Toen ik het bericht las, op woensdagochtend, dat Joost Zwagerman was overleden en dat hij zelfmoord had gepleegd, schoten de tranen spontaan in mijn ogen.
Vanwege het schokeffect, denk ik. En ook door een besef dat Zwagerman kennelijk zó erg leed, dat hij er een eind aan heeft gemaakt.
Ik moet eerlijk bekennen dat ik ook tot de grote groep van mensen behoor die wel eens nadenkt over zelfdoding. Ik ken het gevoel van dat het me te veel wordt. Dat ik het gevoel heb dat ik ‘het leven niet aankan’. Vaak kan ik het niets eens heel duidelijk omschrijven. Het is een gevoel. Een ondertoon in mijn bestaan.
Ieder mens wil gelukkig zijn. Toch? Dat is een soort van oerdrift. Of je nou een IS-strijder bent, een vluchteling, of een depressief mens. We willen allemaal gelukkig zijn. Tevreden zijn.
Sommige mensen lukt het beter om tevreden te zijn dan anderen.
Wat mij intrigeert is wát er precies dood gaat. Of wat je precies dood wilt, als je een einde aan je leven wilt maken. Wil je van je lichaam af? Of van je gedachten en gevoelens?
Die vraag stel ik mezelf ook wel eens. Het is moeilijk om er een antwoord op te geven. Omdat dat ‘ik’ helemaal niet zo’n heel duidelijk vormgegeven iets is.
Dat weten boeddhisten maar al te goed.
Dat zelf is niet vast te grijpen. Niet zoals je een glas water vast kunt grijpen. Je kunt er je vinger niet op leggen. Het ‘ik’ is alleen maar te omschrijven als een scala van eigenschappen, gekoppeld aan een lichaam. En die eigenschappen zijn nog veranderlijk ook.
Mijn ik is dus een bouwwerk van gedachten, gevoelens, ideeën, overtuigingen, herinneringen, successen en mislukkingen die ik gedurende al de jaren van mijn leven opgebouwd heb.
Als ik in slaap val, dan is het weg. En zodra ik weer wakker wordt, ontstaat het hele circus weer.
Zwagerman wilde misschien een einde aan dat circus maken. Omdat het geen leuk circus was.
Omdat het niet lukte om er een leuk circus van te maken.
In mijn ervaring ben je voor een groot deel wel in staat om dat circus leuker te maken. Om dat ‘zelf’ wat minder te laten lijden.
Maar de één moet daar veel meer moeite voor doen dan een ander.
Nic Schrijver zegt
Het circus zien zoals het is is denk ik al een ervaring die het lijden verminderd.
Mooi dat je ook gedachten aan zelfdoding tot zelf onderzoek maakt waardoor je ze nieuw leven geeft.
Ada zegt
Depressie kan niet worden begrepen met een gezond werkend brein, omdat bij depressie het brein nou juist niet gezond werkt.
Suïcide bij depressie is niet “zelfgekozen” of een bewust wilsbesluit. Suïcide is een symptoom van de ziekte zelf.
Het zijn processen in de hersenen die door enorme overbelasting “verkeerde afslagen” pakken en dat doet iemand met depressie niet bewust. Het zijn processen die ergens verbinding mee maken dat in zijn meest hevige vorm alleen nog maar zegt: ” dood dood dood dood dood dood dood dood dood dood dood dood dood dood dood dood dood..”.
Joost Zwagerman wist qua kennis alles van depressie en suïcide. Dat bewijst des te meer dat vanuit een gezond brein het beredeneren niet werkt. Als puntje bij paaltje komt heb je daar niets aan.
Willie zegt
Zou de gedachte aan de dood niet bij het leven horen? Het feit dat we weten dat het leven eindig is werkt dit soort gedachten m.i. in de hand, ik zou me daar niet al te veel zorgen over te maken. Maar goed, ik behoor tot de categorie van mensen met een bipolaire stoornis.
Ik heb intensief gemediteerd, maar dat heeft niet kunnen voorkomen dat ik in flinke crisissen, manie, manische psychose, depressies ben beland. Mijn ervaring is dat meditatie depressieve klachten kan verminderen en er voor kan zorgen dat je een naderende crisis eerder aan ziet komen en er naar kan handelen, maar dan nog. Lees hier (http://www.huffingtonpost.com/lodro-rinzler/meditation-isnt-enough-a-_b_5672580.html) het blog van zenleraar en schrijver Lodro Rinzler.
