Met het aftreden van lijsttrekkers en andere politieke kopstukken wordt een kleine, maar symbolisch niet onbelangrijke stap gezet in het reinigen van het politieke klimaat in ons land. Uiteraard is er meer nodig.
Zoals bijvoorbeeld diepgaand in de spiegel kijken door de leden van de Eerste en Tweede Kamer die wetgeving lieten en laten passeren, die gebaseerd is op het recht van de sterkste, op vijandbeelden en op wantrouwen. De gevolgen van deze politieke cultuur zijn ingrijpend. Zijn we qua crisis en boosheid van veel burgers over een point of no return heen? Is een bestorming van boze burgers zoals in de Verenigde Staten denkbaar in Nederland? Een meute aangevoerd door Trump bewonderaars, complotdenkers en racisten? Want dergelijke krachten zijn er ook in ons land te vinden. We kennen het voorbeeld van boze coronaontkenners en bijvoorbeeld boeren met intimiderende tractoren, met één ervan waarvan al eens de deur van een provinciehuis er uit werd geramd.
In de woorden van de Nederlandse Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding is er in ons land een (in vergelijking met de VS kleinschaliger) radicale onderstroom met extremistische gedragingen, zoals het belagen van politici en journalisten en het intimideren van politiemensen. Maar wie of wat is verantwoordelijk voor deze onderstroom? En wat heeft die onderstroom ons te vertellen? Want laten we wel wezen, al zijn de uitingsvormen en de ideeën eronder soms zeer afkeuringswaardig, demonstreren tegen het beleid uit den Haag is een teken van een levendige democratie. Wij steken in goede zin af tegenover het politieke systeem in de VS. We hebben een grote keur (sommige vinden te groot) aan politieke partijen. Mede daardoor is onze samenleving wellicht minder gepolariseerd dan in de VS, waar het gaat om de voortdurende machtsstrijd tussen twee politieke blokken, een strijd waarin alle nuances lijken te verdwijnen. In Nederland kunnen we dus (gelukkig) kiezen uit tietallen partijen.
Maar velen zien soms door de bomen het bos niet meer. Daarnaast vinden nogal wat stemmen hun basis in sympathie of antipathie voor de ‘persoon’ van de volksvertegenwoordiger (in spé). Helderheid over standpunten en hun betekenis en de gevolgen ervan gaan dikwijls verloren in een kakofonie van elkaar tegensprekende geluiden, waarbij polarisatie in toenemende mate de toon is die de muziek bepaalt. Wie diepgaand kijkt naar de ontwikkelingen in de laatste decennia van de politieke en maatschappelijke cultuur in Nederland wordt het soms bang te moede. Te veel maatschappelijke vraagstukken (economisch, ecologisch, volksgezondheid, het beschermen van zwakkeren in de samenleving, enzovoort) schreeuwen om een fundamentele aanpak. De maatschappelijke onvrede groeit minstens zo hard als de armoede, de woningnood en de dakloosheid. En dat hand in hand met de toenemende inkomens – en vermogensongelijkheid en de perverse rijkdom van een zeer kleine minderheid. Er is sprake van een meervoudige politieke en maatschappelijke crisis. Er moeten drastische maatregelen worden genomen. Zaken moeten fundamenteel worden omgebogen willen we een meer sociale, meer vergevingsgezinde en warm menselijke samenleving scheppen.
Is er een ‘duizenddingen doekje’ dat kan helpen bij het grondig reinigen van het politieke klimaat in ons land? Een panacee voor het repareren van de beschadigde rechtsstaat en het gezond maken van de politieke cultuur in ons land? Wat te doen? Wat te kiezen? Welke partij? Hoe krijgen we helderheid die doorheen de mooie woorden en beloften, van hen die verkozen willen worden, kijkt? Een helderheid die helpt de woorden en beloften op hun merites te beoordelen? Of is de uitweg een maatschappelijke opstand (in het besef dat geweld meer kapot maakt dan je lief is)? Bewerkstelligen we meer helderheid door minder partijen in het parlement via het invoeren van een kiesdrempel? Maar daarmee zou de pluriformiteit in opvattingen en uitingen (een belangrijke kwaliteit) geschaad kunnen worden. Bovendien verdwijnen door zo’n verdunning van het politiek spectrum niet onheilzame maatschappelijke opvattingen.
