• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Maatschappij » Geluk » Edele en onedele waarheden – Wat heeft Boeddha nu echt bereikt?

Edele en onedele waarheden – Wat heeft Boeddha nu echt bereikt?

6 maart 2020 door Ujukarin

De edelmanszoon Gautama Siddharta was voorbestemd om koning te worden. Maar vond dat een betekenisloos bestaan, dus werd hij een bezittingloos zwervend bedelaar. Toen hij uiteindelijk een wél betekenisvol inzicht bereikte deelde hij dat met vele tijdgenoten, en werd Boeddha genoemd. De allereerste leerrede begon met de edele waarheden. Wat houden ze nu echt in, en wat kunnen we ermee?

De levensfasen

Voordat je goed zicht hebt op wat Boeddha bereikte en vervolgens met anderen ging delen kan het geen kwaad met zevenmijlslaarzen door zijn vroege levensgeschiedenis te gaan. Met daarin vooral wat hij bereikte maar (uiteindelijk) níet betekenisvol genoeg vond om doel-om-voor-te-leven te zijn.

Ten eerste de plm. 22 jaar die Gautama als de ideale koningszoon leefde. Met een opvoeding gericht op zijn toekomstige troonopvolging, en gearrangeerd huwelijk met de bloedmooie Yashodara. Die hem vervolgens een kerngezonde zoon baarde, Rahula. Maar ook met groeiende twijfels of dit nu alles was. De soetra’s vertellen over tochten met zijn koetsier door de stad waar Gautama dingen zag waar zijn gouden-lepel leventje hem van afschermde: een oude man, een zieke, een dode en een asceet. Dit lijken me niet per se letterlijk te nemen verhalen, maar minstens een verslag van een innerlijk groeiend inzicht in Gautama. Dat uiteindelijk leidde tot de drastische keuze om het paleis te verlaten en bedelend rond te trekken.

De volgende fase, die hij na jaren rondzwerven bereikte, waren meerdere niveau’s van de ideale asceet. Eerst als zeer verwelkomd student bij Alara Kalama, een lokaal beroemd meditatieleraar. Na verloop van tijd vroeg Kalama hem om mede-leider van de club te worden en beoogd opvolger. Gautama vond echter de antwoorden van Kalama op levensvragen niet diep genoeg, trok verder, en doorliep exact hetzelfde proces bij leraar Udakka Ramaputta. Tot slot verzamelde hij een klein groepje mede-zoekers om zich heen, en volgde met hen het pad van de ideale fakir/asceet: hoe meer zelfkwelling en vasten hoe beter.

Toen hij inzag dat ook dit niet zijn doel-om-voor-te-leven was verliet hij het groepje, en accepteerde weer vast voedsel van een gulle geefster. Net als bij de eerdere pijnlijke vertrekken viel hem hoon ten deel – hij ‘brak alle beloften en verplichtingen’ van in dit geval een extreem asceet, net zoals hij dat eerder gedaan had met de plichten van een ideaal meditatieclub-lid en koningszoon/echtgenoot/vader.

En bereikte verlichting onder de Bodhiboom in Bodhgaya, India.

De vier waarheden

Het patroon van zijn eerste leerrede, in het hertenpark van Sarnath uitgesproken voor het groepje asceten dat hem de rug toegekeerd had, is die van een dokter. Een symptoom wordt ontdekt, de achterliggende ziekte, de vorm van de genezing en tot slot de stappen om die genezing te bereiken.

