De Boeddha omschreef de stroombetreder als volgt:
‘Een stroombetreder is een nobele discipel die ziet; het is een edel persoon die tot inzicht gekomen is. Die de ware Dhamma verworven heeft. Die de ware Dhamma begrijpt. Die de nodige wijsheid verkregen heeft. Een stroombetreder is een ariya-puggala met penetrerende wijsheid.’
Maar wat is de inhoud van deze woorden? Welke lading dekt deze tekst?
De Pali-canon laat ons nooit in de steek. In de Sabbasava-Sutta, Majjhima-Nikaya 2, lezen we het volgende:
‘Het Dhamma-oog opent zich bij de stroombetreder wanneer hij de eerste drie schakels doorsnijdt van de keten die de beoefenaar aan samsara bindt (en hem zo beletten om tot ontwaken te komen).’
Welke zijn die drie mentale schakels die de dhammanuvatti moet doorsnijden?
Het zijn:
— geloof in ‘persoonlijkheid’ (P. sakkaya-ditthi): sakkaya → sat+kaya: sat = waar, bestendig; kaya = lichaam, vorm, substantie; ditthi = opinie, mening, dogma, geloof. Sakkaya-ditthi = het geloof in een bestendige substantie, i.c. het geloof dat er een bestendig ‘ik’; een ‘ziel’ bestaat.
— gehechtheid aan regels/ritueel (P. silabbata-paramasa) → silabbata = ceremoniële vieringen; paramasa = aangetrokken zijn door, onder de invloed staan van, besmet zijn door. Gehechtheid aan regels/riten/rituelen is hechting (P. upadana) aan de overtuiging ( = zich hechten aan het ‘geloof’ in een opinie) dat men tot zelfrealisatie kan komen door zich te houden aan de voorschriften en/of geboden van een bepaalde religie of door het voltrekken van bepaalde riten en rituelen. Dergelijke gehechtheid staat in schril contrast met wat de Dhamma voorhoudt, namelijk dat verlichting énkel kan gerealiseerd worden door het verwerven van eigen inzicht.
— sceptische twijfel (P. vicikiccha) → twijfel, onzekerheid. Twijfel over de Boeddha, de Dhamma en de Sangha. En twijfel over zichzelf! Vicikiccha is de laatste van de Vijf Hindernissen (P. panca nivarana) die de dhammanuvatti beletten tot ontwaken te komen. Nivarana (P.) = letterlijk de vertaling van ‘gordijn’ (die belet dat het licht binnenkomt).
