Boeddhisme en mindfulness inspireren al geruime tijd talrijke volgelingen als ‘spirituele’ remedies tegen diverse problemen en vormen van onwelzijn als bijvoorbeeld stress, depressie en verslaving.
Aan het andere, meer wetenschappelijke uiteinde van het spectrum, komt neurocognitivisme steeds meer in de belangstelling. Neurocognitivisme wordt wel eens de vijfde revolutie van de mensheid genoemd.
Boeddhisme en mindfulness gaan over de geest, neurocognitivisme gaat over de hersenen. Wat is het verband tussen beide? Kort gezegd kan men stellen dat de geest is wat de hersenen doen. De hersenen zijn in permanente interactie met de rest van het lichaam en het lichaam is in permanente interactie met de buitenwereld en met het hele universum. Daarom is de geest geen vaste entiteit maar een voortdurende creatie van de hersenen, het lichaam, de natuurlijke omwereld en de menselijke samenleving en cultuur. Hoewel we intuïtief nog altijd dualistisch denken in termen van hét lichaam en dé geest, zou het juister zijn van één enkel geest-breinsysteem te spreken. In deze visie is het ook duidelijk dat de Boeddha ook gelijk had als hij zei dat het ‘ik’ een illusie is. Het is een concept, een denktool, een vlot op de oceaan van het bewustzijn. Aan de oever moeten we het vlot achterlaten, anders zal het ons hinderen.
Lijden beëindigen
De Boeddha gaf onderricht in het beëindigen van het lijden door de praktijk van aandacht, goedheid en wijsheid. De hersenen hebben zich echter ontwikkeld om onze overleving te bevorderen en hun overlevingsstrategieën zijn ook een belangrijke oorzaak van lijden. Als we dit echter aanvullen met wat de huidige neurowetenschappen ons leren over neuroplasticiteit of zelfverandering van de hersenen, dan ontstaat een bijzonder krachtige benadering. Wij kunnen onze geest immers gebruiken om onze hersenen te veranderen. Wij hebben die fundamentele mogelijkheid en vrijheid.
Er is overigens geen enkele reden om mensen te geloven die beweren dat de mens geen vrijheid zou hebben. Volgens hun eigen logica hebben deze mensen immers gewoon niet de vrijheid om iets anders te beweren.
Op vrijdag 20 februari is dr. Gerbert Bakx te gast in het boeddhistisch centrum Ehipassiko in Antwerpen.
Gerbert Bakx studeerde wetenschappen, geneeskunde en filosofie. Hij volgde een nomadische, Darwinistische levensloop. Hij is gefascineerd door het leven en door de vele manieren waarop mensen hun leven vorm geven. Hij heeft een bijzondere belangstelling voor de dialoog tussen westerse wetenschap en oosterse filosofie en spiritualiteit. Hij is oprichter van de Academie voor Levenskunst en auteur van “De Strategie van het Geluk”, “De Strategie van het Goede” en “Gelukkiger leven”. Hij geeft overal ten lande lezingen en seminaries rond geweldloze communicatie en een liefdevolle, gelukkige en vervullende manier van leven. Het boeddhisme is voor hem een belangrijke bron van inspiratie en inzicht.
Interview met Dr. Gerbert Bakx over geluk en over het boek ‘De Strategie van het Geluk’, op YouTube
Kees Moerbeek zegt
Interessant onderwerp.
Zoals bekend heeft neurowetenschapper Sam Harris in 2012 ‘Free Will’ geschreven. In de flaptekst staat ‘…the facts tell us that free will is an illusion.
…Sam Harris argues that this truth about the human mind does not undermine morality or diminish the importance of social and political freedom…’ Beter nog, zoals hij schrijft op blz 64: ‘The illusion of free will is itself an illusion.’ Harris staat bekend als atheïst, maar geeft daarbij zelf aan zich zeer tot het boeddhisme aangetrokken te voelen. Dat is overigens niet uitzonderlijk voor atheïsten.
Dan is er ook nog voor de belangstellende: ‘An introduction to buddhist psycology and counselling.’ Padmasiri de Silva. Hij ziet grote ontwikkelingen in de raakvlakken tussen boeddhistische psychologie en dat wat hij de revolutie in ‘cognitive sciences’ noemt.
