Waarom ervaart de ene mens eenzelfde situatie als pijnlijker of heftiger dan een ander? Het is een intrigerende vraag die wij als boeddhisten neigen te beantwoorden met het concept karma. In Vipassana leerde ik dit: iets roept een basisgevoel van aantrekking, afstoting of neutraliteit op. Wij gooien er direct onze interpretatie overheen, een gedachte met een bijbehorende emotie.
Ooit in het verleden heb je gereageerd op een manier die je emotie van nu bepaalt. Dit alles is dus nog vipakka, de gevolgen van scheppend karma. De kunst is, leert Vipassana, om niet direct te reageren. Daar ligt onze vrijheid. We kunnen ervoor kiezen om de impuls van de emotie te doorstaan en een heilzame reactie te geven. Het is een prachtige herkenbare analyse die mij tegelijk nog veel te theoretisch is, nog veel te rationeel.
In september kwam er een nieuw boek uit van Ingeborg Bosch, dat ik onmiddellijk gekocht heb. Zij heeft de Past Reality Integration (PRI) uitgevonden, een methode om de heftigheid van je reacties op wat je overkomt te begrijpen en te neutraliseren. Het is een effectief middel, die PRI. Ik ben er nu zo’n jaar mee bezig en realiseer mij steeds vaker welk mechanisme er onder mijn eerste heftige emoties en impulsen zit. Het lastigst is het, om niet meer te geloven in mijn overtuigingen. “Dat die ander niet zo stom moet doen, dat vindt toch iedereen” is zo’n overtuiging. Of: “Als ik mijn best maar blijf doen, komt het echt nog wel goed”. En deze herken ik ook als ik me onplezierig voel en dan te lang op facebook blijf hangen: “Er is niks aan de hand als ik maar bezig blijf mezelf af te leiden”. Ik geloof erin als ik erin zit, ik denk dat het de waarheid is, en dus leef ik eruit.
De vraag of ik wel zeker weet dat het is zoals ik denk dat het is – of ik überhaupt wel zo zeker kan zijn van mijn vanzelfsprekende interpretaties: die vraag helpt me om te beseffen dat ik het helemaal niet weet. Integendeel ik zit vast in een overtuiging, ik zit zelfs heel vaak vast in overtuigingen.
PRI laat zien dat je heftig reageert als iets je herinnert aan oude verdrongen pijn uit je kindertijd. Je hebt een weerstand ontwikkeld tegen een waarheid die je toen als kind niet aankon. Je volwassen geest reageert nog steeds alsof die kinderwaarheid de waarheid van vandaag is. Je ziet het als je het door hebt. Inmiddels heb ik wat alarmbellen ontwikkeld die me helpen om mijn overtuigingen te doorgronden. Zo liep ik op een dag rond met het gevoel dat het me allemaal te veel is wat ik op mijn bordje heb – en blijf ik maar rondrennen om het allemaal af te krijgen. Tot ik besef dat ik me laat opjagen uit valse hoop. Het is een oude valse hoop dat ik gezien zal worden en gewaardeerd als ik maar mijn best blijf doen. Deze valse hoop overdekt een oude pijn van toen ik als kind aan de kant werd gezet, uit het middelpunt van mijn eigen leven werd gescheurd door een drama in de familie. Het is een flits van erge pijn waarvan het voelen zo opluchtend werkt, dat ik de drive om rond te rennen kwijt ben. Ik kon het reëler zien: “Het is veel wat ik op mijn bordje heb, nou, dan doe ik de rest morgen wel”.
PRI biedt praktische instrumenten om alle sterke emoties te doorgronden, te onderscheiden en aan te pakken. Ingeborg Bosch heeft er al verschillende boeken over geschreven en ze raakt langzamerhand internationaal erkend. “Onze Liefde” heet haar nieuwste boek: “Hoe elkaar (terug) te vinden en niet (meer) kwijt te raken”. Nu zet ze liefdesrelaties centraal en de soms destructieve mechanismen van emotionele reacties op elkaar. Mooiere aanpak van emoties op basis van “niet weten, erkennen wat is en je actie hieruit laten voortkomen” ken ik niet. Zie: www.prionline.nl
Dit artikel verscheen eerder in de nieuwsbrief van Zen Peacemakers Lage Landen.
