Op 24 april om 19.00 uur zendt BBC One in The One Show een documentaire uit over de (ontvoerde) Panchen Lama (Gedhun Choekyi Nyima). De Panchen Lama, een van de meest gerespecteerde personen in het Tibetaans boeddhisme, wordt sinds 1995 vermist. Kort na zijn zesde verjaardag werd hij door Chinese autoriteiten ontvoerd, samen met de rest van zijn familie. Sindsdien is er geen spoor van hem meer van hem te vinden. Peking weigert informatie over zijn locatie of welzijn vrij te geven.
Aan de vooravond van de 30ste verjaardag van de Panchen Lama heeft een forensisch kunstenaar een reconstructie gemaakt van hoe hij er als 30-jarige uit kan zien. Het beeld werd nauwgezet geconstrueerd in overleg met Tibetanen en met behulp van uitgebreide informatie. In de uitzending op 24 april is het de eerste keer dat de foto openbaar wordt gemaakt. De In Londen gevestigde mensenrechtenorganisatie Free Tibet moedigt supporters aan om de uitzending te verspreiden, zodat anderen meer over hem en over Tibet te weten kunnen komen.
In mei 1995 ontvoerde de Chinese bezettingsmacht de zesjarige Gedhun Choekyi Nyima uit zijn huis in Tibet. Hij is sindsdien niet meer gezien of gehoord. Gedhun Choekyi Nyima wordt door de Dalai Lama erkend als de reïncarnatie van de Panchen Lama, een van de hoogste geestelijke leiders in Tibet. Sinds zijn verdwijning heeft China herhaaldelijk de eisen om zijn veiligheid en welzijn te bevestigen genegeerd.
De vorige Panchen Lama (Lobsang Trinley Lhundrup Choekyi Gyaltsen) sprak zich vele malen uit tegen de Chinese overheersing en schreef een verslag over de hongersnood in Tibet in de jaren zestig. Als gevolg daarvan zat hij meer dan acht jaar in de gevangenis en stierf hij in 1989 onder verdachte omstandigheden.
Peking gaf de abt van het Tashilhunpoklooster, Tsjaadrel Rinpoche, de opdracht de zoektocht naar de reïncarnatie van de Panchen Lama te leiden. Hij stuurde een lijst met mogelijke kandidaten naar Dharamsala, India, waar de Dalai Lama in ballingschap leeft, en op 15 mei 1995 kondigde de Dalai Lama aan dat Gedhun was erkend als de 11e Panchen Lama. De Chinese regering heeft echter de kandidaat van de Dalai Lama als “illegaal en ongeldig” afgewezen en op 17 mei 1995 hebben de Chinese autoriteiten volgens Free Tibet het kind en zijn familie ontvoerd.
Tsjaadrel Rinpoche en zijn assistent Jampa Chung werden vervolgens gearresteerd en kregen respectievelijk zes en vier jaar gevangenisstraf wegens ‘verkoop van staatsgeheimen’ en ‘samenspanning met separatistische krachten in het buitenland’. Zes maanden na de ontvoering van Gedhun kondigde China aan dat het een Tibetaanse jongen, Gyaltsen Norbu, had geselecteerd om de Panchen Lama te worden. Sinds zijn selectie heeft Gyaltsen, die in Peking woont, slechts zelden Tibet bezocht. Zijn bezoeken worden zorgvuldig geleid en zwaar bewaakt en Tibetanen noemen hem nog steeds de ‘Panchen Zuma’, of ‘valse Panchen’.
Gyaltsen Norbu is lid van de Chinese People’s Political Consultative Conference (CPPCC), een vooraanstaand adviesorgaan voor de Chinese regering en een hooggeplaatste figuur in de Chinese boeddhistische staatsvereniging. In een toespraak in 2015 beloofde hij “nationale eenheid” te verdedigen – de term van de Chinese regering voor het verzet tegen elke verandering in de status van Tibet.
In mei 1996 gaf China toe dat Gedhun en zijn familie op een geheime locatie werden vastgehouden en de Chinese ambassadeur bij de VN beweerde dat “Gedhun op verzoek van zijn ouders onder de bescherming van de regering is geplaatst”. Hij zei niet waar Gedhun werd gehouden.
In februari 1998 kregen Amerikaanse geestelijken die Tibet bezochten te horen dat Gedhun in Peking was, maar in maart 1998 vertelde de vice-gouverneur van de Tibetaanse Autonome Regio Yang Chuantang Oostenrijkse afgevaardigden dat hij eigenlijk in Lhari woonde – de plaats waar hij geboren werd. In april 1998 werd een derde locatie naar voren geschoven toen een Britse journalist te horen kreeg dat Gedhun studeerde, mogelijk in de provincie Gansu. De Chinese regering weigert nog steeds Gedhun’s verblijfplaats bekend te maken of in te gaan op verzoeken van de Verenigde Naties en westerse regeringen om zijn welzijn te controleren.
De ontvoering en vervanging van de Panchen Lama maakt volgens Free Tibet deel uit van China’s inspanningen om Tibet te ‘stabiliseren’ door zijn religie te beheersen en de invloed van de Dalai Lama te breken. Hij is de op één na belangrijkste figuur in de Gelukpa-school van het Tibetaans boeddhisme. Ook erkent hij traditioneel de reïncarnatie van de Dalai Lama. De Dalai Lama heeft verklaard dat als hij in ballingschap sterft, zijn reïncarnatie in ballingschap geboren zal worden, niet in Tibet. Hij zegt ook dat een nieuwe Tibetaanse leider democratisch gekozen kan worden.
