Pasen is een evenement met eeuwenoude tradities. Het woord Pasen is ouder dan waarvoor christenen het gebruiken, het komt van het Hebreeuwse woord ‘pesach’ wat ‘overslaan’ betekent. Toen de Joden in de 8e eeuw vc. Egypte ontvluchten sloegen zij de hoofdmaaltijd over en aten in plaats daarvan alleen een soort crackers die matses genoemd worden.
In onze omgeving is het feest met het voorjaar verbonden en is van oorsprong een Germaans lentefeest. Daarvan zijn nog talloze gebruiken overgebleven. Het verstoppen van eieren stamt uit de Germaanse traditie. Als symbool van vruchtbaarheid werden in akkers eieren begraven zodat deze akkers vruchtbaar zouden worden. Velen van ons zullen de palmpasenstok nog wel herinneren- een versierde stok met bovenaan een broodhaantje. Deze is een afgeleide van de paasstaak of meiboom die in het oosten van het land nog steeds rond Pasen worden opgericht.
Ook de paasvuren zijn hier op terug te voeren. Niet alleen in noordoost Nederland is dat het geval, ook in het westen was dit gebruik bekend. Ikzelf heb tijdens lentefeesten met kleppers in een specifiek patroon rond de meiboom gelopen. Iedereen die om de boom liep had een lint in de hand en door het loop-patroon te volgen werden de linten om de boom heen gevlochten.
Maar de haan speelt de grootste rol in de oude gebruiken. Rond de Pinksterdagen vindt op Schiermonnikoog het Kallemooi feest plaats. Een van de vaste onderdelen van dit evenement is een haan in een mand, die in een hoge paal word opgehesen. De haan is terug te voeren tot de Noorse mythologie en heet Goudkam of Gullinkambi en zit boven in de levensboom Yggdrasil. Ook de weerhaan op de toren is tot Goudkam te herleiden. Uiteraard staat de haan symbool tot ontwaken.
Ik wil met dit artikel een lans breken voor behoud van oude tradities en gebruiken.
Vanuit emotionele overwegingen wordt kennis en cultuur afgeschaft zonder te beseffen wat de diepere waarde van deze gebruiken zijn. De dierenbescherming bemoeit zich met de haan die in de mand op het kallemooi feest zit. Er is een jarenlange discussie ontstaan over de afschaffing van Zwarte Piet, die van origine niets met slavernij te maken heeft. Het zwart maken van een gezicht is de eenvoudigste manier van vermommen. In alle culturen bestaat deze manier van vermommen, in Afrika is uiteraard het wit maken van het gezicht voor de hand liggend.
Natuurlijk ben ik voorstander voor dierenwelzijn en zou ik graag de levende haan op Schiermonnikoog vervangen zien worden door een afbeelding van een haan, of misschien wel een broodhaantje. Dat geldt ook het verbieden van vuurwerk met oud en nieuw, ik ben geen voorstander van oog- en gehoorletsel. Maar ook geen voorstander van vuurwerk wat door een professioneel bedrijf word ontstoken.
Misschien zouden we het oude Perchta-feest weer kunnen gaan vieren. Op de Waddeneilanden is dat nog steeds zo en heet Sunderkloazen of Kloazen Ome’s. Van origine viel dit tussen 21 december en zes januari, dus een oud- en-nieuw feest. Er komt geen vuurwerk aan te pas, maar wel maskers, verkleden, en een hoop lawaai.
Laten we zuinig zijn op onze tradities en laten we, voor we iets afschaffen of afgeschaft hebben, even een kijkje nemen in de historische-cultuur-kist van Nederland waarmee we het afgeschafte kunnen herstellen. Om een variant op een bekende tekst op te voeren: Een volk wat zijn levende geschiedenis verliest, verliest meer dan alleen de gebruiken.
