Terugblik verkiezingen 2017 – Gooi mensenrechten nooit zomaar weg

Op vijftien maart 2017 gaan we in Nederland naar de stembus om een Tweede Kamer te kiezen. De verkiezingen zijn spannender dan ooit. Kiezen we voor populisme of voor normen en waarden? En waardoor laten we onze keus bepalen? Hoe kiezen boeddhisten? Zijn ze politiek geëngageerd? Vandaag laat Amnesty International op deze plek haar licht schijnen op de gevolgen voor de mensenrechten in de programma’s van politieke partijen.

Vrijheid is niet vanzelfsprekend. De mensenrechten die onze vrijheid beschermen staan in steeds meer landen onder druk. Ook in Nederland doen politieke partijen voorstellen die haaks staan op de mensenrechten. De achteloosheid waarmee die voorstellen worden gedaan, baart ons zorgen. Juist in deze tijden van maatschappelijke en politieke spanningen, moeten we waakzaam zijn voor de aantasting van onze meest fundamentele rechten. Dit is een beperkt overzicht van verontrustende voorstellen die verstrekkende gevolgen kunnen hebben.

Het recht op gelijke behandeling.

Vrijwel alle partijen benadrukken dat ze discriminatie en racisme actief willen bestrijden. Dat is mooi, maar tegelijkertijd doen een aantal van diezelfde partijen voorstellen die haaks staan op dat streven.

Zo is de VVD tegen een gedachtenpolitie, maar stelt de partij ook dat voor mensen die Nederlandse waarden en vrijheden niet willen accepteren, in Nederland geen plek is. Het gevaar bestaat dat mensen worden vervolgd om wat ze zeggen, zonder te weten of ze die woorden ooit in daden omzetten. Ook kunnen mensen het recht verliezen om Nederlander te zijn, ongeacht of iemand strafrechtelijk is veroordeeld en ongeacht of iemand ook een andere nationaliteit heeft. Het stateloos maken van eigen burgers is in strijd met de mensenrechten. De partij is tevens voor een algeheel verbod op gezicht bedekkende kleding in het openbaar. Amnesty is tegen zo’n algeheel verbod. De ChristenUnie (CU) bepleit eveneens een verbod, maar alleen in overheidsinstellingen, het onderwijs en het openbaar vervoer.

Het CDA wil financiering van moskeeën en islamitische organisaties door buitenlandse overheden verbieden. Omdat de partij zich alleen richt op islamitische instellingen gaat het om een discriminerende maatregel.

Het voornaamste punt in het programma van de PVV – de de-islamisering van Nederland – is in strijd met het discriminatieverbod, met de vrijheid van meningsuiting, van onderwijs en van godsdienst en met het recht op een behoorlijk proces. Zo stelt de partij voor islamitische scholen te sluiten, de koran te verbieden, radicale moslims preventief op te sluiten, en hoofddoekjes in publieke functies te weren.

DENK wil een racismeregister invoeren voor aantoonbaar discriminerende uitingen. Onduidelijk is wat verstaan wordt onder aantoonbaar en of dit door de rechter wordt getoetst. Zonder rechtelijke toets begeeft de partij zich hiermee op glad ijs.

De overheid mag, sterker nog, móet oog hebben voor het onderscheid dat er is tussen godsdiensten, aldus de SGP. Zo moet de gebedsoproep vanaf moskeeën worden tegengegaan. Dit standpunt is in strijd met het non-discriminatiebeginsel en de vrijheid van godsdienst.

VoorNederland (VNL) wil een puntensysteem invoeren om het Nederlanderschap te toetsen van mensen met een dubbele nationaliteit met als uiterste consequentie het afnemen van het Nederlanderschap. Ook wil de partij geen nieuwe maatregelen om discriminatie in de vorm van etnisch profileren tegen te gaan.

VVD en CDA benoemen etnisch profileren in hun programma’s helemaal niet.

Het recht op privacy.

Onze rechten en vrijheden worden bedreigd door terroristische aanslagen. Staten hebben de taak om mensen te beschermen tegen terreuraanslagen, gewelddadig extremisme en andere bedreigingen. Maar de fundamentele bedreiging van onze vrijheid komt ook van regeringen en samenlevingen die bereid zijn om vrijheden op te geven bij het bestrijden van terrorisme.