Veel leesplezier :-)
Kay zegt
Kees.Het lijkt me beter te spreken van:”dat het idee van illusie, zelf een illussie is”. Vrije wil en keuze vrijheid maken deel uit menselijke eigenschappen en mogelijkheden.
Kees Moerbeek zegt
Kay. Ik begrijp dat je het niet eens bent met de uitspraak van Sam Harris, maar het heeft niet zoveel zin je tot mij te richten. Beter is het je direct tot hem te richten. Het zal een pittige discussie worden, Kay :-)
http://www.samharris.org
Lezing van Sam Harris
http://www.ted.com/talks/sam_harris_science_can_show_what_s_right
Heart Sutra
https://www.youtube.com/watch?v=ciYO7mWq3Og
Eric van den Berg zegt
Een buitengewoon boeiend onderwerp, waarover -naar vermoed- de komende jaren veel nieuwe inzichten zullen komen. Als mediteerder en breintrainer (neurotherapeut) herken ik veel in dit artikel. Waar het in meditatie en breintraining om gaat is verandering van perspectief van binnenuit. Beide gaan er vanuit dat je je eigen geest traint. Het ’turn your own light inward’ is vergelijkbaar met ‘leer van de feedback die je zelf genereert’.
Kernzin voor mij is dan ook ‘Wij kunnen onze geest immers gebruiken om onze hersenen te veranderen. Wij hebben die fundamentele mogelijkheid en vrijheid.’ In neuro-wetenshap noemen we dat neuroplasticiteit. Polulair gezegd: de hersenen zijn het enige orgaan dat tijdens je leven verandert kan worden.
Zelf zie ik breintraining zeker niet als equivalent van meditatie. Wel kan het mensen helpen om diepgewortelde patronen te veranderen. Het helpt mensen om bewust te worden van verschillende bewustzijnslagen en uiteindelijk meer in flow te zijn. Elke dag sta ik nog steeds verbaasd over wat breintrainingen bij mensen teweeg brengt.
Wat de toekomst brengt? The same old fool! ;-)
Kay zegt
Bij alles wat je doet, ervaart verandert het brein, dat is betekenisvol en is tegelijkertijd te generalistisch. Veranderingen gebeuren altijd. Je hersenen zijn geen rots. Als je alcohol drinkt of water drinkt dat heeft een verschillend effect. Evenzo is het met beweging of stilzitten, beiden hebben een verschillend effect op onze hersenen. Belangrijk is rigorous wetenschappelijk onderzoek te doen. emperisch onderzoek is niet toereikend.
Eric van den Berg zegt
Natuurlijk moet er meer wetenschappelijk onderzoek komen. Tja, en ik heb altijd geleerd dat dat empirisch onderzoek is (behalve in de wiskunde en sommige takken van de filosofie). Hoe dan ook, als we er uiteindelijk maar iets mee kunnen.
Over verandering in het brein. Ja, alles verandert, dat is waarheid als een koe. Maar ik wilde niet in te wetenschappelijke en specialistische details komen als het gaat om veranderingen in het brein onder invloed van meditatie en breintrainingen.
Kees Moerbeek zegt
‘Over verandering in het brein. Ja, alles verandert, dat is waarheid als een koe.’
Eric, die koeienwaarheid over onze hersenen is nog niet zo oud. Dat wat we hersenplasticiteit noemen met een duur woord, is een tamelijk recente ontdekking. Het fijne weten we er nog niet van.
Tot 1970 bestond het idee in de neurowetenschap dat gedurende de volwassenheid de hersenen en de functies ervan statisch zouden zijn en dat na de geboorte het onmogelijk was dat nieuwe hersencellen zich zouden vormen.