Is het oprichten van een nieuwe partij de oplossing? Eén die de mens en het streven naar menselijk geluk centraal stelt in al haar denken, uiten en doen? Maar daarmee planten we wéér een nieuwe boom in het politieke speelveld, terwijl we door de bomen het bos al bijna niet meer kunnen zien. Wat zou een weg kunnen zijn om uit de maatschappelijke crises te bewegen? Mijns inziens niet de weg van een kiesdrempel of het oprichten van een zoveelste splintergroep.
Ik lanceer een ander alternatief. Een brede bewustzijnsbeweging. Een beweging van kiezers die het geluk van alle mensen vooropstelt en als uitgangspunt neemt. Op basis van een bewustzijn dat boosheid transformeert in wijsheid. Een bewustzijn dat gefundeerd is in het besef van verbondenheid van al wat leeft. Een bewustzijn dat verschillen respecteert en met een warm hart en open mind openstaat voor dialoog.
De drager voor zo’n brede bewustzijnsbeweging zou een ‘statement voor menselijk geluk’ kunnen zijn. De aanjagers actieve leden van partijen. De leden van de jongerenorganisaties van die partijen kunnen belangrijke, actieve en hoopvolle aandelen leveren. Met zo’n statement zouden zij rond de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen het gesprek over een gezonde toekomst voor Nederland kunnen verdiepen, kiezers prikkelen en de media voeden. Het zou moeten gaan om een brede bewustzijnsbeweging over de grenzen van alle politiek partijen heen en een bewustzijnsbeweging ín alle politieke partijen.
Ik draag hiermee bouwstenen aan voor zo’n statement.
-Statement voor menselijk geluk.
-Uitgangsgedachte
Elk mens verlangt naar geluk. Voor geluk is er voldoende en gezond voedsel nodig. Maar ook een comfortabel dak boven het hoofd en bescherming tegen de grillen van het klimaat. Geluk vraagt ook om veiligheid. En last but not least vraagt gelukkig zijn om vrijheid van geloof, vrijheid van spreken, vrijheid van uiten, ondernemen en organiseren. In het besef dat vrijheid zonder verbondenheid ontaardt in willekeur, en dat verbondenheid zonder vrijheid totalitair wordt. Het gaat bij geluk om de mogelijkheden tot zelfontplooiing. Het recht en de mogelijkheden om jouw individualiteit te ontwikkelen en daarbij tegelijkertijd te waken voor egoïstisch individualisme.
Dit gelukstreven vraagt om politiek waarin een warm hart klopt en om politieke keuzes waarin de mens centraal staat. Alledaagse politieke keuzes die gefundeerd zijn in principes van sociale rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid van alle individuen, democratische vrijheid én een democratische economie.
Praktische uitgangspunten voor het streven naar menselijk geluk.
Democratische economie
Democratische economie erkent dat er verschillen zijn en zullen blijven in belangstelling, aspiraties, mogelijkheden en vaardigheden van mensen en dat er verschillen zullen blijven in toegevoegde waarde van economische inspanningen. Daarmee bestaan er verschillen in beloningen voor verschillende inspanningen. Al eeuwen echter kennen we een disproportionele ongelijkheid in de verdeling van economische goederen. Een disproportionele ongelijkheid die het bestaansrecht van grote groepen ondermijnt en die maar al te vaak leidt naar oorlogen, burgeroorlogen en heftige sociale strijd.
Voor de bestaanszekerheid en voor het sociale rechtvaardigheidsgevoel én voor de vrede is het van groot belang dat partijen belangrijke principekeuzes maken, zoals:
- een onvoorwaardelijk basisinkomen dat de mogelijkheid garandeert dat elk mens kan leven volgens moderne maatschappelijke standaarden;
- een belastingpolitiek die rechtdoet aan het principe dat de sterkste schouders de sterkste lasten dragen; en een belastingpolitiek die belastingontwijking (nationaal en internationaal) blokkeert;
- het bewerkstelligen van maatschappelijk verantwoord investeren;
- het bevorderen en ondersteunen van maatschappelijke initiatieven en investeringen die bijdragen aan zelfontplooiing, gezondheid en een gezonde leefomgeving.