  1. Dukkha. Vaak vertaald met ‘lijden’ maar de term ‘onbevredigendheid’ vind ik beter passen. Omdat alles in het leven tijdelijk is, en we juist iets met eeuwigheidswaarde wensen, zullen we geen blijvend geluk vinden in al die als ideaal voorgespiegelde zaken. Dus eigenlijk is er weinig edels aan deze eerste waarheid – het is meer een duiding dat wat velen als ideaal verkondigen eigenlijk gebakken lucht is. Zoals bouwen van je hele bestaan op drijfzand inplaats van op rotsgrond. Of een mooie andere omschrijving:
    Het is alsof je de hele tijd met een steentje in je schoen loopt, en dat steentje wil maar niet verdwijnen. Dit leidt tot het verlangen dat de zaken anders zijn dan ze zijn: “Als ik nou een groter huis, een betere baan, een leukere partner, rustigere kinderen, liefdevollere ouders had …dan zou het leven volmaakt zijn”.
  2. De oorzaak van het ervaren van onbevredigendheid is begeerte of gehechtheid. Alles wat we ervaren en bezitten en fijn vinden willen we ‘voor eeuwig’; en wat we niet fijn vinden duwen we van ons af. De kunst is dus loslaten, dingen met minder hechting doen en juist ervan genieten in de realisatie wat er tijdelijk is.
  3. Waarmee je dus eigenlijk al bij de derde waarheid komt: Nirvana. Dat is niet het stralend door de straten lopen met een aura om je hoofd, maar simpelweg handelen vanuit volmaakte wijsheid en volmaakt mededogen. Wie nirvana ervaart is één met de mensen en andere levende wezens om hem/haar heen, en accepteert alle onvermijdelijke veranderlijkheid in het leven.
  4. Maar tussen dat Verlichte niveau en dat waar jij (en ik) nu zitten, middenin de symptomen van onbevredigendheid en hechting, zitten wel wat lichtjaren. Om die trap-van-duizend-treden behapbaar te maken, en te tonen dat elke stap die je zet kan tellen, formuleerde Boeddha het achtvoudig pad. Daarover een andere keer.

 

Correcte formulering van verlichting

Zowel de achterliggende ziekte, namelijk hechting, als de onthechting die aan nirvana gekoppeld is worden makkelijk verkeerd begrepen. Vandaar dat ik daar nog wat dieper op in ga aan de hand van één der beschrijvingen die Boeddha over de fysieke wereld gaf – de drie lakshanas oftewel karakteristieken van het gewone menselijke bestaan. Dat zijn dukkha/onbevredigendheid, boven al genoemd; tijdelijkheid/anicca en zelfloosheid/anatman.

Globaal zou je kunnen stellen dat verlichting betekent dat je tot in je poriën bewust geraakt bent, en voorleeft, hoe het bovenmenselijke bestaan geleefd kan worden:

  • Inplaats van tijdelijkheid volg je de dharma, de door Boeddha herontdekte eeuwige wetten die o.a. inhouden dat je anderen behandelt zoals je zelf behandelt wilt worden.
  • Inplaats van streven naar permanent geluk in aardse zaken geniet je wel degelijk van het tijdelijke geluk die bijvoorbeeld mooie natuur, kunst, een harmonieus familie- en seksleven, zinvol werk of reizen kunnen geven. Maar daarnaast probeer je, o.a. door meditatie en ethisch leven, te werken aan meer permanent geluk in je leven oftewel een stukje nirvana.
    In de terminologie van de onlangs genoemde maha-prajapati soetra gaat het dus om het langzaam vergroten van hartstochtloosheid, ongebonden zijn, zelfoverwinning, bescheidenheid, tevredenheid en volharding.
  • En dat betekent ook realiseren dat er geen permanent zelf (atman) in je huist dat groter en sterker moet worden. Inplaats daarvan realiseer je dat je een deel van het grote geheel bent; in de taal van pakweg de Puur Land school ben je zelfs ‘een der stemmen van Amitabha die zijn boodschap van wijsheid en mededogen in het leven praktiseert en uitdraagt’. Je wordt met andere woorden een arya, een wijze die de diepe verbondenheid voorleeft. Of ook: jijzelf wordt getransformeerd tot je verlichte en gelukzalige identiteit. In psychologische termen noemen we dat ook wel eens ‘veranderen van individualist in een waarachtig individu’.

Dus de drie lakshanas worden gecompenseerd door het dieper bewust worden van dharma, nirvana en het pad der arya.

De kusala kammas

Je zou kunnen zeggen dat alle drie deze positieve concepten weer terugkomen in een ander populair rijtje: de vijf positieve leefregels/kwaliteiten. Die jij en ik als praktiserend boeddhist proberen na te leven, maar die op de graat bekeken pas 100% doorleefd worden op het niveau van de verlichte persoon. Het zijn:

  • Liefdevolle vriendelijkheid (metta) maar ook de daar uit voortvloeiende kwaliteiten van mededogen, medevreugde en gelijkmoedigheid.
  • Vrijgevigheid.
    Je zou kunnen zeggen dat deze eerste twee kwaliteiten je toesturen naar iemand die in positieve zin geen verschil maakt in mijn en dijn. De hele wereld wordt gedeeld tussen hem/haar en de andere levende wezens, en zhij zal proberen de ander nooit te benadelen ten gunste van zichzelf.
  • Rust, eenvoud en tevredenheid – wat had je anders verwacht als onthechting een streven is?
  • Waarheidsgetrouwheid.
  • Handelen met heldere/onbezoedelde geest.