https://www.cognifit.com/nl/brein-plasticiteit-en-cognitie
http://www.revalidatiemagazine.nl/jaargang-20-nr-2/artikel-hersenplasticiteit-is-nog-een-groot-raadsel.pdf
Dat bij alles wat je doet en ervaart je brein verandert, klinkt aardig. Die kennis hebben we echter (nog) niet, in tegenstelling tot wat een enkeling wel eens beweert. Dan heb ik het over wetenschappelijke kennis, wat mijlen verder gaat en betrouwbaarder is dan afgaan op geloof, traditie, invoelen en intuïtie. Met dat viertal is niks mis, maar is onvoldoende als je bijvoorbeeld iemand een hersenoperatie laat ondergaan :-(
Kay zegt
Kees Wat een raadsel is hoe dat proces van verandering plaats vindt in alle details. Veranderingen vinden altijd plaats, bij elke aktiviteit, ervaring, en dat is vandaag de dag veel meer, mooier en directer zichtbaar te maken door middel van verschillende scan methoden. Dat verschillende veranderingen plaats vinden b.v. tijdens het schrijven, luisteren,uitspreken en lezen van een zelfde gedicht is al langer bekent.
Kees Moerbeek zegt
‘Belangrijk is rigorous wetenschappelijk onderzoek te doen. emperisch onderzoek is niet toereikend.’
Kay, ik weet niet wat je onder wetenschappelijk onderzoek verstaat in dit verband. Rigoureus wetenschappelijk onderzoek is per definitie empirisch. Ik zou niet weten wat er voor ander rigoureus wetenschappelijk onderzoek zou zijn. Verstehen (= invoelen) en fenomenologie zijn dat niet en meditatie al helemaal niet, ondanks alle metaforen die er over meditatie de ronde doen.
Maar goed, wat weet ik er nou eigenlijk van. Ik heb immers doorgeleerd op het gebied van wetenschapsfilosofie en cognitieve psychologie :-)
De cyclus van het empirisch-wetenschappelijke onderzoeken
http://www.dbnl.org/tekst/groo004meth01_01/groo004meth01_01_0006.php
Wat er volgens jou wel toereikend, Kay? En waar baseer je dat standpunt op? Op bijzondere inzichten of kennis, die je hebt?
Kay zegt
Met rigoreus wetenschappelijk onderzoek bedoel ik peer revieuwed onderzoek dat objectief meetbaar is en met ten miste een controle groep. Emperisch onderzoek noem ik siologisch op psycholochisch onderzoek, dat in tegenstelling tot natuurwetenschappelijk objectief onderzoek.
Kees Moerbeek zegt
Kay, wil je a.u.b. de link openen. Dan zie je woord voor woord beschreven wat jij ‘natuurwetenschappelijk objectief onderzoek’ noemt. De Groot is (ik weet niet of hij nog leeft) een autoriteit op het terrein van de methodologie van wetenschappelijk onderzoek. In mijn studietijd was hoogleraar aan de VU.
Eric van den Berg zegt
Ja wonderlijk die neuroplasticiteit. Hoe het werkt weten we nog niet goed. Maar we kunnen er wel mee ‘spelen’. Kees en Kay, ik nodig jullie beide uit om dat te ervaren. Dat werk het beste. Kom eens langs dan zie je het in actie. Wat ik doe is niet invasief, zoals het elektrisch stimuleren, maar gebaseerd op verandering van binnenuit door het zichtbaar maken van zelfgegenereerde feedback.
Kees Moerbeek zegt
Dank voor je reactie, Eric, en graag. Dan moet je wel een afspraak met dit proefkonijn maken.
Eric van den Berg zegt
Prima, je bent welkom
Helen zegt
Als ik deze discussie lees dan roept dat vragen op over de gebruikte begrippen.
Wat wordt er bedoelt met geest? Mind denk ik. Wat is rigoureus onderzoek? Robuust? Objectief onderzoek? is dat ondertussen niet een achterhaald begrip? Fenomenologie geen wetenschap? Dan toch alleen voor wetenschappers die nog geloven in objectief onderzoek?
Kay zegt
Beste Helen, goed dat je die vragen steld.Objectief wetenschappelijk onderzoek doet niet aan filosofie, new age achtig denken of speculatie. Kun je aangeven waaruit blijkt dat rigoureus objectief wetenschappenlijk onderzoek achterhaald is? Objectief wetenschappelijk onderzoek is toetsbaar, herhaalbaar, meetbaar, nuttig, onweerspreekbaar, niet speculatief.Objectief onderzoek wordt verkregen via testen en theorievorming dat vervolgens getest wordt, b.v. evolutie theorie of Einsteins relativiteitstheorie. Fenomenologie is filosofie, geen wetenschap.