Democratische rechtsstaat
De democratische rechtsstaat en onze burgerlijke vrijheden moeten blijven gegarandeerd. Bij elke politieke keuze zou een belangrijk uitgangspunt moeten zijn: ‘wat u niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet’. Dat houdt in op blijven komen voor:
- Volledige vrijheid van meningsuiting in woord, geschrift en via andere mediavormen. Dit op basis van respect voor anderen. Dat houdt in dat ieder elke uiting zou moeten toetsen aan de vraag ‘zou ik me als dit over mij zou gaan gerespecteerd voelen?’
- Volledige vrijheid van demonsteren, verenigen en organiseren. Op basis van de uitgangspunten van non-discriminatie van seksen, maatschappelijke status, geloof en etniciteit, én op basis van geweldloosheid;
- Het in woord, geschrift en handelen duidelijk stelling nemen tegen groepen of partijen die verdeeldheid, uitsluiting of geweld propageren en die de principes van de democratische rechtsstaat schenden.
Gezondheid
- De aarde als ecologisch systeem is ziek en zit inmiddels stevig in de hoek waar de klappen vallen. Dat vraagt om keuzes die ‘moeder aarde’ beschermen via een actief en effectief klimaatbeleid, mede door stevige inzet op de transitie naar groene energie en naar een natuurbeleid dat de soortendiversiteit helpt herstellen;
- Individuele gezondheid is gebaat bij een gezonde leefstijl. De gezondheidszorg moet worden gebaseerd op primaire preventie, waarbij het uitbannen van roken en het uitbannen van ongezond industrieel voedsel de speerpunten vormen.
Opkomen en beschermen van de zwakken
Het is vanuit humaan oogpunt nodig om actief de helpende hand uit te steken naar de zwakken in de samenleving en hen te beschermen. Belangrijke kernpunten zijn:
- Het ‘menswaardig’ behandelen van dieren en het in dat kader bewerkstelligen van de afbouw van de bio-industrie en het bevorderen van plantaardig voedsel;
- Het bewerkstelligen van een humaan asielbeleid.
De eerste stap
Wanneer begint zo’n beweging? Als jij de eerste stap zet! Laat je stem horen voor, tijdens en na verkiezingstijd. Toets het programma van de partij waartoe je behoort, of op wie je stemt. Help bewerkstelligen dat steeds meer programmapunten op de uitgangsgedachten van menselijkheid en geluk aansluiten. Betracht wijsheid en geduld en accepteer dat omdenken en anders kiezen en handelen tijd vragen. Zoek de dialoog en vermijd polariserende (woorden)strijd. Besef dat voor dit streven volharding nodig is.
Zet stappen in het belang van de huidige samenleving, maar ook met het oog op de toekomst van de jeugd en volgende generaties. Geef Nederland en de aarde beter door dan we hem nu aantreffen.
G.J. Smeets zegt
Tja, een brede bewustzijnsbeweging met streven naar menselijk geluk als motief. Hoe naïef kan je zijn? Beste Wouter, de grondwet is alle en zwaarbevochten menselijke warmte die politiek nodig is. En streven naar geluk is hét recept voor mislukking.
Knoop het eens in je oren (je bent coach, toch?) geluk is een wens van individuen. En politiek is organisatie van het sociale leven. Raar dat je die twee door elkaar haalt.
Wouter ter Braake zegt
De meester beveelt: ‘moet je horen,
knoop jij maar eens goed in je oren:
alles gaat stuk,
kies voor eigen geluk.
Deze wereld is toch al verloren’.
G.J. Smeets zegt
Eigen geluk eerst!
Piet Nusteleijn zegt
Wouter zette een stap, jij zette als het ware een volgende stap. Je liep een stukje met hem mee. Je ging met hem in gesprek. Je bent het met hem eens voor wat betreft de richting. Nee, Wouter is niet naïef. Hij heeft hele goede uitgangspunten op papier gezet. Een soort meetlat. Je schrijft dat “streven naar geluk het recept is voor mislukking”.
