Wijsheid in de taal

Boeddha is nooit boeddhist geweest. Hij hing het boeddhisme niet aan, en hing zeker niet aan zichzelf. Stel je voor! Hij, die ons leerde nergens aan te gaan hangen, maar juist alles los te laten… hoe zou hij?

Misschien snap ik het niet. Er zijn nu ongetwijfeld lieden die dat vol overtuiging roepen: ‘Dharmapelgrim begrijpt het niet!’ Klopt. Ik ‘grijp’ nergens naar en probeer ook niets te be-grijpen, Laat alles maar zijn wat het is, vrij, los, in ieder geval niet vastgelegd door iemand die er grip op wil krijgen, hebben en houden. Of Boeddha het daarmee eens is? Geen idee. Het boeit me niet. Weer zo’n woord: ‘boeien’. ‘Overtuiging is trouwens ook interessant. Er zit meer wijsheid in taal dan veel mensen denken.

‘Een tuig’ is een samenstelsel van riemen, touwen, koorden of wat dan ook waarmee je bijvoorbeeld een paard in toom kunt houden of zeilen die wind vangen (zeilschip). Een overtuiging is een samenstelsel van opvattingen waarmee je het paard in je eigen hoofd kunt sturen (zeg maar: jouw ‘wilde ideeën’), of de zeilen van je geest, die jou anders alle kant op laten gaan (mensen met ‘overtuigingen’ waaien niet met alle winden mee, toch?). Als je ergens van ‘overtuigd’ bent, kun je geen kant meer op – behalve de kant die is vastgelegd door alle gedachten-riemen, gedachten-touwen en gedachten-banden die je zelf hebt geknoopt. Over familiebanden maar niet te spreken. Ik ben nergens van overtuigd (denk ik), en mocht ik desondanks toch ergens in mij een overtuiging tegenkomen, dan beloof ik bij deze mij daarvan te bevrijden. Hoe fanatiek en wanneer ik dat precies doe, weet ik echter niet. Misschien direct.

Misschien … als ik durf.

Tuig is ook volk dat – vriendelijk uitgedrukt – niet bepaald de hoogste morele standaarden hanteert. Maar ja… zo’n opmerking roept ook weer vragen op. Wat zijn bijvoorbeeld de hoogste morele standaarden en wie bepaalt die? Jij? Ik niet! Ik volg mijn moreel kompas, maar of die altijd de hoogste waarden aanwijzen? Op dit punt ben ik overtuigd! Dat wil zeggen: over het punt heen waarop ik mij door anderen hún hoogste morele waarden laat opdringen. Niemand hoeft mij zijn of haar hoogste waarden door de strot te duwen. Boeddha doet het ook niet. Zo ervaar ik dat. Boeddha’s hoogste waarden boeien me niet. Dat wil zeggen: ze ketenen mij niet. Ze leggen mij niet vast. Ze perken mijn handelsvrijheid niet in. Ze houden zelfs mijn aandacht niet vast. Geen seconde. Want dat is wat boeien betekent: ketenen, vastleggen, vasthouden, beperken …

Taal zit vol wijsheid, en die wijsheid is er niet toevallig in terecht gekomen. Die wijsheid is er door miljoenen taalgebruikers door de eeuwen heen in gebracht, en wat niet (langer) wijs was / is, is er vanzelf door nieuwe taalgebruikers weer uit gefilterd. Vaak zonder er één moment over na te denken. Wat denk of voel je zelf bij woorden als: stijfkop; onbuigzaam; hardleers? En bij uitdrukkingen als: je poot stijf houden; alles van je af laten glijden; zachtaardig zijn? Mag ik je een advies geven: ga de taal die jij gebruikt ‘proeven’. Ga ermee spelen.

Boeddha is nooit boeddhist geweest.
Geen enkele Boeddha is boeddhist!

Boeddhisten laten zich boeien door wat zij menen dat Boeddha’s hen leren. Ze laten zich door leraren en gestudeerde uitleggers van soetra’s overtuigen…

Bevrijd jezelf!