Kees Moerbeek zegt
‘Objectief wetenschappelijk onderzoek is toetsbaar, herhaalbaar, meetbaar, nuttig, onweerspreekbaar, niet speculatief.’
Kay, excusez-moi voor mijn college :-)
‘Objectief’ bestaat niet in onze wereld. Je bedoelt waarschijnlijk dat wetenschappelijk onderzoek niet afhankelijk is van traditie, vooroordelen,(zintuigelijke) waarneming en de mening van 1 of een klein clubje (kliek) onderzoekers e.d. Er is echter een groot verschil tussen dit ideaal en de praktijk, want voor niks (= euro’s, aanzien, sex, drugs…) gaat de zon op :-(
http://www.history.com/this-day-in-history/eisenhower-warns-of-military-industrial-complex
Zuivere wetenschap houdt zich niet bezig wat nuttig is, maar de andere kant is, je raadt het al: pegels….
Onweerspreekbare wetenschap is geloof en dogma en dat is onwetenschap. Een basiskenmerk van wetenschap is namelijk toetsbaarheid, wat wil zeggen dat een wetenschappelijke uitspraak bevestigd dan wel ontkend kan worden door onderzoek. Het duurt lang voordat een wetenschappelijke theorie geaccepteerd wordt.
Grote veranderingen in de wetenschap worden veroorzaakt door eindeloos herhalen van onderzoek, maar daarnaast ook door creatieve invallen (paradigma shifts).
Daabij duurde het jaren voordat de feitelijke onderbouwing kwam.
Zonder speculatie, noem het ‘omdenken’ is vooruitgang in de wetenschap onmogelijk.
In het boeddhisme is omdenken, een andere blik op zaken een manier om Lijden te verlichten. Sommigen trekken de parallel met ‘paradigma shift’ in de wetenschap.
Het blijkt dat vanuit het boeddhisme een enorme impuls uit gaat voor wetenschappelijke vernieuwing. Verdiep je in de geschiedenis van het boeddhistisch modernisme en je begrijpt waarom.
Kees Moerbeek zegt
Je roept nogal wat vragen op, Helen. ‘Mind’ is gewoon ‘geest’ in mijn moerstaal. En wat geest is? Als je het weet, vertel het me dan :-)
Objectief onderzoek heeft nooit bestaan en zal ook nooit bestaan. Iets is namelijk objectief als het onafhankelijk is van de mening/gevoel van mensen. Zoiets bestaat niet in deze wereld.
Wat met ‘objectief’ in het alledaagse gebruik bedoeld wordt is: betrouwbaar en niet afhankelijk van de mening van een iemand of een klein clubje iemanden.
Objectief onderzoek heeft nooit bestaan, wel is men eeuwenlang bezig om manieren te vinden om onderzoek te doen dat betrouwbaar zijn. Dat wil zeggen dat het onderzoek herhaalbaar moet zijn en dat iedereen die het onderzoek over doet tot dezelfde resultaten zou moeten kunnen komen. Dus niks inleven, erop los verzinnen, geloof of traditie.
Fenomenologie is geen wetenschap. Het gaat er namelijk vanuit dat iemand met de juiste capaciteiten toegang heeft tot de verschijnselen. Zo lust ik er nog wel een paar. Een tamelijk exclusieve zaak voor elitaire ingewijde types met massa’s kapsones, lijkt me. Zo is het dan dus ook afgeserveerd.
Hieronder wat literatuur. Ik hoef je niet te bekeren, je bent namelijk al gered :-)
http://www.trouw.nl/tr/nl/5116/Filosofie/article/detail/3741416/2014/09/07/Is-de-geest-een-achterhaald-begrip.dhtml
http://www.uu.nl/wetfilos/bijsluiter/watiswetenschap.html
https://www.tilburguniversity.edu/nl/over/schools/geesteswetenschappen/dfi/wijzer/wetenschapsfilosofie/
Nic Schrijver zegt
Ik vind het te kort door de bocht te stellen dat objectief niet bestaat.
Het metriek stelsel van Napoleon zou ik objectief willen noemen.
Het gaat erom dat een uitkomst waar ook ter wereld dezelfde is.
Een standard eenheid als ‘kilo’ zorgt ervoor dat als ik een kilo goud verhandel dat dat goud overal ter wereld dezelfde massa heeft.
