• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Wie ben jij?

3 december 2019 door Edel Maex

‘Harada Roshi is een fantastische meester. Als je voor hem zit, hoef je niets te zeggen. Hij weet gewoon wat er gaande is’. Deze zin in een artikel in het Boeddhistisch Dagblad, trof mij als bijzonder shockerend. Ik ken noch de leraar in kwestie, noch de auteur van deze zin. Dus daarover kan ik niets zeggen. Wel over de context waarin deze zin bij mij binnenkomt.

Ik ben beginnen mediteren, toevallig of niet, in het jaar waarin ik afstudeerde als psychiater. Het was een woelige en moeilijke tijd met veel angst, verdriet, wroeging, pijn. De groep waarbij ik mediteerde heette niet toevallig Mahakaruna. Wat ik in de meditatie leerde was de mogelijkheid om met mededogen met al die pijn om te gaan. In mijn leven betekende dit een ware aardverschuiving. Alles wat ik was of dacht te zijn stortte als een kaartenhuisje in elkaar. Ik kan niets noemen dat mijn leven zo drastisch veranderd heeft. Het veranderde mij ook als psychiater. In mijn opleiding had ik geleerd mensen te beoordelen, te kijken naar stoornissen. Wat is er mis met deze mens? Ik merkte dat deze vraag naar de achtergrond verdween en plaats maakte voor een aantal heel nieuwe vragen: Wie ben jij? Wat is jouw lijden? Kun je dat voor mij begrijpelijk maken? Begrijp je het zelf? Wat kun je er mee?

Waar ik mij voorheen schuldig voelde als ik iemand uit de wachtkamer ging halen met een paniekerig gevoel van ‘ik weet het zelf ook niet’, besefte ik dat dit niet-weten het beste was wat ik te bieden had, de bereidheid de ander de ander te laten zijn, de ander zijn verhaal te laten vertellen en te luisteren zonder het voor hem in te vullen met de mij toegemeten autoriteit van psychiater.

Dit was helemaal niet wat ik geleerd had. Ik herlas beschaamd Freud’s gevalsbeschrijving Dora. Ik merkte hoe ijverig ik tijdens mijn opleiding de passages onderlijnd had waar hij uitlegt volgens welke pathologische mechanismen Dora, wanneer zij als 14-jarige meisje totaal onverwacht door een vriend van haar vader in het donker op de mond gekust wordt, zij daarbij afkeer ervaart in plaats van seksuele opwinding, wat volgens Freud het normale gevoel zou moeten geweest zijn. Ik ontdekte dat het lijden van de mensen die bij mij kwamen niet vroeg om dit soort bizarre duidingen, maar hoe lijden vraagt om mededogen. Ik ontdekte dat de overgrote meerderheid van het lijden waar ik in mijn werk mee geconfronteerd werd, het rechtstreekse gevolg was van een gebrek aan mededogen. Ik besefte dat het traumatiserende van traumatische ervaringen zit in de totale miskenning van de eigenheid van de ander. De incestdader vraagt niet: wie ben jij, maar zegt: ik wil jou en jij moet daar aan voldoen. Dat slaat niet enkel op seksueel geweld maar ook op het veel subtielere psychische geweld dat gebaseerd is op: ik weet hoe jij bent en aan dat beeld zul jij voldoen.

Mededogen bleek ook het meest directe antidotum tegen al die doorstane trauma’s en geweld. Mededogen is vaak de enige zinnige therapie. Daarom begon ik het programma van Jon Kabat-Zinn te geven met als belangrijkste woorden: mildheid, respect, waardigheid (lang voor het woord mindfulness de wereld veroverde).

Ik schreef een artikel in het ‘Tijdschrift voor Psychotherapie’ met als titel ‘De hypnose van het gezin’, waarin ik uitlegde hoe geweld in gezinnen onzichtbaar blijft zoals het water voor een vis. Pas als je eruit bent begint er iets te dagen. Ik schreef dat psychotherapie dan een proces is van emancipatie uit een structuur van tot dan onzichtbaar gebleven geweld.

