Zelden was ik na het zien van een documentaire zo geschokt en terneergeslagen als na het zien van de door filmmaker Babeth VanLoo gemaakte productie Veerkracht. Ik voelde me ellendig en schuldig als blanke boeddhist, al zal ik mezelf nooit zo noemen maar voor nu wel voor het (on)gemak. Als ik tot in de diepste kern van de film doordring spreekt daar de wanhoop, het ongenoegen maar ook de strijdvaardigheid uit van zwarte boeddhisten in het door blanken gedomineerde westers boeddhisme in het door blanken gedomineerde Amerika. Het blanke boeddhisme als doofpot, zwijgend. Geen medepleger, wel medeplichtig.
Amerika kan je zo verruilen voor Europa waar blanke hoog opgeleide mannen aan boeddhistische organisaties leiding geven en de dhamma overdragen. Hoeveel zwarte mannen en vrouwen kwam ik de afgelopen tientallen jaren in boeddhistische centra tegen? Slechts één, een donkere jonge vrouw. In het Boeddhistisch Dagblad is al een paar keer geschreven over de positie van vrouwen en zwarten in de boeddhistische wereld. Ook die in Amerika. Maar een antwoord op het waarom er zo weinig zwarte mensen in boeddhistische sangha’s zijn te vinden is niet gegeven.
Doet de film van Babeth dat wel? Veerkracht is eigenlijk een film die over de mensenrechten in Amerika gaat. Ze staan onder druk in het huidige politieke klimaat dat gedomineerd wordt door zakenman Trump. Racisten durven zich onder zijn bewind weer openlijk uit te spreken en op straat te vertonen. Hun acties roepen reacties op van voornamelijk linkse activisten die ook het geweld niet schuwen. Meestal zwarten worden op straat door de politie doodgeschoten, de agenten worden niet vervolgd. Het klimaat wordt naar gort geholpen door Trump en de zijnen. De wapenhandel is blij met 45, zoals Trump door zijn tegenstanders als vijfenveertigste president van de Verenigde staten genoemd wordt. Minderheden worden gediscrimineerd en voor uitschot uitgemaakt. Trump is geen democraat en uit op het aan banden leggen van de vrije pers, zegt Robert Thurman in de film.
Linkse spiritualiteit
Babeth volgde in haar film met sobere beelden Amerikanen die vorm geven aan linkse spiritualiteit: een groeiende beweging die staat voor het eind van witte overheersing in Amerika, theologisch kolonialisme en seksueel machtsmisbruik. Het zijn thema’s die al tientallen jaren spelen, maar ondanks de opkomst van een zwarte verzetsbeweging en activisme van spirituele zwarte leiders als Martin Luther King nu nog net zo actueel zijn. Zelfs gevoed worden door een seksist als Trump. En misschien nog lang na Trump zullen voortduren, vrees ik.
Maar eigenlijk stelt Babeth de vraag: waarom spreekt het boeddhisme in de VS zich niet uit tegen het onrecht in dat land. Het slopen van mensenrechten, de vernederingen waaraan zwarte en andere Amerikanen dagelijks blootstaan. Waarom blijven boeddhisten op hun kussens zitten en openen ze de ramen niet van hun centra om de reële boze wereld binnen te halen en te zeggen: wij zijn er voor jullie. Waarom wordt dat beeld van een elitaire religie zo in stand gehouden?
Maar ik verstop me niet, zegt Xiuhtezcatl Martine, een 17-jarige native milieuactivist aan het begin van Veerkracht. Een lucifer maakt een vlam die de wereld in brand zet. En Angel Kyodo Williams, oprichter van het Center for Transformative Change in Berkeley, Californië en zenleraar drukt het zo uit. ‘Wat wij in twijfel trekken is de mentaliteit die de wereld duizenden jaren overheerst heeft. Dat is waarom dit nu naar boven komt. Het is niet dat er iets nieuws aan het opkomen is, namelijk die angst, wat nieuw is is de mogelijkheid dat we niet langer in angst hoeven te leven.’ In de documentaire legt de zwarte verzetsvrouw en boeddhist uit wat die mogelijkheid is.
In Veerkracht wordt het blank nationalisme in de VS belicht, die ook de boeddhisten daar met een schok liet ontwaken. De vraag is hoe dat boeddhisme heeft bijgedragen aan een systeem van vernedering en onrecht en waarom Trump onbedoeld de geest uit de fles moest halen. En wat doen die tienduizenden Amerikaanse boeddhisten met dat ontwaken? Angel zegt daar zelf over: ‘We hebben gefaald als boeddhisten, hadden geen aandacht voor de bron van het probleem en de crisis.’
