loert het gevaar van zelfbedrog levensgroot.

Namu Amida Butsu.

Categorie: Achtergronden, Columns, Jules Prast, Mahayana, Theravada Tags: Amida Boeddha, grote voertuig, kleine voertuig, prast, Shinran, Taigu

Lees ook:

  1. Taigu – potsierlijk, overmoedig boeddhisme
  2. Het jaar 2020 – dag 21 – voertuigen
  3. Met stomheid geslagen
  4. De mythe van het mahāyāna

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. guido zegt

    28 oktober 2013 om 11:33

    Mooi artikel Jules!
    Mijn leraar zegt weleens: “niet zomaar gaan zitten” en “eerst je motief (om te gaan oefenen)helder krijgen, dan volgt van daaruit het(voor jou) juiste oefenen.
    Meen trouwens te weten dat de chinese zen een mengeling is van ch’an en reine land boeddhisme, dus zo vreemd is jouw geraakt worden door beide blijkbaar ook niet.

Primaire Sidebar

Door:

Jules Prast

Jules (1961) schreef van 2012 tot 2025 regelmatig voor het Boeddhistisch Dagblad en sindsdien incidenteel. Bij het Kanzeon Zen Centrum Amsterdam ontving hij in 2013 de dharmanaam Taigu (‘grote dwaas’). Behalve van zen is hij een liefhebber van Shinran en de nembutsu. Parallellen tussen christendom en boeddhisme vormen een terugkerend thema in zijn werk. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Sodis – de virtuele denkster 527
    • Officiële lancering van het herintroductieproject van de Gele Komkommer
    • ‘Politiek signaal’ Veldkamp helpt Palestijnen in Gaza niet
    • B’eter Groene goddelijke salade
    • Jules – Misplaatste geestdrift

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.