Kijk, we identificeren ons telkens met de geest, ons denken dat streeft en ons verstikt. Dan mislukt het. Ons zoeken naar het geluk is meestal een gezoek op de verkeerde plek.
Ze zeggen dat je op moet houden met zoeken en streven en dat je dan samenvalt met “de vreugde, de stilte, dat wat niet uit te leggen valt, de schoonheid”.
Ze zeggen ook dat je dat zelf niet kan doen. Je zou zelf niet kunnen ophouden. Je zou zelf niets kunnen doen.
Wouters wensenlijst is een mooie lijst.
G.J. Smeets zegt
Piet,
mooie wensenlijstjes hebben we allemaal. Waar stem je op? is de vraag waar het over gaat. Zeg het maar in plaats van de pose van observator in te nemen. Je bent net als wij allemaal part of the game.
Piet Nusteleijn zegt
Pieter Omzigt of Renske Leijten. Sigrid Kaag zou ook nog kunnen. Jammer dat je niet op personen kan stemmen. Je moet ook rekening houden met de partij, die ze vertegenwoordigen. Dan wordt het Renske Leijten. SP.
Wouter ter Braake zegt
Wanneer verlangens en verwachtingen domineren loop je het risico vaak tekort te komen, of het gevoel te krijgen tekort gedaan te worden en het risico teleurgesteld te worden. Dus zou je zeggen: stel je tevreden met wat is en accepteer dat wat is is. Een innerlijke gesteldheid die je ‘vrij’ maakt van lijden en voorkomt dat je lijdt door vrees (a la het gezegde ‘de mens die lijdt het meest door het lijden dat hij vreest’). Er zijn zich Boeddhistisch noemende mensen die hierin bevrediging vinden. Het gaat dan eigenlijk primair en ‘enkel’ om de bevrijding van jouw eigen duale geest. Ik sta meer in de positie van wat in Boeddhistische visies het Boddhisatva ideaal heet. Een Boddhisatva streeft niet enkel de bevrijding van de eigen geest na, maar die van alle levende en voelende wezens (en wil dan, als je tenminste gelooft in het principe van hergeboorte van het bewustzijn) niet naar een of ander nirvana, maar steeds weer terugkomen om die missie te vervullen.
Daarbij komt het thema van ‘werkelijkheid’ aan de orde. In diverse Boeddhistische stromingen gaat men er van uit dat de werkelijkheid een projectie van onze duale geest is en dat de werkelijkheid leeg is. Ik hang dat niet aan. Ik wil niet enkel ‘op mijn kussen zitten’ of ‘in de grot’ terwijl de werkelijkheid veel lijden (en veel exorbitant lijden, zoals bijvoorbeeld in Syrië of van de honderden miljoenen dieren in de bioindustrie) voor levende en voelende wezens met zich meebrengt.
Tegelijkertijd is er niet ‘één’ werkelijkheid. De wijze waarop je naar gebeurtenissen kijkt kan per mens verschillen en maakt uit hoe je de werkelijkheid beleeft.
Uit deze filosofische beschouwingen destilleer ik een zijnsfilosofie en wereldbeschouwing. Die vat ik vaak samen in de uitspraak ‘ik ben wel ín deze wereld, maar niet vàn deze wereld’. De verschijnselen in deze wereld zijn ‘leeg’ in de betekenis ‘zonder een eigen inherent bestaan’. Alle verschijnselen zijn uitkomsten van miljoenen oorzaken en meewerkende factoren. In die zin ‘leeg’, maar wel bestaand. En daar ben ik onderdeel van als ‘tijdelijke Wouter’. Maar dit bewuste wezen Wouter wil zichzelf, maar ook anderen, het liefst allen, bevrijden van lijden. En omdat in deze duale wereld menselijke sociale interacties en ordeningen uitmaken wie er in materiële zin moet lijden en wie niet en hoeveel en diep wel of niet, voel ik het als vanzelfsprekend dat ik een mening heb over die sociale interacties en ordeningen en wil ik in woord, andere uitingen en gedrag de maatschappelijke werkelijkheid beïnvloeden gericht op het zo ver mogelijk uitbannen van ‘lijden aan onrechtvaardige samenlevingen’.