Robert Thurman, schrijver en professor aan de Columbia Universiteit New York in Veerkracht: ‘De band tussen ethiek en eigen welzijn werd verbroken door het materialisme, wat in feite een nogal psychotische ideologie is. Wat ik in mijn leven doe heeft eigenlijk geen enkele consequentie of betekenis. Als intelligente wetenschapper kun je niet terug naar het idee van een almachtige god die beloont of straft. Dus denken mensen: waarom zou ik ethisch zijn? De middenweg van het boeddhisme baseert zijn ethiek op een evolutionaire Darwiniaanse theorie waarin je door ethisch handelen je eigen wensen ontwikkelt, zodat je intelligenter, gelukkiger en mooier wordt. Je wordt rijker door gul te zijn, mooier door geduldig en niet boos te zijn en menselijker en sensitiever door moreel ethisch handelen.’
En Angel, hoopvol: ‘Zoals King zei, de morele boog des geschiedenis is lang, maar neigt naar rechtvaardigheid. We gaan niet op alle punten de overwinning behalen. Maar als we blijven vasthouden aan de waarheid, en meer nog, aan de liefde en rechtvaardigheid dan zal de boog zichzelf onthullen en dan ook des te sneller gaan. Die gaat tevoorschijn komen uit de wolken die ons nu nog zo overweldigen. Maar deze fase is essentieel, wat we doormaken, de verliezen die we lijden, kan ons er werkelijk van doordringen dat we geen genoegen kunnen nemen met een schijnbare vooruitgang. We kunnen geen wetten instellen en vergeten dat die weer ingetrokken kunnen worden (zoals nu gebeurt). Dit land heeft grote behoefte aan waarachtige verzoening. Een echte verschuiving in voelen en denken. Dat kan niet alleen op politiek niveau, het moet op spiritueel niveau gebeuren.’
Waarop is haar hoop gebaseerd? Ik hou me maar vast aan het boeddhisme: alles gaat voorbij.
bart zegt
De ideeën die wij hier hebben over het Boeddhisme kloppen meestal niet. Het Boeddhisme is een religie en geen linkse oppositiepartij. Het mededogen waar het Boeddhisme voor staat word hier als ‘feelgood’ en schuldig vingertje gebruikt om zichzelf te pamperen en de werkelijkheid te mijden.
Johannes zegt
Ik heb die documentaire niet gezien en ik weet niet precies hoe de situatie in Amerika is. Maar om het te vergelijken met Nederland/Europa lijkt mij wat kort door de bocht.
Zouden mensen in een sangha in Nederland donkere mensen anders behandelen dan andere leden van de sangha? De meesten zouden geen onderscheid maken.
Hoe komt het dan dat donkere mensen ondervertegenwoordigd zijn in boeddhistische centra in Nederland? Is het niet gewoon dat ze zelf geen interesse in boeddhisme hebben?
Ik zie trouwens ook geen mensen van Arabische afkomst in de centra. Hoe zou dat toch komen?
Henk Molenaar zegt
Johannes, ik denk dat Tibetaanse mensen niet in de centra komen omdat ze zich wel bewustzijn zijn van de macht, corruptie en schandalen van vele tempels en leraren in het Oosten. M.a.w. dus niet zo naïef als ons.
Johannes zegt
Sorry Henk, ik begrijp jouw reactie niet echt.
Of bedoel je dat donkere en arabische mensen in nederlandse boeddhistische centra niet komen vanwege de macht?
Ik denk dat de meeste gewoon geen belangstelling hebben voor boeddhisme.
Henk Molenaar zegt
Ja inderdaad geen interesse of al bezet. Of ze mogen niet. Er valt ook weinig te halen bij de boeddhisten, geen hemel e.d. Bovendien moet je het ook helemaal zelf doen.
Henk Molenaar zegt
Was Boeddha een sociale activist? De barricades op! Ik denk het niet. Waarom trok hij zich terug in het woud om op het kussen te zitten? Waarom zou de (elitaire westerse) boeddhist een specialist van samsara moeten worden? Moet de boeddhist anderen gaan betuttelen, verbeteren, corrigeren en/of domineren? Ik denk het niet! Laten we ons als boeddhist juist vooral niet mengen in aardse zaken, we zouden er alleen maar een nog grotere puinhoop van maken en het boeddhisme in diskrediet brengen….Laat het kussentje voor altijd een veilige plek voor een ieder individu zijn.
Joop Ha Hoek zegt
Kussentje en aardse zaken zijn heel goed te combineren. En garde!
Marc Pema Sandjub zegt
Bij mijn weten doet zh de Dalai Lama elke dag uitspraken over sociale, ecologiese, raciale problemen. Hij verbergt zich allerminst op zijn kussen. Ik denk dat “westerse boedhisten” de clou nog niet te pakken hebben. Misschien even nadenken waarom westerse boedhisten boedhist geworden zijn: motivatie weet je wel.
Henk Molenaar zegt
Boeddhisme gaat alleen over mij, anders wordt het gevaarlijk.
Marc Pema Sandjub zegt
Ik dacht dat alles draait rond en door mededogen.
G.J. Smeets zegt
“Veerkracht is eigenlijk een film die over de mensenrechten in Amerika gaat. Ze staan onder druk in het huidige politieke klimaat…” Aldus bovenstaande bespreking van de film.