Marja Timmer zegt
Goed artikel, dank daarvoor!
Ferdinand Lauw zegt
Hallo Marlijn,
Ik ben het met je eens, wat Ingeborg Bosch beschrijft op de hierboven aangehaalde pagina is m.i. niet anders dan waar de psychoanalyse vanuit gaat.
Wat wellicht enigszins nieuw is, zijn de aspecten die zij er uitlicht, zoals valse hoop en valse macht.
De vraag: is het waar wat ik denk, zoals die gesteld wordt door Byron Katie en de Rationeel Emotive Therapie, is inderdaad sec lastig te beantwoorden omdat het de ontdekking, het inzicht bij de patient overslaat van het nut van de verkeerde gedachte: wat doet die gedachte vóór mij).
Tanja zegt
Wat leuk Diana,
Ik heb begin dit jaar een lezing verzorgt met als thema PRI en Boeddhisme waarbij de insteek te onderzoeken hoe PRI aansluit bij de dharma en hoe deze zienswijze en methode mogelijk ondersteuning kan bieden bij het aspect van integratie in een boeddhistisch kader.
Voor mij biedt PRI zeker handvaten bij het helpen (h)erkenen van illusies en illusie instandhoudend denken en gedrag.
M.b.t. of opmerkzaamheid alleen niet genoeg is: dat is denk ik de basis maar is er niks mis met het gebruik maken van moderne psychotherapeutische methodes die aansluiten bij het gedachtengoed van de dharma en kunnen deze je inzichten helpen verdiepen.
Ik heb zelf het gevoel bij Byron Katy dat je af te vragen of het wáár is wat je denkt heel behulpzaam is maar mogelijk niet perse voorkomt dat je uit verbinding gaan met dát wat er geraakt wordt. Waardoor diepere bewustwording en integratie niet tot stand komt.
Voor integratie is niet alleen het inzicht nodig van onbevredigdheid(vergankelijkheid en onsubstantialiteit) maar ook het toelaten van het gevoel (vedana) in al zijn diepte incl pijn voelen uit het verleden die geraakt wordt. Met het besef dat het oud is.
Ik denk dat PRI kan helpen oude patronenen/overtuigingen te doorbreken/bewust te worden waar je ook met boeddhistsiche beoefening in kunt blijven hangen.(met name ‘valse hoop’ en ‘ontkenning van behoefte’) Hoewel je zou kunnen stellen dat het dan geen zuivere boeddhistische/dharma-beoefening is.
Ik mis overigens ook dingen hoor bij PRI, maar dat is weer een ander verhaal…
Marlijn Verplanken zegt
Het zoveelste boek, weer iets”nieuws”.Mijns inziens bevat deze methode ingrediënten die al veel langer bestaan en zijn ze gewoon in een nieuw jasje gestoken.Of is dit een “oude”reactie van mij? Met alle respect voor de schrijfster. Opmerkzaamheid is toch voldoende?
Meindert Telkamp zegt
PRI is een werkvorm. Niets meer en minder. Bij de een sluit dit goed aan en bij de ander dat. Klaarblijkelijk bij de schrijfster is dit het geval. Dat is mooi.
Een werkvorm ontstaan uit het gedachtengoed van Freud, doch ook zoals ik het ervaar vanuit de Boeddhistische Psychologie. Een synthese dus uit verschillende stromingen.
Astrid zegt
Zo te horen heeft de schrijfster van dit artikel zich goed verdiept in de PRI methode.Ik denk dat er pas dan echt iets over te zeggen is; wanneer we met een open blik iets onderzocht hebben. Ik merk dat in bovenstaande reacties misschien iets te snel conclusies getrokken worden vanuit een bestaande gedachte of overtuiging, maar zonder te toetsen of deze ook van toepassing is op het onderwerp PRI? PRI heeft mijn leven veranderd, en echt tools gegeven voor wat Eckart Tolle, Byron Katie, Marianne Williamson en nog zo velen anderen zo mooi omschrijven. Je ziet het als je het door hebt, maar je kunt het pas doorhebben nadat je het open onderzocht hebt;-) Met dank aan alle zienswijzen en reacties hierboven..