Zo ook met meter,een uur etc..
Of dat vuur niet zonder zuurstof kan.
Dat kun je overal ter wereld aantonen. Etc.
Groeten,
Nic
Kees Moerbeek zegt
Het klopt wat je zegt over het metrieke stelsel, Nic. Maar objectief is het niet, omdat er iemand of iets nodig is om te bepalen of iets een bepaalde lengte of gewicht heeft.
Objectief betekent dat iets bestaat onafhankelijk van een waarnemend objectief.
‘Iets is namelijk objectief als het onafhankelijk is van de mening/gevoel van mensen. Zoiets bestaat niet in deze wereld.’
Nic Schrijver zegt
Dat soort objectiviteit is ook zinloos.
We zijn nou eenmaal mensen daar moeten we het meedoen.
Helen zegt
Geest heeft voor mij de betekenis van ziel. Over het begrip geest is vaker verwarring. Het Engelse mind is een veel eenduidiger begrip. Je weet dan tenminste dat je het over cognitief functioneren hebt. Dit is voor mij meteen ook een kapstok om alert te blijven op waar je onderzoek naar wilt doen (sociale vraagstukken of natuurkundige) en voor bescheidenheid en openheid (we blijven mensen met een beperkt bevattingsvermogen). Mijn punt is dat ik veel moeite heb met empirisch onderzoekers die claimen de wijsheid in pacht te hebben. Op papier staat het mooi; onderzoek naar de empirie, de werkelijkheid zoals wij die waarnemen. Maar in de praktijk schermen wetenschappers ermee dat ze harde (objectieve) bewijzen hebben. Het is nog niet zo lang dat er het besef is dat waarnemingen subjectief gekleurd zijn; we blijven mensen met voor en afkeuren (emoties) die ons denken en keuzes beïnvloeden. Theorie, modellen zijn denkconstructen en onderzoekers interpreteren/speculeren over de waarnemingen om grip te krijgen op de empirie. En dat kan hele grappige vormen aannemen. Vroeger ging men ervan uit dat alleen zaadcellen een actieve rol hebben en dat eicellen passief zijn. Dit voorbeeld om aan te geven dat ons mensbeeld bepalend is hoe we naar dingen kijken (hier mannelijk is actief, vrouwelijk is passief). Dat we beperkt zijn vind ik niet erg. Wel als je zegt dat je de wijsheid in pacht hebt en dat alleen bepaald soort onderzoek betrouwbaar/valide is. Een belangrijk onderscheid is denk ik wat je wilt onderzoeken.Sociale, psychologische, spirituele vraagstukken zijn vaak meer gediend bij kwalitatief onderzoek (bv via de Fenomenologische methode). Natuurkundige vraagstukken met kwantitatief onderzoek. Ik weet niet hoe jullie aan het idee komen dat fenomenologisch onderzoek een filosofie zou zijn of alleen voor een elitair clubje (en daarmee niet herhaalbaar voor onderzoekers bedoel je dat?). Kwantitatief onderzoek is ook alleen maar te begrijpen voor een elitair groepje wetenschappers. Fenomenologie wil via een systematische methode verschijnselen onderzoeken en patronen bloot leggen. Daarmee is het toetsbaar maar niet herhaalbaar. Betrouwbaarheid in kwantitatief onderzoek heeft een andere betekenis dan in kwalitatief onderzoek; betrouwbaar heeft dan de betekenis dat uitspraken zo dicht mogelijk bij de ‘werkelijkheid’ blijven. ik vind de kwalificatie zuiver onderzoek achterhaald. Belangrijker is wat je wilt onderzoeken en wat daarvoor de beste methode is. Een nieuw onderzoeksgebied waar een taboe op zit bijvoorbeeld is het beste te onderzoeken met de fenomenologische onderzoeksmethode.
Kees Moerbeek zegt
Wat een lang verhaal, Helen.
‘Mind’ is Engels en begrijpelijker dan ‘geest’. Als je dat vindt, Helen, vind je dat en meer valt er m.i. niet over te zeggen. Bent je soms Engelstalig opgevoed, woon je in een Engelstalig land? Dat zou veel verklaren.
Empirisch wetenschappers zijn niet bezig met de waarheid, Helen. Dat is het werk van filosofen, theologen, juristen….