In een diepe crisis belanden is onwetendheid en pech. Het heeft niets te maken met zwakte. Er rust volgens Rinzler en ik ben het met hem eens, niet alleen een sociaal stigma op zelfdoding maar ook een Boeddhistisch stigma. De suggestie dat depressie een vorm van lijden is die je (door meditatie) zelf in de hand hebt is pertinent onwaar. Van iemand met hartritmestoornissen verwachten we ook niet dat die door anders adem te halen of te bewegen zijn hartritme weer op orde krijgt. Merkwaardig dat we dat wel verwachten van mensen met een stemmingstoornis. Denken dat je tegen je bipolaire stoornis, manie of depressie bent opgewassen is echt een grote misvatting. Ik heb meerdere lotgenoten in de problemen zien komen doordat ze na lange tijd (met medicatie) stabiel te zijn geweest, zelf of op advies van iemand anders, stopte met hun medicatie.
De suggestie van meditatieleraren dat meditatie je behoedt voor dit soort crisissen, en zo niet, dan snap je het niet of doe je het niet goed, of net goed genoeg je best. Dit soort suggesties verwerp ik.
Rients Ritskes bijvoorbeeld, onvoorstelbaar en onverantwoord dat hij iemand met een bipolaire stoornis die begint met mediteren durft te adviseren om zijn lithium medicatie maar te laten staan… (http://www.zen.nl/return-zenactueel/zenactueel/zenactueel-nummer-41,-4-sept-2015.html) Je kunt je afvragen wie er hier aan grootheidswanen leidt?
Wat Ritskes over Zwagerman beweert bevestigt het boeddhistische stigma op zelfdoding: “Íntellectueel begreep hij zen misschien wel als geen ander, maar de toepassing ervan in het dagelijks leven was voor hem ongrijpbaar.”
Ritskes heeft geen enkel recht van spreken als het gaat om depressie. Ik citeer liever Rinzler: “If you have a mental illness, meditation may be helpful, but should be considered an addition to, not a substitution for, prescribed medication.”‘
Borisboyo zegt
Toevallig vanmiddag een gesprek met mijn schoonzus, allebei met depressie te maken gehad, zij moet toch haar hele leven aan de medicatie, is meerdere keren gestopt, maar het werkt voor haar niet zonder medicatie, ik heb bijna mij hele leven therapie gehad ivm met angsten, emoties waar ik niet mee overweg kon, hevige stressklachten en uiteindelijk in een zware depressie beland en het gevoel om dood te willen werd steeds sterker. Heb nu 2 intensieve mindfulnesstrainingen achter de rug en gelukkig is de depressie en de hevige angst stukken minder….Maar ik weet ook dat ik depressie en angstgevoelig ben. We hadden het over onbegrip, waarmee we allebei te maken hebben, mensen begrijpen het niet, ik neem ze dat niet kwalijk meer, hun brein en denken, voelen, emoties is gewoon anders dan bij mij. Ook ik mediteer al jaren, maar toch kwam die depressie. Ik blijf mediteren, want dat vind ik toch een rustpunt op de dag, maar is geen wondermiddel. In het trainingsboek stond geschreven, dat we geen controle hebben over allerlei fenomenen zoals pijn en ziekte, als we dit nl wel hadden gehad, hadden we het waarschijnlijk niet laten gebeuren.( wat ben ik hard voor mezelf geweest, altijd strijden en vechten tegen mezelf en de buitenwereld totdat ik deze tekst las, een verademing, ik heb geen controle, ik mag zijn wi ik ben met angst en depressie)..ik zeg het verdient alleen maar groot mededogen voor al die mensen die psychisch zo lijden…
Borisboyo zegt
Ps ook Eric Kolvig, dharma en vipassanaleraar heeft hier een mooie tekst over geschreven, The Oak tree in the garden ( crazy and free), hoe hij zijn leven lang worstelt met hevige psychische klachten.
Willie zegt
Dank Borisboyo voor je verhaal en verwijzing naar Eric Kolvig. Mooie waarachtige en hoopvolle getuigenissen. Metta, moge alle levende wezens vrij zijn van lijden.
Borisboyo zegt
Graag gedaan Willie en ik hoop door de verhalen van de mensen die hier over kunnen spreken, weer wat steun en hoop kunnen geven aan die mensen die hier zo mee worstelen…