Het lijkt erop dat we ons meer verbonden voelen met geld en macht, dan met elkaar, de natuur, waarheid en rechtvaardigheid. Er heeft een omkering van waarden plaatsgevonden en deze is nog steeds gaande. Hoe doen we dat, hoe zorgen we ervoor dat we massaal met deze omkering van waarden bezig zijn? Hoe komt het dat we steeds individualistischer worden, terwijl we weten dat sociale verbondenheid voorwaarde is voor een mooi en goed leven.
We stellen ons de vraag of het mogelijk is om geboden voor een ongelukkige samenleving op te stellen en zo te reflecteren op wat we fout doen? Vandaag gaan we in op het digitaliseren van veel contacten.
Gebod 8: Vervang zoveel mogelijk face to face contact door digitaal contact.
Waar kunnen we onze vraag beter voorleggen dan bij ChatGPT. Dat is een chatbot oftewel een geautomatiseerde gesprekspartner.
Vraag 1: Is het zo dat als er steeds meer digitale contacten komen dit ten koste gaat van sociale verbondenheid? Voorbeelden van digitale contacten zijn de zorgrobot, diagnose of afstand door de huisarts, robots die ziekte detecteren en digitale contacten met instanties zoals de overheid en banken.
Antwoord ChatGPT: Het is een complex en veel besproken onderwerp of de opkomst van digitale contacten de sociale verbondenheid beïnvloedt. Er zijn zowel positieve als negatieve aspecten te overwegen en het effect kan variëren afhankelijk van verschillende factoren waaronder de manier waarop digitale technologieën worden ingezet en hoe de individuen ermee omgaan. Het is belangrijk een evenwicht te vinden tussen digitale en persoonlijke interacties. Digitale technologieën kunnen de gezondheidszorg verbeteren en de toegankelijkheid vergroten, maar het is ook van cruciaal belang te blijven investeren in persoonlijke interacties en menselijke relaties om sociale verbondenheid te behouden. Het effect van digitale contacten kan variëren afhankelijk van hoe de technologieën worden geïntegreerd en gebruikt in de samenleving.
We stellen een vervolgvraag: Is het verstandig om vriendschap te sluiten of verliefd te worden op een robot?
Antwoord ChatGPT: dat hangt af van persoonlijke voorkeuren en ethische overtuigingen. Sommige mensen kunnen er baat bij hebben om een robot als gezelschap te hebben, terwijl anderen dit misschien als onwenselijk beschouwen. Het is belangrijk om na te denken over de aard van de relatie en de mogelijke gevolgen ervan voor je welzijn en sociale leven. Het is ook essentieel om in gedachten te houden dat technologische ontwikkelingen op dit gebied nog steeds evolueren en dat de ethische discussies voortdurend aan verandering onderhevig zijn.
En nog een derde vraag:
In het contact met mensen vinden wij juist de eigenheid van een persoon belangrijk. Heeft een robot eigenheid?
Antwoord ChatGPT: Nee, robots hebben geen eigenheid in de zin dat ze een eigen bewustzijn, persoonlijkheid of individuele identiteit hebben zoals mensen dat hebben. Robots zijn machines die zijn ontworpen en geprogrammeerd om specifieke taken en functies uit te voeren op basis van de instructies en algoritmen die ze hebben ontvangen van hun makers. Wat robots kunnen vertonen, is het vermogen om gedrag en interacties te simuleren die lijken op menselijk gedrag. Hoewel robots dus menselijk gedrag kunnen nabootsen en interacties met mensen kunnen aangaan, hebben ze geen innerlijk bewustzijn, emoties of eigen identiteit. Alles wat ze doen, is gebaseerd op de programmering en de gegevens waarmee ze zijn uitgerust. Het kan lijken alsof ze eigenheid vertonen, maar dat is eigenlijk een simulatie van eigenschappen en gedragingen, geen echte eigenheid.
Een laatste vraag: veel mensen zitten zelfs in een restaurant met anderen te chatten in plaats van met elkaar te praten. Dat gaat toch ten koste van echt menselijk contact?
