Boven de traditie uitstijgen.
De vinger is niet de maan. Ken je die beeldspraak? Je komt hem tegen in uiteenlopende wijsheidstradities.
De vinger staat voor de leer, de heilige geschriften, de liturgie, de praktijk, de woorden van een priester, leraar, meester of goeroe.
De maan staat voor verlichting, ontwaken, realisatie, de waarheid voorbij de woorden, de eeuwige wijsheid, het absolute, het ene.
‘De vinger is niet de maan’ is een waarschuwing: verwar de leer, de geschriften, de rites, de gebouwen, de symboliek, de praktijk, de woorden niet met verlichting of met de waarheid.
Een vlot is geen pension
Een soortgelijke waarschuwing kun je vinden in de Alagaddupama-Sutta en de Diamantsoetra, in de gelijkenis van het vlot: als je eenmaal bent overgestoken moet je het vlot niet achter je aan slepen, het heeft zijn nut gehad en dat was dat.
Meester Linji zegt het onomwonden in Preek 34 van de Linji Lu: ‘Dood de Boeddha!’ Afrekenen met het boeddhisme is een belangrijk thema in het boeddhisme.
Afrekenen met de leer is ook een belangrijk thema van de advaita vedanta. Daar spreken ze van de kosmische grap. Er is nooit een zoeker of een zoektocht geweest, het was maar een droom in het ene Bewustzijn dat verstoppertje speelt met zichzelf. De zoeker is het gezochte, haha.
De leer is een ballon
De vinger staat voor de traditie met alles erop en eraan, behalve de maan. Die traditie is geen doel op zich, maar een richtingaanwijzer, een hulpmiddel, een ladder. Je klimt langs de sporten van de traditie omhoog om uiteindelijk boven de traditie uit te stijgen.
Of vergelijk het met een luchtballon. Wil je loskomen van de grond dan moet je het ankertouw doorsnijden. Wil je hoogte winnen dan moet je ballast uitwerpen. Wil je niet tegen de top van de heilige berg te pletter slaan, dan moet je alles overboord gooien.
Ook jezelf, opgeblazen ballon.
Ook het Zelf, die opgeblazen Ballon.
Ook niet-zelf, die leeggelopen ballon.
De maan is niet de zon
Nog even terug naar de gelijkenis van het vlot. Nadat je bent overgestoken moet je het vlot achterlaten, maar dan ben je er nog niet. Je moet ook het idee achterlaten dat je bent overgestoken, het idee dat er een je is die kan oversteken, het idee dat er geen je is en geen oversteek, het idee dat je iets moet achterlaten, het idee dat je iets zou moeten, het idee dat je niets zou moeten enzovoort.
Nog even terug naar Linji. Als je de Boeddha tegenkomt moet je hem doden, maar dan ben je er nog niet. Je moet ook de boeddhadoder nog doden en het idee dat er iets of iemand te doden valt en het idee dat er niets of niemand te doden valt door iemand of niemand enzovoort.
Nog even terug naar de kosmische grap. Als je de weg gaat moet je de zoeker en de zoektocht doorzien, maar dan ben je er nog niet. Je moet ook nog het idee van de kosmische grap doorzien, het idee dat er niemand is, het idee dat er nooit een weg was om te gaan, het idee dat er alleen maar Bewustzijn is, het idee dat het spelletjes speelt met zichzelf, het idee dat de zoeker het gezochte is, het idee van vedanta, het idee van advaita enzovoort.
Het licht van verlichting vlucht verder, verder, almaar verder. Recht zo die gaat met driehonderdduizend kilometer per seconde. De tradities voorbij, verlichting voorbij en zelfs het verdergaan voorbij.
Het spoedt zich weg van kip en ei, het spoedt zich weg van leer en pij, het spoedt zich weg van wu en wei, het spoedt zich weg van jou en mij, het spoedt zich overal van vrij.
Voorbij. Voorbij. Voorbij. Voorbij.
