Samatha is tot rust komen. Mentale kalmte. In kalmte verblijven. Maar opgelet: zelfrealisatie (P. nibbana) wordt niet verworven door zich uitsluitend te koesteren in deze gelukzalige staat van kalmte. Zelfrealisatie veronderstelt van de dhammanuvatti dat hij/zij de verschijnselen (in de eerste plaats zijn eigen geest/ lichaam-complex) ziet zoals ze zijn: vergankelijk; onbevredigend en zelfloos. En deze forensische observatie tezelfdertijd gelijkmoedig aanvaardt. Vipassana.
Aandachtig zijn en gelijkmoedig aanvaarden van alles wat zich aan hem/haar presenteert. Gelijkmoedigheid (P. upekkha) staat voor kalme vastberadenheid, onwankelbaarheid en onverstoorbaarheid. Ongeacht wélke gedachten, gewaarwordingen en gevoelens ook passeren. Alles. La vie profonde. La condition humaine. Gewoon gewaarzijn. Observeren. Getuige zijn. Bearing witness. In accepterende gelijkmoedigheid.
Dit is het échte moment van stilte. Een ruimte die leeg lijkt maar paradoxaal genoeg oneindig vol is. Het is een stilte die de dhammanuvatti omsingelt. Omarmt. Verzadigt. ‘In de stilte van zijn geest ziet de yogi zichzelf zoals hij is: vrij en ongebonden’ (Maharaj).
De Sutta Nipata 3.726 omschrijft het zo:
‘Leer dit van de wateren: In bergspleten en bergkloven stromen de beekjes luidruchtig. Grote rivieren echter stromen stil.’