Voor VVD en CDA gaat veiligheid boven privacy. De partijen pleiten voor verruiming van de bevoegdheden van inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Zij laten daarmee het misverstand voortbestaan dat we veiliger zijn als we onze privacy inleveren. Onduidelijk is hoe de partijen het recht op privacy waarborgen.

De PvdA ‘houdt zich te allen tijde aan het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Ook als het om terrorismebestrijding gaat.’ Dat is mooi, maar de partij stemde onlangs wel voor een wetswijziging die massasurveillance door de veiligheids- en inlichtingendiensten mogelijk maakt. Net als de VVD, PVV, CDA, ChristenUnie, SGP, VNL en 50+. Schending van het recht op privacy door de overheid lijkt daarmee onvermijdelijk.

VNL pleit voor administratieve detentie van jihadisten. Dat betekent dat er geen rechter aan te pas hoeft te komen wat in strijd is met het recht op toegang tot onafhankelijke rechter. Ook VVD en CDA willen terugkeerders uit bijvoorbeeld Syrië meteen opsluiten en de SP wil een lijst van organisaties die haat zaaien en geweld prediken. Ook hier is onduidelijk wat de rol van de onafhankelijke rechter is.

50PLUS wil een digitaal paspoort invoeren om anoniem internetgebruik tegen te gaan en volledige transparantie over het beroepsverleden van medici. Onduidelijk is hoe het recht op privacy en de geheimhoudingsplicht van medici worden gewaarborgd.

Het recht op asiel

Het Vluchtelingenverdrag garandeert de rechten van vluchtelingen en werd opgesteld na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Hoeksteen van het verdrag is het verbod op het terugsturen van mensen naar een land waar ze niet veilig zijn. Een tweede belangrijk uitgangspunt is dat vluchtelingen de mogelijkheid moeten hebben om een volwaardig bestaan op te bouwen. Ook andere internationale en Europese verdragen leggen het recht op asiel vast.

VNL en Forum voor Democratie willen een asielbeleid naar Australisch model waardoor Nederland bescherming van vluchtelingen zou weigeren. Dat staat haaks op het recht op asiel. De PVV wil nul asielzoekers erbij en verblijfsvergunningen intrekken. Ook deze maatregelen zijn in strijd met het Vluchtelingenverdrag, Europese en nationale wetgeving, en universele waarden.

Het CDA wil het Vluchtelingenverdrag aanpassen om meer opvang in de regio mogelijk te maken. Onduidelijk is wat de partij voor ogen heeft – bovendien wordt ca. 85% van alle vluchtelingen wereldwijd al opgevangen in buurlanden. Probleem is vooral het gebrek aan financiering en hervestiging. Ook pleit de partij voor het creëren van safe havens, beveiligde gebieden in onveilige landen als Syrië, Irak en Libië. Het is zeer de vraag hoe de rechten van vluchtelingen daar beschermd kunnen worden. Het plan van het CDA om een tijdelijke ontheemdenstatus in te voeren staat op gespannen voet met het recht om een bestaan op te bouwen en het feit dat veel vluchtelingen vaak voor langere tijd niet kunnen terugkeren naar hun land van herkomst.

De VVD wil asiel in Europa overbodig maken en ‘stoppen’ door adequate opvang in de regio te creëren. Onduidelijk is wat de partij precies beoogt en hoe het voorstel zich verhoudt tot het recht op asiel. Illegaal verblijf en het faciliteren daarvan wil de partij strafbaar stellen. Daarbij wordt voorbij gegaan aan het feit dat uitgeprocedeerde vreemdelingen recht hebben op minimale bestaansvoorziening. De VVD wil dat internationale mensenrechtenverdragen überhaupt niet langer directe werking hebben in Nederland. Ook wil de partij de rechterlijke interpretatie van mensenrechten ‘terugdringen’. Dat betekent dat de onafhankelijke rechter niet het laatste woord heeft over mogelijke mensenrechtenschendingen. Dat is een grove inbreuk op de bescherming van onze fundamentele rechten.

PvdA staat pal voor het Vluchtelingenverdrag. Dat is mooi, maar het neemt niet weg dat de partij instemde met de EU-Turkijedeal. Een deal met zeer ernstige gevolgen voor de bescherming van de rechten van vluchtelingen.