Gemeenten en zorginstellingen richten hun blik steeds meer op de inzet van familieleden, buren en vrienden bij de langdurige zorg voor ouderen en mensen met een verstandelijke beperking of psychiatrische achtergrond. Laten we hier kritisch naar blijven kijken, bepleit Femmianne Bredewold, bijzonder hoogleraar Samenleven met Verschil in haar oratie ‘Goed Samenleven? Morele spanningen in de langdurige zorg’. En laten we vooral onze lessen trekken uit het verleden en luisteren naar de stemmen van degenen die van deze zorg afhankelijk zijn en hun naasten.
Samen zorgen, omzien naar elkaar, zorgzame gemeenschappen – je kunt geen beleidsnota, visiedocument of meerjarenplan in de langdurige zorg openslaan of het staat erin. Zorg voor elkaar wordt breed bejubeld. Onder druk van de aanhoudende zorgcrisis richten gemeenten en zorginstellingen hun blik nadrukkelijk op familieleden, buren en vrienden van mensen met een verstandelijke beperking, psychiatrische achtergrond of ouderen die langdurige zorg ontvangen. Hoe heeft dit idee zo’n prominente plek in beleid verworven? Is het vooral een wens van beleidsmakers, of zien ook zorgontvangers, hun naasten en professionals dit als waardevol? En wat als hun verwachtingen botsen, wie bepaalt dan hoe zorg wordt vormgegeven?
Op vrijdag 26 september 2025 sprak prof. dr. Femmianne Bredewold, bijzonder hoogleraar Samenleven met Verschil, haar oratie uit aan de Universiteit voor Humanistiek. In haar rede plaatst ze opvattingen over ‘goede’ zorg in historische context, belicht ze verschuivingen in macht en verantwoordelijkheid, en laat ze zien wat dit betekent voor de praktijk van zorg en samenleven vandaag. Ze houdt een dringend pleidooi om uitdrukkelijker stil te staan bij verschillende, en soms botsende, ideeën over ‘goede’ zorg. We moeten er voor waken dat we zonder kritische blik meegaan in het discours waarin zorg zonder meer van naasten wordt verwacht, aldus Femmianne.
Terugkijkend in de tijd wordt zichtbaar dat elk nieuw idee over ‘goed’ zorgen reageert op het vorige, vaak met radicale koerswijzigingen die waardevolle inzichten overslaan en belangrijke stemmen – vooral van mensen die van zorg afhankelijk zijn en hun naasten – buiten beeld laten. Zonder hier lering uit te trekken dreigt een scenario waarin zorg grotendeels opnieuw op liefdadigheid steunt en we verwachten dat dit binnen onze verbanden (families, buurten, wijken) wordt opgevangen. In dit scenario moeten mensen met een beperking participeren in een sterk geïndividualiseerde samenleving.
Het pleidooi van Bredewold is daarom duidelijk: laten we zorg en samenleven niet vanzelfsprekend op de schouders van mensen die afhankelijk zijn van zorg en hun naasten leggen, maar altijd kritisch blijven op wat goede samenleven ook voor hen betekent.
Over de leerstoel Samenleven met Verschil
De bijzondere leerstoel Samenleven met Verschil (Universiteit voor Humanistiek, sinds mei 2024, gefinancierd door het Ben Sajet Centrum) onderzoekt hoe we zorgzaam en inclusief kunnen samenleven in een tijd van toenemende druk op de zorg. Mensen die langdurig afhankelijk zijn van zorg wonen vaker thuis en zijn daardoor meer aangewezen op familie, buren en hun wijk, terwijl personeelstekorten en financiële beperkingen juist meer vragen van diezelfde relaties. De leerstoel richt zich op alledaagse praktijken van samenleven en initiatieven voor zorgdeling. Hoe zorgen we ervoor dat ook burgers die langdurig afhankelijk zijn van zorg en hun naasten volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving? Lees meer over de leerstoel bij het Ben Sajet Centrum.
Prof. dr. Femmianne Bredewold is sinds 1 mei 2024 bijzonder hoogleraar Samenleven met Verschil aan de Universiteit voor Humanistiek en sinds april 2025 directeur van het Ben Sajet Centrum, de academische kenniswerkplaats voor langdurige zorg in Amsterdam. Ze promoveerde in 2014 aan de Universiteit van Amsterdam en is sinds 2015 verbonden aan de UvH.
Bredewold onderzoekt hoe mensen met en zonder ondersteuningsbehoeften betekenisvol samenleven, juist in een tijd waarin zorg en solidariteit onder druk staan. Ze publiceert hierover in (inter)nationale wetenschappelijke tijdschriften én in publieksgerichte boeken, waaronder Lof der Oppervlakkigheid (2014) en Een Wereld van Verschil (2024). Daarnaast is ze een veelgevraagd spreker en neemt ze actief deel aan het publieke debat. Haar artikel in De Correspondent over het belang van relationeel werken in de zorg werd breed gelezen en veel besproken.
Download de oratie Goed samenleven? (pdf)
Geef een reactie