• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Poëzie » haiku's » Gedachten over een haiku 22 – Zeugma

Gedachten over een haiku 22 – Zeugma

27 oktober 2024 door Renske de Graaf

I

rode dahlia’s
mijn balkon een paradijs
voor deze hommel

II

In mijn oud dorpje
leven mijn ouders – heel hoog
zoemen de insecten.

Wat deze haiku’s gemeenschappelijk hebben is de zeugma (spreek uit: zuig-ma).

Het woord zeugma komt uit het Oudgrieks en betekent “verbinding”. Een zeugma is een stijlfiguur waarbij één woord twee totaal verschillende begrippen verbindt.

Bijvoorbeeld: voer eendjes, geen oorlog. Of: hier zet men koffie en over.

De zeugma komt ook voor in de haiku. Dan verbindt het de eerste twee regels, of de laatste twee.

In de eerste haiku krijg je dan: rode dahlia’s – mijn balkon een paradijs / voor deze hommel.

Of: rode dahlia’s / mijn balkon een paradijs voor deze hommel.

In de tweede haiku is de zeugma wat lastiger te vinden:

In mijn oud dorpje leven mijn ouders heel hoog / zoemen de insecten.

Of: In mijn oud dorpje leven mijn ouders / heel hoog zoemen de insecten.

Wat is hier de zin van, waarom zou je een zeugma toepassen?

Als het goed gedaan wordt voegt het wat toe aan de haiku. Bij een zeugma verandert de betekenis in dat kleine gedichtje van drie regels. Dat is hier ook het geval.

In de eerste haiku maken de rode dahlia’s mijn balkon tot een paradijs in regel 1 en 2 (rode dahlia’s – mijn balkon een paradijs).

In regel 2 en 3 gaat het om de hommel (mijn balkon een paradijs voor deze hommel).

In de tweede haiku zijn de ouders het onderwerp in regel 1 en 2. Zij leven in een dorpje, heel hoog gelegen (in de bergen?).

In regel 2 en 3 zoemen de insecten heel hoog. Een flink aantal meters misschien. Maar dat kan ook zijn in een dal.

De oude haiku-meester Bashō heeft eens gezegd dat een haiku ontstaat door dingen te combineren. Door twee beelden samen te voegen ontstaat een gedicht dat meer is dan de som van beide beelden: de haiku. Japanners noemen dit niku issho, ‘twee zinnen, één gedicht’.

Is dit belangrijk? Eigenlijk niet echt. Heel veel mensen zullen volmaakt gelukkig zijn zonder over een zeugma of niku issho na te denken. Ze genieten gewoon van een mooie haiku.

Maar voor mensen die geïnteresseerd zijn in, en graag stoeien met taal zijn dit leuke weetjes. Zoals ik. Dan heb ik weer wat geleerd: een stijlfiguur, een term uit het Oudgrieks, hoe breng je verschillende betekenissen aan in een tekst. Een tweede laag in een haiku herkennen. En, niet onbelangrijk: wat gebeurt er in mijn brein als ik mijn gedachten vrij laat dwalen over een haiku.

De eerste haiku is van mij. Deze is al eerder gepubliceerd in het Boeddhistisch Dagblad. De tweede haiku is van een anonieme dichter en vertaald door J. van Tooren.

Categorie: haiku's, Renske de Graaf Tags: Basho, taal, verbinding, zeugma

Lees ook:

  1. Gedachten over een haiku 13  – Kikaku
  2. Gedachten over een haiku 18 Bashō
  3. Gedachten over een haiku 21 Shūshiki-jo
  4. Gedachten over een haiku 10 – Chora

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Renske de Graaf

Renske de Graaf is geïnteresseerd in de wereld om haar heen en hoe mensen zich daarin staande houden. Ze probeert zelf te leven volgens het achtvoudige pad en verwerkt haar ervaringen in (gedachten over) haiku’s. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet
    • Vrijdag Zindag – Wat Schoof had willen zeggen
    • Je kunt niet gezond zijn op een zieke planeet
    • Het pad uit het woord

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.