• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Religie en maatschappelijke verandering

Religie en maatschappelijke verandering

16 juni 2019 door Kees Moerbeek

De boeddhistische denker Sulak Sivaraksa (1933) is de belichaming van het sociaal geëngageerde boeddhisme. De vraag van zijn Religie en maatschappelijke verandering is: ‘Hoe kan religie bijdragen tot maatschappelijke verandering?’ Hieronder een beknopte samenvatting van het gelijknamige hoofdstuk uit Sivaraksa’s Zaden van vrede.

Tekst Kees Moerbeek

In de meeste culturen heeft religie twee rollen, signaleert auteur Sivaraksa. In tijden van vrede neigen priesters ernaar de maatschappelijke status quo te handhaven en sociale verandering tegen te houden. In tijden van onrust kunnen zij echter profeten zijn, die de instabiliteit in de samenleving gebruiken om deze te verbeteren en veranderen. Religie roept dan op tot een meer rechtvaardige en vreedzame samenleving op aarde, in het hier en nu.

Profetische stemmen

De auteur oppert vervolgens dat elke wereldreligie bestaat uit twee hoofdelementen: universele altruïstische en onbaatzuchtige liefde en geïnstitutionaliseerd en egocentrisch groepsgevoel. Dit laatste kan leiden tot intolerantie en fundamentalisme, zoals blijkt uit het volgende citaat: ‘Wij hebben het enige en ware pad naar verlossing gevonden. De anderen bevinden zich op een dwaalspoor.’ Een citaat: ‘Veel godsdienstige mensen vinden rechtvaardiging voor hun geloof in de wedijver met anderen in plaats van het streven naar dialoog en vreedzame samenwerking.’

De universele liefde van de wereldreligies is de laatste twee eeuwen terecht gekomen op de tweede plaats, aldus Sivaraksa. Op de eerste plaats staan uiterlijke vormen, waardoor religie als institutie de norm geworden. De meeste kerken steunen de maatschappelijke status quo: ‘Er zijn niet genoeg profetische stemmen geweest om de sociaal-economische orde in beweging te houden op weg naar vrede en rechtvaardigheid voor de hele mensheid.’

Wereldlijke goden

In de achttiende eeuw verminderde de priesterlijke macht in het voordeel van een nieuw soort raadgever: de wereldlijke intellectueel. Deze is niet aan traditie gebonden en beweert dat hij alle ellende van de wereld kunnen diagnosticeren en oplossen met zijn verstand. Dienaren en woordvoerders van goden is hij niet, maar hij vervangt de goden.

Met veel geestdrift nemen deze wereldlijke intellectuelen de grote geloofssystemen en hun voorstanders onder de loep, aldus de auteur. Zowel kerk als geestelijkheid worden aan de kaak gesteld. Deze intellectuelen hebben een grote rol gespeeld in het vormen van onze kritische mentaliteit en sociale instelling. Maar waren uitgerekend deze intellectuelen wel zo geschikt om de mensheid voor te houden hoe die zich moet gedragen? Niet bepaald! Sulak Sivaraksa schrijft over deze grote mannen en vrouwen, of ze nu Rousseau, Marx, Bertrand Russel of Mao Tse-tung heten: ‘Als wij kijken naar hun morele en oordeelkundige kwalificaties, zien wij dat zij hun eigen leven vaak op ontstellende manier leidden. Hun persoonlijke levens en hun relaties met familie en vrienden doen ons over het algemeen niet geloven dat zij zelf de sleutel tot geluk hadden gevonden.’ Deze wereldlijke goden hebben weliswaar ons denken verscherpt, maar ook bijgedragen aan het lijden van de mensheid. Zij faalden, omdat zij net als hun voorgangers arrogant en onverdraagzaam werden. Ze vonden de mensheid en hun eigen ideeën belangrijker dan de mensen die zij ontmoetten, concludeert de boeddhistische denker.

Waar het aan schort

We hechten te veel geloof aan de macht van actie, vooral aan politieke actie. Net als wereldlijke intellectuelen hebben activisten de neiging om zich met de buitenkant bezig te houden en het vingertje op te heffen naar anderen, naar ‘hen’ of naar het ‘systeem’. Dit zonder in te zien dat negatieve factoren ook in onszelf werkzaam zijn. Activisten gaan er vanuit dat persoonlijke rechtschapenheid pas ontstaat door radicale sociale verandering. Boeddhisten menen volgens Sivaraksa al 2.500 jaar dat radicale maatschappijverandering eerst, of in ieder geval gelijktijdig vraagt om individuele en spirituele verandering. Religie kan voor persoonlijke verandering zorgen, maar niet als dit het eenvoudigweg uitvoeren van uiterlijke rituelen is, zonder dat het samengaat met persoonlijke verandering. ‘Religieuze waarden zijn waarden die uitdrukking geven aan onze spirituele diepte en menselijkheid,’ aldus de maatschappijcriticus.

Het volgende citaat tot slot klinkt als een oproep. Sulak Sivaraksa: ‘Mensen die naar een spiritueel leven streven, moeten zich betrokken voelen bij hun maatschappelijke en fysieke omgeving. Waarlijk religieus zijn betekent niet de maatschappij afwijzen, maar werken voor sociale rechtvaardigheid en verandering. Religie bevindt zich in het hart van maatschappelijke verandering en maatschappelijke verandering is het wezen van religie.’ 

