Het jaar 2018 – de tweehonderdenveertigstedag – voorwaarts en niet vergeten

Eric Wiebes, de Nederlandse minister van economie en klimaat, zei het zondagavond zo in Zomergasten van Janine Abbring: economie draait niet om geld maar is delen, scheppen. In een door hem gekozen filmfragment zag en hoorde je de wereldberoemde econoom Milton Friedman -noodzaak vrije markteconomie- iets vertellen over een potlood dat hij in zijn handen hield. Hij ontrafelde de samengestelde delen van het potlood. Grafiet uit een mijn, hout van een boom, rubber (stuf) uit een rubberboom, verf uit een fabriek en aan die samengestelde delen hingen honderden mensen die het grafiet hadden gedolven, de boom hadden gehakt en bewerkt, de rubberboom hadden getapt en de verf samengesteld. Al die acties en mensen zijn weer onder te verdelen in transport, verkoop, gebruiker, geld, noem, maar op. Potlood = economie = delen = is werk = is kleding, wonen, eten enzovoort. Ook geluk.

Het beeld met het potlood kwam me bekend voor. Er zijn momenten dat, als ik een kop thee drink, ik denk aan de aarde, de zon, regen, groei, pluk, arbeiders, drogen, fermenteren, inpakken, verschepen, transport, inpakken in zakjes en doosjes, transport, winkel, koper, drinkwater, theepot, verhitten, gas, elektriciteit, koken, kopje, opdrinken en uitplassen. Het is een bekend boeddhistisch beeldverhaal. Ik zal nog wel heel wat vergeten zijn maar mijn thee is het potlood van Friedman. Een lange keten van mensen is er mee bezig, zelfs om mijn plasje in het riool te verwerken. Economie is als boeddhisme delen, is leven, beweging, scheppen.

De filosoof Jean-Paul Sartre heeft gezegd: ‘Als je eenmaal iets weet, ben je verantwoordelijk. Voor wat je doet, en voor wat je niet doet’. Daar moest ik aan denken na het zien van de laatste aflevering van Kijken in de ziel, afgelopen maandag. Coen Verbraak had het over het gezicht van het boeddhisme- goedaardig en vriendelijk, toch? Nico Tydeman wees op de tienduizenden Japanse boeddhisten die in de Tweede Wereldoorlog als soldaten gruwelijkheden begingen. Jotika Hermsen noemde de afschuwelijke zaken die in het boeddhistisch Birma gebeuren, waar leger en boeddhistische benden de Rohingya vermoorden en verkrachten. Waar haat wordt gezaaid door boeddhistische monniken.

‘Als je eenmaal iets weet, ben je verantwoordelijk. Voor wat je doet, en voor wat je niet doet’. Van boeddhisten mag je verwachten dat deze tekst in beton gegoten is. Dat ze niet verantwoordelijk hoeven te (als dader) worden omdat ze door training, boeddhistische normen en waarden, zaken niet doen, achterwege laten. Maar ook al doe je foute dingen niet, we weten dat ze gebeuren. Waarom spreken we ons als boeddhisten niet vaker en steviger uit over wat er in Birma gebeurt, wat er in Japan is gebeurd, over het leeghoofd Trump, armoe en onrecht.

Kunnen we dat onterechte beeld bij het publiek over het geweldloze en goedaardige beeld van het boeddhisme als boeddhisten, als volgers van de dhamma, niet een zetje in de goede richting geven. Door dingen te doen en na te laten.

De Dalai Lama noemt zich een socialist, omarmt de marxistische filosofie op sommige punten. Mag ik, waarschijnlijk met zijn instemming, de eerste regel van een socialistisch strijdlied voor jullie zingen: ‘Voorwaarts en niet vergeten, wat ons sterk maakt in de strijd, bij honger of bij eten, de solidariteit.’ Kan het boeddhisme een socialistisch getinte volksbeweging worden, met een daadwerkelijke compassie voor de verdrukten?

Ontwaakt verworpenen der aarde!

Moedig voorwaarts!

BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak, heimwee naar Chef, de Kloosterbunker, Bunkerstad, woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen, het abonnement op te zeggen- wat niet kan. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren. De politiek de rug toe te keren. Of aan de drugs te gaan. Kwaad spreken over Feyenoord. Breken met de familie. Het haten van planten en groenten. Aantijgen of beschuldigen. Het stopzetten van gedachten. Sprookjes verwerpen. Houden van Donald Trump. Sommigen voederen geen vogels meer. Of gaan de redactie stalken en bedreigen.