Zo nu en dan zie je in de pers het verhaal opduiken van een psychiater of therapeut die in de fout gegaan is door seksuele relaties te hebben met patiënten. Daar wordt het geweld en het trauma herhaald waar het de bedoeling was het te helen. Dat is heel erg. Maar enkel het seksueel misbruik blijkt spannend genoeg om de pers te halen. Het is maar het topje van de ijsberg, al het veel subtielere psychologische geweld blijft onzichtbaar, onder het wateroppervlak verborgen.

Ik ben de zenpraktijk waarin ik dit allemaal ontdekte, oneindig dankbaar.

Tot ik, met afschuw, midden in het hart van het boeddhisme dezelfde ontmenselijking terugvond. Niet enkel het seksueel misbruik, waarvan we verhalen genoeg kennen, maar ook het subtiele onzichtbare geweld. Ik viseer hier geen enkele traditie in het bijzonder. Het is heel wijd verbreid in ons Westerse boeddhisme.

Door de reputatie te hebben van ‘de boeddhistische psychiater’ zie ik zoveel fout gaan. Mensen die hun eigen autonomie en waardigheid opzij zetten, die denken dat ze goed bezig zijn omdat ze doen wat hun leraar hun gevraagd heeft en daarbij hun eigen kritische zin aan de kant schuiven. Mensen die in de dezelfde morbide mechanismen terecht komen als in hun gezin van herkomst, in plaats van een proces van emancipatie en heling aan te gaan.

Sommige mensen vragen mij waarom ik daar zo vaak op terugkom. Wel, het is moeilijk te zwijgen als je de schade ziet. Als je merkt hoe die schade onmerkbaar en onzichtbaar aangericht wordt, op dezelfde manier als in die gezinnen waarin het geweld van generatie op generatie doorgegeven wordt. Een zin als ‘Harada Roshi is een fantastische meester. Als je voor hem gaat zitten, hoef je niets te zeggen. Hij weet gewoon wat er gaande is’ lijkt een compliment maar is in wezen onzindelijk. Een fantastische meester is niet degene die het weet. Een fantastische meester is degene die vertrouwd is met zijn eigen niet-weten en die bereid is te luisteren en te vragen ‘wie ben jij?’, en in die ruimte de ander de kans te geven vertrouwd te worden met zijn eigen niet-weten.

Ik hoop dat er nu iemand heel luid begint te roepen: zo heb ik het niet bedoeld, dat heb je verkeerd begrepen. Dat is ook wat aartsbisschop Leonard uitriep toen hij iedereen over zich heen kreeg, nadat hij AIDS bij homo’s een vorm van inherente gerechtigheid genoemd had. Maar ook als je het zo niet bedoelt, een onzindelijke uitspraak blijft een onzindelijke uitspraak.

De zin waar ik over struikel gaat over Harada Roshi. Ik ken de man niet, ik heb hem nooit ontmoet. Ik kan enkel hopen dat hij er zich zelf niet in herkent. Ik kan enkel hopen dat hij de volgende keer als hij met zijn student samenzit vraagt: Waar haal je het? Niet om hem een Japanse bolwassing te geven, maar vanuit een houding van: wie ben jij? Hoe komt het dat je je eigen menselijke waardigheid zo aan de kant schuift? Hoe komt het dat je jezelf onmondig maakt? Hoe komt het dat je mij iets toeschrijft wat mij niet toekomt? Ik hoop dat hij zo zal reageren. Ik kan het alleen maar hopen. Meer kan ik niet, maar ik hoop het, ik hoop het, ik hoop het.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Edel Maex, Teisho, Zen Tags: afstuderen, Edel Maex, Freud, Harada Roshi, hypnose, Kabat-Zinn, meditatie, seksueel geweld, trauma, zenpraktijk

Lees ook:

  1. Wie ben jij?
  2. Edel Maex – waarom gaan we staan, liggen of lopen? Wat is ons doel?
  3. Edel Maex – waarom gaan we staan, liggen of lopen? Wat is ons doel? (2)
  4. Meditatie is een act van liefde, van gastvrijheid. Wat zich ook aandient is welkom.