Nou, ze staan al heel lang onder druk. Er bestaat in USA sinds 1973 een organisatie die de belangen van de industrie omzet in wetgeving. Die organisatie heet American Legislative Exchange Council, afgekort ALEC. Het is een venijnige club die gesponsord wordt door o.m. Alcoa, Amazon, Amoco, Amway, AT&T, Boeing, BP, Chevron, Coca-Cola, Corrections Corporation of America, CVS, Dell, Dupont, Exxon Mobil, Facebook, General Electric, General Motors, Google, Home Depot, IBM, Koch Industries, McDonald’s, Merck, Microsoft, Sony, the US Chamber of Commerce, Verizon, Visa en Walmart. Die betalen allemaal 25.000 dollar lidmaatschap per jaar. De andere leden van ALEC zijn tweeduizend (!) USA-politici die tesamen 800 wetsvoorstellen per jaar indienen waarvan gemiddeld 20% wordt aangenomen. In ruil daarvoor worden de verkiezingscampagnes van die politici gefinancierd. [Bron: de website van ALECexposed.org]
“Waarop is haar hoop gebaseerd? Ik hou me maar vast aan het boeddhisme: alles gaat voorbij.”
Tja, alles gaat pas voorbij gaat nadat het eerst is gearriveerd. En dat heeft met boeddhisme niet te maken. Het beste tegenwicht tegen het Grote Geld is het stemhokje en daarvoor moet je van het kussentje (of de tv-bank) opstaan. De 45e president van USA zit in het Witte Huis doordat nog niet de helft van de stemmers is komen opdagen. “Dit land heeft grote behoefte aan waarachtige verzoening” aldus Angel Kyodo Williams. Helaas, bovengenoemde ALEC noch president 45 hebben behoefte aan waarachtige verzoening. En black America dat daar het meest onder te lijden heeft, heeft in het boeddhisme niets te zoeken. Ik kan me vergissen maar dat lijkt me de reden dat er zo weinig black Americans boeddhist zijn. Wat niet wegneemt dat boeddhisten zich eens serieus verdiepen in en uitspreken over de sociaal-economische aspecten van samsara.
Ujukarin zegt
Hmmm… een wat late bijdrage, sorry, maar ik moest eerst tijd vinden het programma te zien en zelfs dan ben ik maar tot de helft gekomen omdat het in herhalingen begon te vallen.
Zitten hele goede stukken in, o.a. van Thurman, en ook stukken die me niets zeggen of zelfs tenenkrommend uitglijden; bijvoorbeeld het hele associeeren met Ras is gewoon 180′ tegen wat de Boeddha zelf predikte, speciale aandacht voor o.a. Black Americans zou alleen kunnen helpen als taal voor eerste stappen op de Dharma maar na 1-2 jaar zou ik als ik hun was alle ideeen over ‘White privilege/supremacy’ in de vuilnisbak achterlaten want het heeft totaal niets met Dharma te maken. Het precies even harde racisme in o.a. Myanmar, India, Gekleurd Afrika en zo (waar steeds bepaalde vormen gekleurden de meerderheid zijn en alle andere groepen inclusier blanken de minderheid) geeft duidelijk genoeg aan dat dit soort groepsdenken als geheel ontgroeid moet worden.
De rest van wat ik over geengageerd boeddhisme kwijt wilde staat al netjes hier
https://boeddhistischdagblad.nl/achtergronden/77880-de-lotusbloem-en-haar-wortels-economie-en-maatschappelijke-zorg/
https://boeddhistischdagblad.nl/achtergronden/77928-de-lotusbloem-en-zijn-wortels-maatschappij-ethiek-en-groepsdenken/
Dus ja, auteur-JoopHa heeft op zichzelf (‘kom van je kussen af’) wel een punt maar we moeten als boeddhisten erg, erg voorzichtig zijn wat we dan precies in die Modder te zoeken hebben. Heel snel wordt je zelf bezoedeld met dat groepsdenken inplaats van individuen en later grotere aantallen mensen te inspireren en dan zijn we nog veel verder van huis…
With folded palms,
G.J. Smeets zegt
“…maar we moeten als boeddhisten erg, erg voorzichtig zijn wat we dan precies in die Modder te zoeken hebben.”
Het minste wat je kunt doen is pertinente leugens en bedrog in de modder benoemen, aanwijzen en ertegen protesteren. Doen alsof je neus bloedt en e.e.a. bedekken met de mantel der liefde (of mededogen) maakt je weliswaar niet medeschuldig maar wel medeplichtig, zoals Joop Ha Hoek m.i. terecht opmerkt in zijn stuk. Boeddhisten kletsen heel wat af en er is geen enkele valide reden waarom ze zouden zwijgen over evidente omkoperij, leugens en bedrog.
Ujukarin zegt
Ja hoor helemaal mee eens!
With folded palms,