Antwoord ChatGPT: Het is waar dat smartphones soms de neiging hebben om af te leiden van persoonlijk menselijk contact, zelfs wanneer mensen zich fysiek in dezelfde ruimte bevinden. Het is belangrijk een evenwicht te vinden tussen het gebruik van technologieën en het onderhouden van echt menselijk contact.
Het is belangrijk op te merken dat technologie op zichzelf niet de schuldige is; het is hoe mensen ervoor kiezen om de technologie te gebruiken die het verschil maakt.
We bedanken ChatGPT. We hebben wel de vrijheid genomen de gegeven antwoorden flink in te korten.
Ons standpunt is dat in de huidige samenleving wezenlijke face to face contacten steeds meer vervangen worden door digitale interacties, waarvan bovenstaande een voorbeeld is en dat ons dit doet vereenzamen. Bij gebruik van digitale interactie is er sprake van verlies van informatie. Bewust en onbewust vangen we veel informatie op in een ontmoeting. Onze zintuigen krijgen in een live-contact aanmerkelijk meer informatie, zodat we in principe adequater op elkaar kunnen afstemmen en reageren. Om verbondenheid te kunnen ervaren met elkaar is dit van groot belang. Des te minder informatie we krijgen, des te meer gaan we zelf invullen.
Als we een contact aangaan met een robot als partner, kunnen we die programmeren naar onze eigen smaak. In dit geval ga je geen ontmoeting aan met iemand met eigenheid, maar heb je een ontmoeting met je eigen droom of fantasie. Je creëert een (fantasie)ontmoeting waarbij je alleen maar in je eigen afgesloten wereld blijft. Onze stelling is dat een ontmoeting, wil het betekenis krijgen, weerstand moet ontmoeten. Weerstand ontstaat door verschil en er is verschil als twee mensen elkaar ontmoeten met elk hun eigenheid. Ze ontmoeten elkaar als ze eerlijk naar zichzelf en tegelijkertijd eerlijk naar de ander zijn. Dan zullen er verschillen naar voren komen en als ze met deze verschillen samen een weg kunnen vinden ontstaat er een besef van verbondenheid. Dit besef van verbondenheid geeft betekenis aan ons leven. Als de ervaren verbondenheid te gering is kunnen we ons afvragen wat de zin van het leven is en het leven als doelloos ervaren.
Als we videospelletjes spelen kunnen we ook een eigen wereld maken en lijken we voor sociaal live-contact steeds minder tijd te hebben. Juist in het sociale live-contact leren we om te gaan met verschillen en we kunnen dan leren dat verschillen geen aanduiding zijn voor een barrière in contact, maar deze juist kan intensiveren. Als we sociaal live-contact meer en meer vervangen door digitaal bezig zijn met spelletjes raken we gehandicapt in het omgaan met verschillen tussen ons. De kans wordt dan niet ondenkbaar dat we bij een ervaren verschil met de ander gaan afhaken en we mensen om ons heen willen waar we geen of weinig verschil mee ervaren. We kunnen dan meer gaan geloven in de opdeling wij en zij.
Als we het gedrag bij sociale media bekijken dan lijkt het er op dat we vooral gemotiveerd te zijn in schrijven over eigen ervaringen. Een actieve interesse in de ander is minder aan de orde. Het lijkt vaak op een uitwisselingen van monologen, waarbij de ander horen en begrijpen minder op de voorgrond staan. Hierdoor is er dan niet sprake van een ontmoeting.
Gaandeweg zullen we steeds meer leven vanuit onze linkerhersenhelft en dus vanuit een model of anders gezegd een geloofssysteem en tegelijkertijd vervreemd raken om vanuit onze rechterhersenhelft te leven. De rechterhersenhelft die ons in staat stelt te handelen vanuit een wezenlijke verbinding met onze omgeving. De waarschijnlijkheid dat we elkaar steeds minder begrijpen zal zich vergroten en dat zorgt er vervolgens voor dat we onvermijdelijk meer gaan polariseren.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