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. bolletje zegt

    3 december 2019 om 15:24

    Als je voor hem gaat zitten, hoef je niets te zeggen. Hij weet gewoon wat er gaande is

    Ik vrees dat dit mechanismes zijn, die overal opgaan. Veel mensen zoeken een leider figuur. Iemand die zogenaamd alles weet.De Boeddha zelf was niet eens zo. Hij zei : zie alles wat ik zeg, als een korreltje goud, dat je onder een vergrootglas legt, om te kijken of het wat waard is. Een belangrijke zin.

    Je hebt mensen die meer leiding geven en mensen die volgen. Je hebt leiders en volgers, overal. Of we willen of niet. Dit heeft te maken met sociologie. Sociologen hebben hier veel onderzoek naar gedaan. Helaas heb ik er weinig verstand van. Ik denk dat sociologie sowieso onderbelicht is. Ik denk dat een moderne socioloog/evolutie bioloog, meer te melden heeft dan zo’n Freud, met zijn conformistische theorie.Ik heb persoonlijk een enorme hekel, aan psychoanalyse.Het is heel arrogant en stigmatiserend, betuttelend.

    Autoritair handelen komt overal voor. De beweging die beweert geen leiders te hebben, het ‘anarchisme’. Is een van de meest autoritaire,verstikkende en hiërarchische beweging, die ik ooit van dichtbij gezien heb. Zoveel zegt het dus niet. Schijn bedriegt. boeddhisme heeft wél leiders en ik vind die kringen gek genoeg minder autoritair overkomen.

    Ik denk dat je niet teveel moet verwachten van mensen.We kunnen slechts de schade beperken. Zien te beperken. Philip Zimbardo, heeft veel hierover geschreven. Hij is een socioloog. Een ondergewaardeerd figuur.

  2. Zeshin zegt

    3 december 2019 om 16:16

    Tja en dan is het ook nog de vraag welke Harada Roshi? De Harada familie is een grote priesterfamilie en de bekendste daaruit zijn Daiun Roshi, Tangen Roshi, Shodo Roshi, Seicho Roshi, zoek maar uit, er zijn er nog meer.
    Deze uitspraak zegt meer over de schrijver dan over de bewuste Harada Roshi. Hoewel, als die Harada Roshi als spiegel fungeert dan is het logisch dat diegene die in de spiegel kijkt zichzelf ziet en snapt wat er aan de hand is. Vervolgens alle eer aan de spiegel geeft omdat hij/zij nog steeds buiten zichzelf zoekt. En wat u voor invulling aan de uitspraak geeft zegt meer over u dan wat er werkelijk heeft plaats gevonden. Iemand tracht naar beste kunnen op papier een ervaring weer te geven. U bent nog al rap met oordelen terwijl u in uw schrijven beweerd niet oordelend te zijn.

  3. Wouter ter Braske zegt

    3 december 2019 om 19:41

    Dank je wel voor dit heldere en wijs geformuleerde levensinzicht.

  4. Daishin zegt

    3 december 2019 om 23:49

    Laat ik een ander verhaal vertellen.Ik ontmoette een man en die vertelde dat hij de liefde van zijn leven had ontmoet. We hoefden elkaar aan te kijken en begrepen elkaar volkomen zonder woorden aldus de man.
    Wat een fantastische vrouw.

  5. Elsbeth zegt

    4 december 2019 om 09:10

    Uit het hart gegrepen, waarvoor dank!
    Elsbeth

  6. Piet Nusteleijn zegt

    4 december 2019 om 09:32

    Terwijl ik dit stuk lees, ervaar ik een beschrijving van een groot inzicht. Hoe ontmoet je de ander? Wat is hulpverlening? Goed om er op deze manier ‘s naar te kijken.
    Heel goed zelfs.

  7. Pascale Companjen zegt

    4 december 2019 om 09:45

    Wat een prachtig stuk. Helder met veel liefde voor het leven.

  8. Daishi zegt

    4 december 2019 om 15:53

    “Ik ken noch de leraar in kwestie, noch de auteur van deze zin. Dus daarover kan ik niets zeggen. Wel over de context waarin deze zin bij mij binnenkomt.”
    Dat zegt heel veel over de schrijver van dit stukje. Hij leest wat en verzint er een verhaal bij.
    Misschien klopt het wat hij schrijft maar misschien ook niet. Wij weten het geen van allen, want wij kennen de zenmeester en de auteur niet.
    Het is jammer dat mij vorige ingezonden stukje niet geplaatst werd en ik begrijp werkelijk niet waarom het niet geplaatst werd.
    Noord-koreaans dagblad?