Vandaar mijn statement over de Nederlandse politiek en aanstaande verkiezingen en mijn statement over ‘menselijk geluk’. Waarbij ik tot slot de intuïtie heb dat geestelijke zelfbevrijding van mensen beter gedijt in geluk, dan in ellende.
G.J. Smeets zegt
Op wie stem je, Wouter, na deze ‘filosofische’ beschouwingen? Dat was en is de vraag van deze serie over je gedrag in het stemhokje.
Joop Ha Hoek zegt
Wouter schreef op verzoek van de BD-redactie dit artikel, met het oog op morgen, onze toekomst. Het is zijn persoonlijke opvatting hoe de politiek in Nederland zich zal gaan ontwikkelen. Hoe en wanneer ligt in de toekomst besloten en staat los van het oude politieke systeem.
Joop Hoek, hoofdredacteur.
Wouter ter Braake zegt
Beste Goff,
Op wie je stemt was voor mij niet het uitgangspunt bij mijn beschouwing, wel waar je voor stemt en waar je voor zou moeten staan en opkomen. Op wie ik stem? Ik stem voor het politieke geluid dat krachtig staat voor een gezonde aarde, gezonde dieren en mensen; en voor de stem van het ‘fatsoen’. Wat het eerste betreft sta ik dicht bij de Partij voor de Dieren, waar ik trouwens steunlid van ben. Wat het tweede betreft sta ik dicht bij de mens Pieter Omtzigt. Hij vult de rol van parlementariër mijns inziens correct en dapper in.
Henk van Kalken zegt
Wouter heeft het niet over de (grond)wet, maar de menselijke maat. Mentaliteitsverandering. Mededogen in plaats van belangenbehartiging. Politiek zou de organisatie van het menselijk sociale leven moeten zijn, maar is in de praktijk belangenbehartiging van de slimsten en de sterksten. Wetgeving gemaakt door Rutte of – van de populisten, verlos ons, heer! – de Wildersen en Baudets van deze wereld hebben zeer grote gevolgen voor het individuele geluk van burgers. Geluk is voor de één een evenwichtig bestaan in harmonie met de omgeving, voor de ander de aandelen in Shell of de NAM veiligstellen.
G.J. Smeets zegt
“Wouter heeft het niet over de (grond)wet, maar de menselijke maat.”
Ik wijs er enkel op dat de menselijke maat is vormgegeven in de grondwet. De grondwet is door onze voorvaderen gebaseerd op mededogen met iedereen. Dat het in de praktijk nogal eens misgaat is evident en de enige manier om vast te stellen dat het misgaat is de praktijk te meten met de maatlat van de (grond)wet. Om die reden is Rutte onlangs afgetreden, om die reden heeft Urgenda een paar jaar geleden het klimaatproces gewonnen, etc.. Allemaal menselijke maat.
Beste Henk, mededogen is jouw belangenbehartiging. Naar welke partij gaat je stem?
Henk van Kalken zegt
Wet- en regelgeving is aanzienlijk breder dan alleen de grondwet. Of hierbij inhoud is gegeven aan de menselijke maat betwijfel ik sterk, daar is hij niet genuanceerd genoeg voor. Het het fundament van onze samenleving. Meer een soort omlijstingswet om ordening in de sociale chaos te houden. maar Wouters pleidooi voor meer medemenselijkheid ondersteun ik.
Je opmerking dat mededogen mijn belangenbehartiging is een politieke oneliner die Rutte overigens niet zou misstaan. Mededogen is geen politiek begrip en het feit dat ik meer mededogen wil betekent niet dat ik daar persoonlijke belangen bij heb. De evidentie stekt zich uit naar alle levende wezens en is groter dan mijn tijdelijke ego.
Mijn partij is trouwens de partij voor de Dieren.
