Bijen en andere bestuivende insecten – essentiële schakels in onze voedselproductie – lopen ernstig gevaar door bestrijdingsmiddelen. Dat blijkt uit een studie van de European Food Safety Authority (EFSA). Drie soorten pesticiden zijn gedeeltelijk verboden, maar worden desondanks wijdverbreid gebruikt. De milieuwaakhond Greenpeace roept de Europese Commissie op het gebruik van deze gifstoffen voor álle gewassen te verbieden. Bijen en andere bestuivers spelen namelijk een cruciale rol in voedselproductie.

Ongeveer een derde van de voedselgewassen is direct afhankelijk van bestuiving door honingbijen en andere dieren. De drie zogenaamde neonicotinoiden zijn bestrijdingsmiddelen waarmee boeren plaaginsecten zoals bladluizen van hun gewassen weren. Bijen en hommels zijn daarbij onbedoeld slachtoffer, doordat ze het gif binnenkrijgen via nectar, stuifmeel of water. Het gaat slecht met honingbijen, wilde bijen en hommels in Nederland en Europa. Deze bestrijdingsmiddelen worden al jaren door wetenschappers aangewezen als voorname oorzaak.

Een in 2013 ingesteld gedeeltelijk verbod heeft te weinig effect gehad op de toepassing van de pesticiden. In Nederland mag 85 procent van het gebruik van de stoffen gewoon blijven doorgaan, zo bleek uit eerder onderzoek door het Centrum voor Landbouw en Milieu. Zo is het toegestaan fruitboomgaarden na de bloei te sproeien, het middel in kassen of bij de aardappelteelt te gebruiken , ondanks dat wetenschappelijk vaststaat dat deze praktijk de natuur om zeep helpt. Daarnaast bedingen sommige EU landen uitzonderingen op het deelverbod – zoals recentelijk Groot Brittannië voor behandeling van koolzaad.

Serieuze bedreiging

Campagneleider landbouw Herman van Bekkem van Greenpeace: ”EFSA stelt vast wat een overweldigende hoeveelheid wetenschappelijke studies eerder concludeerden: neonicotinoiden zijn een serieuze bedreiging voor bijen, hommels en wilde bijen en de toekomst van onze landbouw. De Europese Commissie moet de bestaande deelverboden op deze middelen uitbreiden en al het gebruik van deze gevaarlijke gifstoffen verbieden. Gifvrije alternatieven bestaan, zijn in de praktijk bewezen en Europese boeren moeten worden aangemoedigd deze te gebruiken.”

Greenpeace publiceerde eerder verschillende wetenschappelijke studies over de mogelijkheden voor landbouw zónder bestrijdingsmiddelen [5,6]. Inzet van bloemrijke akkerranden, die nuttige insecten aantrekken die een handje helpen in de onderdrukking van plagen, pheromonen om plaaginsecten te misleiden, en meer diversiteit op en rond akkers zijn kansrijke en in de praktijk bewezen methoden die het gebruik van neonicotinoiden overbodig maken. Overheden zouden moeten investeren in niet chemische plaagbeheersing en de ontwikkeling naar duurzame gifvrije landbouw moeten stimuleren.

EFSA beoordeelde de veiligheid het spuiten van de bestrijdingsmiddelen thiamethoxam (geproduceerd door Syngenta) clothianidine en imidacloprid (beide geproduceerd door Bayer) en concludeerde dat ‘risico’s voor bijen en andere bestuivende insecten is vastgesteld of niet kunnen worden uitgesloten. In de nieuwe beoordeling wijst EFSA op serieuze kennistekorten over de gevolgen van deze middelen, bijvoorbeeld voor hommels en solitaire bijen.