  9. Willy Waumans zegt

    4 december 2019 om 21:29

    Klasse mijnheer Maex.

    Verfrissend helder.

    Dank je wel

  10. Bart zegt

    5 december 2019 om 09:14

    Elk ontwikkelingspeil ‘zijn eigen geloof’. Dit gegeven maakt bovenbeschreven mechanismen nagenoeg onvermijdelijk, zo lijkt het. Tegelijkertijd, zoals Edel schrijft, ‘het is moeilijk te zwijgen als je de schade ziet’. Van hieruit kan je niet vaak genoeg benadrukken – met name voor nieuwkomers die nog niet tot de nek gevangen zitten in geconditioneerde patronen van gurucentrisme – dat er binnen boeddhisme vele alternatieven te vinden zijn voor kritiekloze navolging van schadelijke en zogenaamd alwetende guru’s.

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 28 februari 2021
    Discovering Padmasambhava (online)
  • 1 maart 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 3 maart 2021
    Zen Spirit Doorgaande groep Meditatie Arnhem
  • 3 maart 2021
    Weten - Niet Weten | Cursus Lotus Trilogie online
  • 4 maart 2021
    Doorlopende groep Vipassana Haarlem
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Mijmeringen over bewustzijn

Rob van Boven en Luuk Mur - 23 februari 2021

Je trok in je jeugd de conclusie dat je niet gewenst was. Met die ervaring ging je de wereld zien. Dat werd het fundament van je geloofssysteem. Je ging jezelf beschermen tegen deze pijnlijke gevoelens, die het gevolg zijn van wat je bent gaan geloven.  Dat kan zijn door jezelf zoveel mogelijk terug te trekken of vooral niet lastig te zijn. Of misschien ging je juist heel nadrukkelijk aanwezig zijn, wat door anderen juist als heel vervelend ervaren kan worden.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 2 en slot))

Erik Hoogcarspel - 21 februari 2021

Het is niet verwonderlijk dat het begrip “gelijkheid” in andere culturen geen rol speelt. Blijkbaar heeft men daar wel van de ervaring geleerd. Voor Confucius waren rangen en standen in de maatschappij noodzakelijk voor een harmonische en goed functionerende samenleving. Een referendum zou volgens hem alleen maar tot grote rampen leiden, want ongeletterde en slecht opgevoede mensen kunnen niet weten wat het beste is voor ieder.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 1)

Erik Hoogcarspel - 20 februari 2021

We leven in procrustische tijden waarin gelijkheid heilig is geworden. Onderscheid, discriminatie, is zo’n beetje de bron van alle kwaad. We moeten allemaal gelijk zijn. Alle kinderen in een klas, allemaal schaatsen of naar het strand op hetzelfde moment, allemaal dezelfde kleding en dezelfde maten, met wat elastiek in de stof past het toch wel.

Paul Boersma – Het portret als valkuil

Paul Boersma - 16 februari 2021

Het Boeddhabeeld is een symbolische weergave van de vergoddelijkte mens, van de verlichte mens, van de mens waarin wijsheid en mededogen tot volle ontplooiing zijn gekomen. Het is een toonbeeld van harmonie.

Zó ontken je het klimaatvraagstuk óók. Dat kan anders!

gastauteur - 9 februari 2021

De crisis lijkt te groot, te massief om door de massa’s goed begrepen te kunnen worden. Let wel, het staat hier goed, die massa’s mensen zijn niet dom, er is niets neerbuigends bedoeld, maar de omvang van de problemen en de belangenstrijd er omheen zijn dermate groot dat begrip en theorie moeilijk ‘populair’ te maken zijn. Alleen maar roepen dat het ‘heel erg’ is, motiveert ook niet echt. En dan nog de (on)kosten van de benodigde maatregelen, wie draait ervoor op?

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Dick – aandacht is toelaten
  • Hans van Willenswaard – Het mysterie van de Zwarte Tulp (8) – de boeddhistische kloosterling
  • Mijn (tijdelijke) staat van zijn
  • Ardan
  • Niet-weten is geen metenschap

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens