Een nieuwe mens?

Artificiële Intelligentie (AI) gaat de wereld veranderen. Pessimisten stellen dat AI gevaarlijker is dan kernenergie, omdat AI-systemen nieuwe AI-systemen kunnen ontwikkelen, waardoor mensen de controle zullen verliezen. Optimisten vermoeden dat de mens goddelijke eigenschappen kan krijgen met behulp van kunstmatige intelligentie. Voor pessimisten: verlies van banen, verlies aan privacy, fout geprogrammeerde robots (auto’s) die ongelukken veroorzaken, verspreiden van niet van echt te onderscheiden nepnieuws, vergroten van eenzaamheid, met gezichtsherkenning groepen mensen controleren, machthebbers die steeds machtiger worden. En als tegenwicht enkele mogelijk positieve ontwikkelingen: hulp bij het opsporen van ziektes, ontwikkelen van nieuwe medicijnen, vervelend werk van ons overnemen, een basisinkomen voor iedereen, effectiever maken van lessen van docenten, hulp bij het nakijken van toetsen en examens, nieuwe vormen van (liefdes)relaties en meer vrijheid zodat we onze passies kunnen volgen.

In het gesprek over AI vergelijken we vaak de prestaties van computers met de capaciteiten van onze linkerhersenhelft en dat definiëren we dan als de intelligentie. Onze linkerhersenhelft is gespecialiseerd is het herkennen van patronen en op basis daarvan redeneren. Een computer kan dat inderdaad beter en sneller. Maar we hebben ook nog een rechterhersenhelft, met gevoelens, nieuwsgierigheid, intenties en verbinding met anderen en de Natuur in het algemeen. Zijn computers intelligent, is dat de juiste omschrijving? Of moeten we het rekenkracht noemen? Via onze rechterhersenhelft staat de mens in verbinding met de overal aanwezige wordingsdrang, door anderen kosmisch bewustzijn of kosmische intelligentie genoemd. We zijn een onderdeel van de Natuur met een hoofdletter N, net zoals eencelligen, vissen, vogels, planten, bomen dat zijn en een computer niet.

We koppelen kunstmatige intelligentie aan menselijke hersenen en de prestaties van onze hersenen reduceren we tot hetgeen de computer kan. We maken van de computer (machine) een mens en van de mens een machine (de hersenen zouden bewustzijn creëren). En vervolgens zien we dat de computer in staat is ‘onze’ wereldkampioen schaken te verslaan. Het roept de vraag op of we niet andere taal moeten gebruiken en bijvoorbeeld een computer niet intelligent moeten verklaren maar zeggen dat de computer bijzonder goed kan rekenen op basis van algoritmen. Daarnaast kunnen we constateren dat we ongemerkt de mens als een machine definiëren, een machine die op wonderlijke, nog niet begrepen wijze, bewustzijn zou hebben ontwikkeld. En vervolgens trekken we de conclusie dat de computer de mens overtreft. We zijn dan vergeten dat we ons eerst vereenzelvigd hebben met de wijze van in de wereld staan van onze linkerhersenhelft (Ik-versus-de-wereld) en daarbij de rechterhersenhelft negeren (in-de-wereld-zijn).

In het boeddhisme wordt benadrukt dat we niet ons lichaam/hersenen zijn, niet onze gedachten en zintuiglijke waarnemingen, we zijn puur bewustzijn. Boeddha’s conclusie: de wereld van de verschijnselen, het geheel van het relatieve bestaan -waarvan onze individualiteit een deel is- wordt per definitie gekenmerkt door Anatta: Niet Zelf *. In Boeddha’s eigen woorden, wat we horen te bedenken bij alles wat we ervaren, is: dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn Zelf.

De mens is het pad gaan volgen dat het product is van onze linkerhersenhelft, de modellenmaker. De modellenmaker staat los van de wordingsdrang. Op dit gefantaseerde pad zijn we eigenlijk blind geworden voor ons eigenlijke pad ingegeven door de wordingsdrang. Blind geworden gaan we steeds meer handelen vanuit onze ideeën die liefde doen verwelken en veiligheid ongedaan maken. De wereld om ons heen, geleid door politici, getuigt daarvan en het volk gelooft veelal in hun modellen. De wereld lijkt steeds meer in brand te komen vanwege allerlei oorlogen en dreigingen daarvan. En om deze oorlogen te doen stoppen worden er oplossingen bedacht die de onveiligheid alleen maar doen toenemen. Met overmacht van geweld denken we de oorlog te stoppen. Dat we zo enkel bezig zijn met het generen van haat lijkt geen onderwerp van de overwegingen te zijn. Wij mensen onderling lijken ook steeds meer om te gaan met elkaar vanuit modellen. In contactlegging moet iemand in een plaatje passen, zo niet gaan we verder kijken. Elkaar wezenlijk ontmoeten en vanuit nieuwsgierigheid de ander leren kennen daar lijken we ons steeds minder mee bezig te houden.

Moeiteloos kunnen we polariseren, (ver)oordelen en manipuleren allemaal voortkomend uit leven vanuit modellen. Doordat we op een bedacht pad lopen, waar we doof en blind worden voor de wordingsdrang, maken we ons leven onveilig en vereenzamen we meer en meer. Het tragische is dat we daardoor des te meer in een overlevingsmode komen en daardoor zijn we nog meer geneigd een beroep te doen op modellen en daarin te gaan geloven. Dit om houvast te ervaren, dat we kwijt geraakt zijn met het negeren van onze wordingsdrang/ rechterhersenhelft.

AI zal dit proces gaan versnellen en authentiek contact met de werkelijkheid verder in de weg staan.

• De essentie van alle wijsheid Frans Langenkamp.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.