En zoals wel vaker betoogd geeft dit rijtje een veel accurater beeld van boeddhistische ethiek dan hun ‘Ik neem mij voor om niet…’ tegenhangers die de vijf leefregels heten.

Verbondenheid

Zoals wel vaker in mijn praatjes helpt een poëtische voetnoot soms om het concept helder te krijgen. En in dit geval ook een brug te slaan met andere religies; zoals je in mijn recente praatje over de Kalamas zag https://boeddhistischdagblad.nl/achtergronden/141122-wijs-en-onwijs-reflecties-over-de-kalama-sutta/ is het gedrag van een volgeling van Boeddha veel belangrijker dan de exacte levensleer vanwaaruit zhij zich tot dat gedrag laat inspireren! De tekst is van Pierre Kartner voor een kerstlied uit de jaren zeventig, gezongen door Ben Cramer, en voor die tranentrekker-context vind ik hem opvallend goed.

“Ik heb gebeden dat wij eens moeten leren.
dat wij de handen in elkaar moeten slaan.
Dit zijn de uren waarin wij moeten keren.
dat al het onrecht zo niet verder mag gaan.”

Dit is pure dharma – metta en vrijgevigheid horen ons te helpen bruggen te bouwen! (En ja dat ‘gebeden’ is weliswaar ietwat theïstisch, maar ook hier kan pakweg het bidden tot Amitabha ons in de buurt brengen…)

“Zeg niet dat je het niet nimmer hebt geweten.
steek je kop toch niet in de grond
in de duisternis moet er ook nog licht zijn.
één woord dat je verstond.”

Dit is meer de kennis/wijsheidsdimensie.

“Hoog aan de hemel staan de sterren die weten,
diep in de zee daar ligt het grote geheim
laat ons dan samen zoeken om het te vinden.
ik heb gebeden dat het waar mag zijn.”

Misschien dat Boeddha hier ook wel aan dacht zittend bij de Bodhiboom, luisterend naar het ononderbroken krekel-getjirp, onder de sterrenhemel van Bodhgaya?

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Geluk, Pakhuis van Verlangen Tags: Ben Cramer, Bodhiboom, India, meditatieclub, metta, Pierre Kartnet, Puur Landschool, ujukarin, verlichting, wat is er bereikt

Lees ook:

  1. Mudita: vreugdevol spiritueel een-tweetje
  2. Je lot in eigen handen – karma, de praktijk
  3. Aanwijzingen voor de tuinier
  4. Spiritueel goeroe Baba Ram Dass (88) overleden

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. robq zegt

    7 maart 2020 om 11:23

    Dank u Ujukarin om er op te wijzen dat ‘lijden’ een ongelukkige vertaling is die vaak pijnlijders kwetst.

    Zelf is mijn systeempje het grootste deel van zijn volwassen leven erg ziek geweest. En een ziekenhuis voelt aan als mijn tweede thuis. Geen geklaag, alles gaat nu veel beter maar de titel van ervaringsdeskundige wat betreft ‘lijden’ past me wel wat.

    Iemand die krolt en rolt van de pijn is niet bezig met de ‘Vier edele Waarheden’, de Boeddha zelf of bijvoorbeeld Jezus. Persoonlijk heb ik vaak gehoopt zoals heel veel anderen op de engel/demon die we grappend “Sister Morphine” noemden. Ok, het originele nummer van de Rolling Stones ziet haar meer in specifieke gevallen maar andere pijnlijders kennen haar ook hoor. En lachen daar zelfs mee want humor is soms de enige manier om het draaglijk te houden. Iets wat de gezonde mens vaak niet begrijpt en verkeerd interpreteert als ‘het zal wel nog niet zo erg zijn want hij maakt nog grapjes’.

    Maar terug naar de kern, ‘onbevredigdheid’ is een veel beter alternatief. Soms is simpelweg ‘frustratie’ al voldoende. En er zullen nog goede alternatieven zijn. Maar ‘lijden’, aub niet gebruiken omdat het een zwakke vertaling is die ook heel wat mensen kwetst door het onbezonnen gebruik ervan.

