Kijkers van een toneelstuk zien altijd het resultaat, het eindproduct van een repetitieproces. Ze kijken, voelen en beoordelen: wat heeft de regisseur bedoeld? Al geruime tijd wilde Karel Witteveen een verhaal maken rondom deze beroemde Japanse haikudichter Basho. Het ging hem vooral om de renga, het kettingvers dat in Basho’s tijd met jonge dichters werd gespeeld in steden als Kyoto, Osaka en Edo. Dat wilde Witteveen ook, een renga laten spelen, maar dan op het toneel met buurtbewoners uit zijn wijk de Banne in Amsterdam-Noord.
Karel Witteveen
Bespreking – Chinese wijsheid in een balletje. Het spel van Tao
De parabel verhaalt over een ontwikkelde, maar arrogante leerling die een wijze tao-meester bezoekt. Bij zijn woning aangekomen ziet hij dat het een eenvoudig optrekje is. De meester nodigt hem uit binnen te komen en biedt hem een kop thee aan. Terwijl de leerling opschept over zijn kennis, begint de meester met het inschenken van de thee. De leerling blijft maar praten en praten. En de meester blijft maar schenken en schenken totdat de thee over de rand van de schotel stroomt op de schoot van de leerling. Deze springt verschrikt op en roept: ‘Wat doe je nou oude gek? Zie je niet dat het kopje allang vol is?’. De wijze man stopt met schenken en zegt: ’Jouw geest is als dit theekopje. Je hoofd is te vol om er nog iets aan te kunnen toevoegen. Elke poging om je iets te leren, zal verspilde moeite zijn’.
De tao als gewaarwording*
De verhalen van Zhuang Zi worden bevolkt door een bont gezelschap van koningen, hertogen, filosofen, koks, timmerlieden, smeden en mensen met een beperking. Naast verschillende gewone en vreemde dieren, bomen en bergen. Met als opvallend detail de keuze van de auteur voor minderbedeelden met een lichamelijke beperking. Niet uit compassie, maar juist als personen waar je een voorbeeld aan kunt nemen: de onaangepasten, de weigeraars. De tao-meesters hebben weinig op met macht en bezit. Ook verachten ze uiterlijk vertoon. Echte vrijheid én geluk zit in jezelf, zeggen ze. Die vind je niet buiten in de woelige wereld, noch in geleerde boeken of wijsheden van anderen.
Kristofer Schipper – afscheid en geen afscheid
van Kristofer Schipper, tao-meester en vertaler van Zhuang Zi en Lao Zi.
Boeken – Kijk op Japan in 15 afleveringen. Spiegellezingen 2019.
De lezer leert veel over de geschiedenis en de cultuur van dit vreemde en vertrouwde land. Het boek biedt een bijzondere kijk op het Japan van nu en vroeger. Kortom, een informatieve gids voor elke Japanliefhebber.
