Ontwaken is wakker worden. Door over het muurtje te kijken. Eerst over de kleine muurtjes. Dan over de grote. Tot er plots geen muurtjes meer zijn. Plóts. Tot er geen ‘ik’ meer is. Geen riten en rituelen. Geen twijfel. Tot er finaal slechts stroombetreding overblijft. Sotapatti.
Plóts!
in de Uposatha Sutta staat het als volgt beschreven: ‘Na ayatakeneva annapativedho—er is geen onvoorbereide, onverhoedse doordringing van bevrijdend inzicht.’
Penetratie van bevrijdend inzicht ontstaat niet zonder moeite. En komt niet toevallig tot stand. Het is steeds het resultaat van het moeizame en eenzame gevecht van de dhammanuvatti met zichzelf.
De beoefenaar zal de hem toegewezen grond (P. gocara) naarstig moeten cultiveren. Hij zal, wil hij oogsten, moeten ploegen, zaaien, en héél, héél, héél veel onkruid verdelgen. Hij zal zijn lichaam en zijn geest moeten temmen. Zichzelf domesticeren. Hij zal zijn handen moeten gebruiken—creuser aves les mains dans la terre pour mieux se connaître soi-même.
In de Pali-sutta’s spreekt men van ‘kasi’—ploegen, het cultiveren van de grond, het bewerken van de aarde.
De Boeddha beschrijft deze geleidelijke (‘stap-na-stap’) vooruitgang in zeven stappen uitvoerig in de Ganakamoggallana Sutta: (1) moraliteit; (2) bewaken van de zintuigen; (3) matiging met voedsel; (4) waakzaamheid; (5) opmerkzaamheid; (6) het overwinnen van de Vijf Hindernissen; (7) het realiseren van de jhanas.
Zulk ‘paleis’ met zeven verdiepingen wordt niet in één dag gebouwd.
Maar abstractie gemaakt van de noeste arbeid van de landman, is stroombetreding an sich ‘plóts’. Plóts! Onverwachts. Transformatie is niet iets wat je doet, maar iets wat gebeurt wanneer de omstandigheden er rijp voor zijn.
Hans van Dam: ‘Als het zwaard van wijsheid flitst, is de weg vrij en kan het licht in de duisternis ongehinderd stralen.’
Siebe zegt
De werkelijke opgave waarvoor we staan is volgens mij toch altijd maar weer angst. Ja ik ben zeker van het angst type.
Het is zo normaal om je bestaan “Ik ben” af te leiden uit het gegeven dat er lichamelijke gevoelens zijn, dat er geuren zijn, geluiden, andere waarnemingen, gedachten, emoties, verlangens, etc.
Je gaat voor de spiegel staan, stel, en opeens zie je geen gezicht…nou dan schrik je je rot…want het zien van het gezicht heeft je altijd geinformeerd dat je bestaat..”Ik ben”.
Dus nu opeens heb je de schrik om je hart dat je niet meer bestaat. Je trekt de haren uit je hoofd en opeens verschijnt het gezicht weer in de spiegel. Je bent helemaal gerustgesteld, alles is weer normaal, zoals het hoort, je bestaat weer en gaat weer rustig slapen.
Inwendig is het ook zo. Gevoelens, gedachten, gewaarwordingen etc informeren ons (vaak onbewust) dat we bestaan, “Ik ben”.
Maar dit betekent ook dat er een diepe angst is voor verstillen en loslaten, voor leegte. Stel je nou voor dat de aanwezigheid van gedachten je informeren dat je bestaat. Wat gebeurt er dan als die gedachten stilvallen en je merkt dit? Je kunt wel nagaan dat hoe meer je perceptie van ‘ Ik besta’ afhangt van de aanwezigheid van gedachten, en vice versa, hoe erger alles onder spanning komt te staan als die gedachten mochten stilvallen. Wat mag wegvallen voordat de paniek uitbreekt?
Volgens mij is meditatie een soort uitnodiging om langzaam maar zeker wat te groeien in wijsheid hierover zodat de spanning rondom het ledigen of verstillen wat wegvalt.
Ik denk dat eigenlijk alles wat de Boeddha leerde hiertoe uitnodigt. Alles is alleen maar bedoeld als vaardig middel, of het nu het ontwikkelen is van bepaalde percepties of inzicht in anicca, dukkha en anatta. Het draait volgens mij alleen maar om het te boven komen van de angst voor Nibbana, voor het stillen van alle formaties, ultieme leegte, beeindiging, vrede.
Nibbana is het spook voor boeddhisten. Ja, ze doen net alsof ze het allemaal prachtig vinden, nastrevenswaardig, lyrisch zijn ze er over. Maar ondertussen, hun hartje is net als de mijne zo bang voor Nibbana, bibberdebibber bang klopt het. Vooral het hartje van Guy:-)…oke, vooral de mijne, ik geef het toe.
Ik ben doodsbenauwd voor loslaten. Beetje geduld ja!