Bronnen
Sivaraksa, S. Zaden van vrede. Uitgeverij Asoka, Nieuwerker a/d IJssel, 1997
Sulak Sivaraksa at the Parliament of the World’s Religions
https://www.youtube.com/watch?v=OkIerY9LeIE

 

 

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Dharma en filosofie, Geluk Tags: geloofssystemen, Kees Moerbeek, pad. macht, politieke actie, religie, sociale instelling, Sulak Sivaraksa, verlossing, zaden van vrede

Lees ook:

  1. ‘Als je de Boeddha tegenkomt, dood hem’
  2. Boeddhisme – religie of niet. Wie kan het wat schelen?
  3. Andrew Olendzki -advocaat van Mara
  4. Besta ik, of besta ik niet?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Kay zegt

    16 juni 2019 om 20:54

    In dit artikel worden tegenstellingen gemaakt en benoemd. Bijvoorbeeld enerzijds religie en maatschappelijke betrokkenheid, anderzijds rede, rationaliteit en wetenschap. Volgens het artikel is zijn verandering van individu en samenleving essentieel en primair, deze veranderingen zijn secondair en gevolgen. Veel meer gaat het om vorming versus ontwikkeling. Vorming is individu en samenleving passen in een harnas, ontwikkeling is onontgonnen maar latente mogelijkheden en eigenschappen tot bloei te laten komen. De kinderen van nu worden nog steeds in de mal van de industriële revolutie gegoten.

    Een andere wezenlijke tegenstelling is binnenkant en buitenkant benaderingen. In werkelijkheid is het de binnenkant die de buitenkant bepaald. Activisme is net zo oppervlakkig en basisloos als commercialisme en consumentisme, het komt uit dezelfde mentaliteit voort.
    Onze samenleving heeft het conflict tussen de individualist en het algemeen belang niet kunnen oplossen. Conflicten lijken niet te verdwijnen, maar lijken zich te vermenigvuldigen. Morele principes zijn arbitrair en rigide als op een activistische manier op het leven worden toegepast. Achter de ethische, activistische principes, wat een vals beeld is, ligt een grotere waarheid van een groter bewustzijn.
    Een concept voor ons in deze tijd om wat orde in de chaos te scheppen is het onderscheid maken tussen een nationaal-ego en nationale-ziel. Je kunt een nationaal-ego beschouwen als een voorbeeld van vals subjectivisme, waarin de nationale identiteit en trots worden benadrukt om iemands superioriteit te bewijzen. Nationaliteit is de eerste en enige volwassen psychologische eenheid van een land.

    Het modderen van activisme, religie, psychotherapie in individu en samenleving is geen spiritualiteit, in tegendeel het is anti-spiritueel.

    • kees moerbeek zegt

      17 juni 2019 om 18:23

      Dank Kay.

      Sulak Sivaraksa wordt in Birma en internationaal zeer gewaardeerd. In zijn land staat hij bekend als een lastpak voor het regime en wordt af en toe voor het gerecht gesleept. Zijn dharmische autoriteit is onomstreden. Hij is niet de enige, er zijn er zovelen.

      Ik wil je beslist niet beleren, maar leven is AANMODDEREN. Dat is zo spiritueel als maar zijn kan.

      Dictaturen komen en gaan: de wind blijft bestaan en komt uit alle richtingen. In onze geest waart een dictator rond, een aap die slingert van tak tot tak en wat al niet meer. Zo zijn we mensen en daar zit wijsheid in! Te zen? https://www.youtube.com/watch?v=CcynRnI7uAo En ten slotte: https://www.youtube.com/watch?v=YVc0wBLri1A Dit vult mij met grote vreugde: https://www.youtube.com/watch?v=ZxUmq2tOQ2Q

      Er ontspruiten prachtig Lotusbloemen uit de modder. Ontwaak.

      Namo Guanshiyin pusa!

      • Kay zegt

        18 juni 2019 om 07:41

        Beste Kees,
        Alle mogelijkheden en eigenschappen, al dan niet ontwaakt, zijn belangrijk in de evolutie van de mensheid. Veronderstellen b.v. dat rede, rationaliteit en wetenschap geen plek heeft in het bestaan is blind geloof, onrespectvol en een opvatting dat menselijke eigenschappen en mogelijjkheden uitgewist kunnen worden en geen rol hebben te spelen hebben is een opvatting. Deze opvatting vind je veel in new age groepen, in fanatieke en fundamentalistische kringen en Azië. Dat kan ik respecteren, maar mijn respect gaat niet zover dat het de enige en hele waarheid is.
        Elke systimatisering heeft zo zijn eigen uitgangspunten en standpunten, een andere systimatisering kan ook waar zijn.

        • kees moerbeek zegt

          18 juni 2019 om 17:54

          Dank dat we nu weten waar je respect naar uit gaat en waar je respect eindigt, Kay. En vervolgens dat deze stigmatisering van je ook waar kan zijn, neem ik aan. Ik hoop dat je bij het waden door de modder de groei en bloei van lotusbloemen niet verstoort. Als je het met ’tiger feet’ doet lukt je het. Humor moet toch nog kunnen?
          Namo guanshiyin pusa!

        • kees moerbeek zegt

          18 juni 2019 om 19:46

          Uiteindelijk vinden we de Weg, op onze manier. Je kunt je aansluiten of niet. Nodeloos om ons te beleren, dat kunnen we namelijk zelf veel en veel beter. Overigens heb ik totaal niets met New Age, of gezweef. Akkiebah

          Namo Guanshiyin pusa!

Primaire Sidebar

Door:

Kees Moerbeek

Kees Moerbeek werkte aan De Lotusvijver en was eindredacteur/hoofdredacteur voor het Magazine VvB. Hij gelooft in de sociaal-maatschappelijke aspecten van het boeddhisme. Kortom: het Achtvoudige Pad. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • De dood van de paus
    • Seks: Joodse posities in Joods Museum Amsterdam
    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet
    • Vrijdag Zindag – Wat Schoof had willen zeggen

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.