    Zo is het gebruik van ‘juist’ in de beschrijving van het Achtvoudige Pad eveneens tenen krullend en waarschijnlijk zelfs helemaal fout. Maar dat is een ander verhaal …

    Toch een diepe buiging van een ex-pijnlijder Ujukarin.

  2. Rafael zegt

    7 maart 2020 om 14:37

    lijden, frustratie, ongelukkige, vertaling, dualist, denkbeeld, relatief,

    weten, niet weten …

  3. Ujukarin zegt

    7 maart 2020 om 21:16

    Mooi te lezen. Zal mijn best doen bij verdere praatjes ook dat lijden te vermijden ;-)

    With folded palms,

Primaire Sidebar

Door:

Ujukarin

Ujukarin is lid van de Triratna Boeddhistische Orde. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

23 mrt
Zen Meditatie Introductie
23 mrt 23
02 apr
Medicijnboeddha ceremonie | Live en Online
2 apr 23
02 apr
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
2 apr 23
02 apr
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
2 apr 23
03 apr
Dagstart met meditatie en Kum Nye yoga | Gratis proefles 3 april | Online
3 apr 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Taigu – Noem mij Jimmy

    Taigu - 30 maart 2023

    Na slechts één termijn in het Witte Huis werd de wat verlegen Democraat Jimmy Carter aan de stembus verslagen door zijn Republikeinse tegenstrever Ronald Reagan. Hij trok zich vanuit het centrum van de macht in Washington, DC terug naar Plains, in Georgia, een dorp met 700 bewoners. Daar zette hij zijn oude gebruik voort om wekelijks les te geven op de plaatselijke zondagsschool van zijn baptistische gemeente.

    Boekbespreking- De beste filosofische ideeën om je moraal te verbeteren

    Erik Hoogcarspel - 29 maart 2023

    Het begrip ‘moraal’ is niet voor iedereen even duidelijk, dus laat ik hier eerst een definitie ervan geven. In het algemeen is ethiek het nadenken over wat je hoort te doen en waarom. Moraal is het stelsel van normen (gedragsregels) en waarden (dingen waar je om geeft) dat daarmee samenhangt. Waarom zou iemand nu zijn moraal willen verbeteren? Klaas Rozemond, filosoof, jurist en universitair hoofddocent strafrecht aan de VU, is ervan overtuigd dat hier een grote behoefte aan is.

    De dingen zijn zoals ze zijn en daar dien je bij te blijven

    gastauteur - 29 maart 2023

    Femke is moeder van een zoon van 11 jaar oud, een gevoelige jongen die al vanaf zijn zesde niet meer naar school gaat. Na zes weken in groep 3 viel hij uit. Hij is hoogbegaafd en kan vanwege zijn eigen manier van leren en onderzoeken niet aarden in een schoolse omgeving. Hij zat toen hij uitviel al in een Leonardo-klas, een onderwijsvorm voor hoogbegaafde kinderen van 4 tot 12 jaar, aldus moeder Femke, maar ook dat paste helaas niet.

    Wanneer iedereen liegt, weet niemand nog wie er liegt

    Kees Moerbeek - 19 maart 2023

    Een staatsgreep, of het manipuleren van het politieke systeem zijn voorbeelden van andere manieren om aan de macht te grijpen dan verkiezingen. Onverbloemde macht is echter beperkt houdbaar en macht verkregen met geweld vraagt meer geweld om het in stand te houden.

    Geschiedkundige Romila Thapar – de stem van afwijkende meningen

    Kees Moerbeek - 12 maart 2023

    Romila Thapar is een van India’s meest vooraanstaande geschiedkundigen. In haar boek Voices of Dissent (2020) beschrijft ze de rol van het ‘meningsverschil’ in de verschillende periodes van de Indiase geschiedenis. De Boeddha was een van degenen die vraagtekens zette en met een alternatief kwam. Dit artikel gaat met grote stappen door haar boek.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • De virtuele denkster 415
    • Dick – Godsbeeld
    • Chinees tempeltoerisme: honderden jongeren trekken naar boeddhistische heiligdommen
    • Lezerspost, notenmelk, en echte kaas – maar dan plantaardig
    • Worden wat we zijn

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens