In de Zwarte Tulp schrijft Hans van Willenswaard over de belangstelling voor meditatie van abt Jeroen Witkam van de trappistenabdij Maria Toevlucht. Onder de titel Dit kopje koffie verscheen in het dubbelnummer van De Lotusvijver herfst/winter 2007, jaargang 13, een interview van Franca Duindam met de trappistenmonnik Jef Boeckmans (Tokuun Roshi) van dezelfde abdij. Hieronder het artikel uit de interessante historie van het Tulpenboeddhisme.
Drs. Jef Boeckmans (Tokuun Roshi) studeerde filosofie en theologie in Leuven, Utrecht en Fribourg. Hij specialiseerde zich in de studie van spiritualiteit en mystiek. Hij is trappister monnik en begeleidt zensesshins vanuit de abdij Maria Toevlucht in Zundert en op andere plaatsen in binnen- en buitenland. Sinds 1970 beoefent hij zazen en is betrokken bij de interreligieuze dialoog. Na een ontmoeting met Graf von Dürckheim beoefende hij jarenlang zen onder leiding van Pater Lasalle. Hij rondde zijn zenstudie af bij andere leraren van de Sanbo Kyodan (Japanse zenschool in Kamakura): Victor Löw, Ama Samy en Williges Jäger. Hij kreeg zijn lesbevoegdheid van Yamada Ryôun Roshi en Kubota Ri’un Roshi. Ik had een gesprek met hem over zijn zentraditie.
Nadat hij koffie voor mij heeft gehaald vraag ik hem:
Wat betekent zen voor u?
‘Zen heeft natuurlijk vele betekenissen. Er heerst veel verwarring rond zen. Dit kopje koffie, dit gesprek, daar gaat het uiteindelijk allemaal om.’
Wat zijn de raakvlakken van zen met uw christelijke traditie?
‘Zen heeft geen raakvlakken met de christelijke traditie als je zen ziet in de betekenis van het Mahayana boeddhisme. Het zijn in feite twee religieuze systemen, twee religieuze overtuigingen die op zich heel weinig met elkaar te maken hebben. Deze wereldbeschouwingen zijn zo “eigenaardig” dat ze nauwelijks raakvlakken hebben. Wel is het zo dat de oerervaring in de zentraditie, de oerervaring van de Boeddha, de oerervaringen van Bodhidharma, Huineng, enzovoorts, dezelfde zijn als de oerervaring van Jezus en van alle mensen die een diepe eenheidservaring (verlichtingservaring) hebben gehad. Deze gemeenschappelijke religieuze ervaring, dát is de gemeenschappelijke grond.’
Wat zijn de verschillen?
‘Er zijn natuurlijk veel verschillen. De oerverkondiging van de Boeddha en Jezus is echter niet verschillend, wat de mensen er van gemaakt hebben is wél verschillend. Wezenlijk is dat beide tradities een verlossing willen aanreiken. Het zijn beide systemen van bevrijding. Het is op een andere manier naar de werkelijkheid kijken, maar er is in feite maar één werkelijkheid.’
Wat voegt zen voor u aan uw christelijke traditie toe?
‘Of het iets toevoegt weet ik niet. Voor veel mensen verdiept de christelijke traditie zich als ze zen gaan beoefenen. Er komt als het ware een laag bij, men wordt gevoeliger voor de dieperliggende religieuze oerervaring. Waardoor men gevoeliger wordt voor de diep menselijke symboliek in de bijbel en de christelijke mystieke traditie. Sommigen laten zelfs de christelijke traditie achter zich. Voor mij persoonlijk geldt dat als je een heel diepe eenheidservaring hebt, dan laat je alle religie achter je.’
Met welke zentraditie bent u verbonden?
‘Ik ben verbonden met de Sanbo-Kyodantraditie uit Japan.Van oorsprong is het een Sototraditie, verwant aan de traditie van Harada Soko Roshi. Het is een lekentraditie die de beste elementen van de Rinzai en Soto probeert te combineren. We komen uit de school van de stille verlichting, de shikantaza, we hebben een koantraditie. Er heerst geen hiërarchie in onze lekenschool. Waar het op aankomt is de diepte van het inzicht.’
Wat zijn de verschillen met andere zentradities?
‘We zijn geen monastieke orde. De laatste drie abten van onze traditie zijn leken die gewoon in het bedrijfsleven functioneren, die bijvoorbeeld directeur zijn van een kliniek, of arts. We hebben geen Jukai en rakusa’s binnen onze traditie. Verder zijn er niet veel verschillen en zijn we in wezen hetzelfde.’
Hoe is de verhouding leraar-leerling?
‘De leraar is een dienaar. De leraar staat garant voor een zuivere transmissie van de zentraditie. Ook natuurlijk het onderwijzen van de zenmethoden, zoals de lichaamshouding bij het zitten, de koanstudie en alle andere dingen die belangrijk zijn in zen. In wezen gaat het natuurlijk om de mondelinge overdracht buiten alle geschriften en tradities om, van hart tot hart. Bij alle leraarsrelaties gaat het om een diepe vertrouwensrelatie, in feite een liefdesrelatie tussen leraar en leerling.’
Wat wilt u uw leerlingen leren?
‘Niets, ik wil ze juist dingen afleren. Maar vooral wil ik dat ze leren te vertrouwen op hun eigen licht. Eigenlijk kun je alleen voor de leerlingen proberen condities te scheppen, proberen ze te faciliteren, zodat ze bij hun eigen wezensdiepte kunnen komen.’
Houdt u sociale acties en zijn er contacten met andere tradities?
‘Enkele voorbeelden zijn een retraite in Westerbork, met slachtoffers, maar ook met de kinderen van NSB-ers. Stervensbegeleiding en begeleiding van aids- en HIV-patiënten. Ook begeleid ik gevangenen. Ik vind contacten met andere tradities erg belangrijk. Zo zijn er contacten met Nico Tydeman, Ton Lathouwers, de Dalai Lama en andere vertegenwoordigers van religieuze, boeddhistische en hindoeïstische tradities. Onze traditie is een wereldwijde organisatie met afdelingen in Japan, India, de Filippijnen, Polen enzovoorts, ook daar hebben we regelmatig contacten.’
Verleent u rituele diensten?
‘Zeker, ik word regelmatig gevraagd om stervensbegeleiding te verzorgen, waarbij ik met de stervende en zijn omgeving probeer naar nieuwe vormen en rituelen te zoeken die op dat moment verdieping en vertroosting kunnen geven. Ik vind het belangrijk om de zentraditie zuiver door te geven, aan de andere kant vind ik het belangrijk dat de methode aan onze cultuur wordt aangepast met behoud van die kern.’
Waar geeft u zensesshins?
‘Ik geef zensesshins op verschillende plaatsen in Nederland, onder andere in de abdij in Zundert, het Centrum ZIN in Vught en in Amsterdam. Maar ook op verschillende plaatsen in België en Polen zijn er jaarlijks sesshins. Mijn sangha is verspreid en daardoor ben ik veel onderweg.’
Bronnen
Over Jef Boeckmans
Zenmeester Jef Boeckmans over ‘Waar het werkelijk om gaat…’