Fenomenologie is geen wetenschap, omdat het uitgaat van de directe en intuïtieve ervaring van verschijnselen. Op basis hiervan probeert men de essentiële eigenschappen van de fenomenen af te leiden en tot kennis te komen. Zelfs al zouden alle mensen een-eige tweelingen of klonen van elkaar zijn, dan nog zullen hun intuïtie en ervaring met de verschijnselen verschillen. Het kan in theorie zijn dat de fenomenologische methode feitelijk en controleerbaar perfect is, maar dat is nergens uit gebleken.
In de empirisch-wetenschappelijke methode wordt idealiter de persoon en vertekeningen door het gebruik van instrumenten uitgesloten. Daarover zijn procedures e.d. afgesproken en men controleert elkaar. Sommig wetenschappelijk onderzoek is zo gecompliceerd dat een kleine groep het kan volgen. Maar dat is m.i. verkiesbaarder dan bijvoorbeeld kennis te halen uit heilige boeken, uit de traditie, van horen zeggen of af te gaan op de intuïtie van deze of gene persoon, die meent bijzondere gaven te hebben :-(
Met open en lege handen op de marktplaats
Kees Moerbeek zegt
‘Dat soort objectiviteit is ook zinloos.
We zijn nou eenmaal mensen daar moeten we het meedoen.’
Nic, wat een gelatenheid. Ik ben blij dat als ik bijvoorbeeld geopereerd moet worden, dit gebeurt door een arts die natuurwetenschappelijk opgeleid is. Eeuwen geleden gebeurden operaties door snijders die hun kennis haalden uit een heilig boek of uit boeken van Griekse filosofen, die niet wisten hoe een mens er van binnen uitziet :-(
Nic Schrijver zegt
Als iets je bevattings vermogen te boven gaat maakt het niet uit of het fenomenologisch of empirisch is.
In beide gevallen snap je niks van !
Over opereren:
Ik blijf liever gezond.
De mensen uit oude tijden zonder wetenschappelijk opgeleide artsen moesten het ook doen met wie er voor handen was.
Natuurwetenschappelijk opgeleide artsen hebben het ook niet altijd bij het juiste einde.
Verder wil ik wijzen op ‘ the ice-man’ ik hoop dat je met hem bekend bent.
Die man doet dingen met zijn lijf die niet kunnen volgens natuurwetenschappelijk opgeleide artsen.
Nic Schrijver zegt
Hier meer informatie
http://www.utwente.nl/bms/sg/Archief/2014%20VJ/iceman/
Je zou kunnen zeggen dat hier de fenomenologie de wetenschap tart.
Juist door voor alles open te blijven staan en desnoods met lege handen behoud je je verwondering.
Kees Moerbeek zegt
‘Juist door voor alles open te blijven staan en desnoods met lege handen behoud je je verwondering.’
Ken je dit van Leo Vroman, Nic? Wist je dat hij wetenschapper is?
http://vromanfoundation.com/leovroman/1914
De Kogel
De kogel trekt een heet kielzog
door de voorkant van het brein
waar de bron had zullen zijn
van latere verantwoordelijkheid.
Elders beleeft haar weefsel nog
de tegenwoordige tijd.
———————————-
uit: ‘het liegend konijn’, 2003.
Nic Schrijver zegt
Dat is leuk voor Leo Vroman maar ik meen hier toch in de eerste plaats met Kees Moerbeek van doen te hebben
maar goed verwondering voor dichtkunst telt ook.
Met vriendelijke groet,
Nic
Kees Moerbeek zegt
Je hoeft je over mij geen zorgen te maken, Nic. Ik ben vol verwondering over van alles en nog wat. Mijn belangstelling voor sommig wetenschappelijk onderzoek vergroot juist mijn belangstelling en nieuwsgierigheid :-)
Er valt nog veel te ontdekken in en buiten onszelf. Ook zo nieuwsgierig, Nic? https://www.youtube.com/watch?v=S6R3MiAv9ac
Nic Schrijver zegt
Dacht nou niet perse aan Star Trek bij verwondering op een Boeddhistisch Dagblad.
Branie is het. Ook dat kan ik niet uitsluiten! ;-)
Nic