Giel Geldof zegt
Beste Wouter ter Braake, bedankt voor jouw artikel hierboven, ik heb het met aandacht gelezen. Het onderwerp houdt mij ook bezig. Laten wij de hand in eigen boezem steken: Wie is er (nog) actief lid van een politieke partij? Wij kunnen ons aanmelden als lid van een bestaande politieke partij, een partij van onze keuze op basis van de beginselen van die partij. Wij kunnen onszelf daar manifesteren door actief mee te doen in die partij. Op basis van de rijke inhoud van het edele achtvoudige pad, de vijf aandachtsoefeningen en zoveel wijsheid meer, is het mogelijk om een belangrijke bijdrage te leveren aan het besturen van onze samenleving. Misschien kunnen we beginnen met in de Sangha waarvan wij deel uitmaken, naar voren te brengen dat maatschappelijk engagement van ons op dit moment meer dan ooit belangrijk is. Politiek hoort geen gesloten kaste te laten zijn, politiek bedrijven wij allemaal, niet alleen bij aanstaande verkiezingen, maar altijd.
Wouter ter Braake zegt
Beste Giel,
Ik ben een tijd lid geweest van twee partijen, nu nog enkel van de Partij voor de Dieren. Actief meedraaien in partijstructuren is inderdaad een bijdrage die je kunt leveren aan een sociaal rechtvaardige ordening van de menselijke samenlevingen. Wel betwijfel ik of het stevig kluisteren aan één partij recht doet aan mijn waarneming dat er in diverse partijen sprake is van gedrevenheid en opvattingen die een humane ordening voorstaan. En het bijzondere aan het Nederlandse parlementaire stelsel is de noodzaak bij regeren altijd uit te gaan van coalities. Een factor in ons politieke systeem waarvan een verbindende kracht uit gaat.
Het zou mooi en heilzaam kunnen zijn wanneer die verbindende impulsen er niet enkel rond de coalitievorming zouden zijn, maar in het alledaagse debat en gesprek normaal worden. Over de partijgrenzen heen zoeken van verbinding versus polarisatie. Het ‘statement voor menselijk geluk’ is vanuit die optiek door mij bedoeld als één van de mogelijke kristallisatiepunten met behulp waarvan een over alle partijgrenzen heen verbindende dialoog gestimuleerd kan worden. Idealistisch? Ja. Maar de (duale) werkelijkheid veranderen begint altijd met ideeën. Dit sluit direct aan op jouw slotwoorden: ‘Politiek hoort geen gesloten kaste te laten zijn, politiek bedrijven wij allemaal, niet alleen bij aanstaande verkiezingen, maar altijd’.
Helemaal uit mijn hart gegrepen, Giel! Laten we eigen stappen (blijven) zetten in dat spoor.
Wouter ter Braake zegt
Beste Giel,
Ik plak mijzelf overigens het label Boeddhist niet op. Ik heb er aan de andere kant ook geen moeite mee als men mij Boeddhist noemt. Ik zelf spreek het liefst over mijzelf als Boeddhistisch geïnspireerd mens. Hoewel ik denk dat ik daar de essentie weer mee tekort doe. Omdat ik (net als jij, zoals ik lees in jouw reactie) de vier ‘edele’ waarheden over lijden, het achtvoudige pad en de tien punten van onheilzame zaken (van denken, spreken en handelen) serieus neem en ze hanteer als richtsnoer en toetssteen voor al wat ik beleef en doe. Waarbij ik vind dat de ware maatstaf voor ‘juist’ handelen is de wijze waarop je omgaat met alledaagse zaken, groot en klein, in het conventionele leven. Dat maakt dat ik geen Boeddhist ben die Boeddhist is op ‘het kussen’, teruggetrokken uit deze wereld en die deze wereld ziet en benadert als niet bestaand en als slechts projecties van onze duale geest.
De op de Middellandse Zee verdrinkende vluchtelingen, de maatschappelijke polarisatie met verschijnselen als Trump, Baudet, Wilders cs. en de schrijnende armoede in de wereld met de wanstaltige disproportionele ongelijkheid in inkomens en bezit, enzovoort, dat alles is real. Deze verschijnselen vragen niet enkel om beschouwing en contemplatie, maar vooral om actie. In woord en handelen.