Ghost busters!

Wegwerpgedachten over gezond verstand, spiritueel verstand en onverstand.

Beste Hans,
De enige vraag die een mens, ieder mens, zich mijns inziens onophoudelijk zou moeten stellen is deze: Wie ben ik? Niet: ‘Waarom kwam Bodhidharma naar China?’ Niet: ‘Beweegt de wind of beweegt de vlag?’ Niet: ‘Is de verlichte nog onderhevig aan de wet van oorzaak en gevolg?’ Alleen maar: Wie ben ik? Drie simpele woordjes.

Dan nog is het moeilijk om in het spoor te blijven, want “the discursive mind is devious” (Osho). Verwijzingen naar de boeddhanatuur door mijn zenleraren, close reading van Ramana Maharshi en Jed McKenna, internationale retraites bij de Oneness University (waar ik deeksha leerde geven) konden niet verhinderen dat ik jaar na jaar ziende blind en horende doof bleef. Wie ben ik? Wie ben ik? Wie ben ik? De vraag der vragen, en ik bleef er maar omheen draaien. Het Ene dat rondjes om zichzelf draait!

Wie ben jij?

Beste X,
Ja, veel mensen maken zich druk over de vraag wie ze zijn, en veel van hen vinden een antwoord, waaronder jij.
Vreemd genoeg niet allemaal hetzelfde antwoord, integendeel, maar onder gelijkgestemden dondert dat niet.
Ramana Maharshi beveelt de vraag ‘Wie ben ik?’ van harte aan, waaruit we kunnen opmaken dat hij zoals iedereen denkt dat iedereen denkt zoals hij, maar hij heeft hem natuurlijk niet zelf bedacht.
En hij mag hem dan hebben aanbevolen, het is zeker niet de enige levensvraag die je kunt stellen, of de spannendste.

De spannendste levensvragen zijn misschien de vragen, welke dan ook, die zich onontkoombaar aan je opdringen.
Je eigen vragen.
De mijne was ‘Zeker weten?’
Daar zat ik al op de lagere school mee in mijn maag.
Arm joch.
Arme leraren.
Andere mensen zitten in hun maag met vragen als ‘Wat ben ik?, ‘Ben ik?’, ‘Is dit alles?’, ‘Wat is de mens?’, ‘Wat is de wereld?’, ‘Wat is tijd?’, ‘Wat is echt?’, ‘Wat is waar?’, ‘Wat is de zin van mijn leven?’, ‘Wat is liefde?’, ‘Hoe word ik gelukkig?’, ‘Wat is wijsheid?’, ‘Bestaat god?’, ‘Waarom heb ik een piemel?’, ‘Waarom heb ik geen piemel?’ ‘Hoe moet ik sterven?’, ‘Waarom moet ik dood?’
Mijn vader heeft hoogstpersoonlijk de vraag ‘Waarom ben ik nou ik?’ bedacht, als we hem tenminste mogen geloven.
Maar hij vond het leuker om ermee te pronken dan erover na te denken.

De appel valt niet ver van de boom.
Ook ik maak liever goede sier met lastige vragen dan met doorwrochte antwoorden.
Meer dan ooit, eerlijk gezegd.
Al was het maar om ‘s mensens woordenvloed te stelpen.
Helpen doet het niet, want een vraag stellen is een antwoordapparaat aanzetten, dat na een hemelse stilte vanzelf begint te ratelen tot je er een nieuwe vraag in stopt.

Zelf ben ik geen haar beter, en wat doe je eraan.
Gek: ooit wist ik niet goed wat ik moest zeggen en durfde dat niet te zeggen.
Tegenwoordig weet ik helemaal niet meer wat ik moet zeggen en kan er niet over ophouden.
Wie ben ik?
Zo ben ik.
Zo ik ben.

Dat de ene hamvraag beter of effectiever of fundamenteler is dan de andere zie ik niet.
Ham is ham.
Het is maar net wat je aanspreekt, als het stellen van levensvragen je überhaupt al aanspreekt.
Mijn lief heeft er bijvoorbeeld niets mee.
Ze kijkt je hooguit glazig aan vanuit een onverworven helderheid waarin antwoorden noch vragen ronddrijven.
Denk je dat ze ooit mijn stukken leest?
Maar als een levensvraag je werkelijk obsedeert, kan hij als breekijzer van het gezond verstand werken, zeggen ze.
Trek er één kaart uit, welke dan ook, en je hele kaartenhuis stort in.
Een vraag als ‘Wie ben ik?’ kan op den duur je hele zelfbeeld vernietigen, je wereldbeeld en al je andere denkbeelden in zijn val meeslepend.
Maar hoe vaak gebeurt dat.

Eerder inspireert een levensvraag tot een hoop getob en tot de vorming van een nieuw verstand dat de plaats van het gezond verstand inneemt en dat ik hier maar even een spiritueel verstand zal noemen.
De denkbeweging die het ene kaartenhuis omverwerpt, schept meteen het volgende.
Het maatschappelijk correcte antwoord van het gezond verstand op de vraag ‘Wie ben ik?’, bijvoorbeeld mijn persoon, mijn lichaam, mijn verleden, mijn gedachten, mijn teksten, Amsterdammer, minnaar, patiënt, snoepkous, wordt mettertijd vervangen door een spiritueel correct antwoord als Bewustzijn, het Kennen, de Geest, Geen-geest, het Zelf, Geen-zelf, Atman, Anatman, het Absolute, het Alomvattende, het Onzegbare, Tao, de Bron, Boeddha, Boeddhanatuur, Essentie, Liefde of, in jouw geval, het Ene.

Triomfantelijk zetten we het masker van de persoon af en noemen het masker van de non-persoon dat eronder tevoorschijn komt ons oorspronkelijk gezicht.
Als uien die hun buitenste schil afwerpen om hun ware schil te tonen.
Kleine ik maakt plaats voor grote ik, persona non grata voor grata non persona.
Het ego heeft afgedaan—de hoogmoedige die steeds maar roept: ik ben de grootste, ik heb de dikste, ik heb de duurste, ik ben de snelste!—en het zelf heeft het stokje overgenomen—de deemoedige die steeds maar roept: ik ben het ene, ik ben alles, ik ben allen, ik ben liefde, ik ben goed, ik ben god, ik ben boeddha, ik ben de verlosser, ik ben de schepper, ik ben dit, ik ben dat, ik bén, ik ben niet!
Waarop we plechtig spreken van spirituele groei, verlichting, realisatie, transformatie of transcendentie en onszelf of elkaar transmissie, exotische namen, aanspreektitels, stambomen, kledingstukken, lesbevoegdheden en privileges verlenen.

Prachtig allemaal, wat een schouwspel, maar voor hetzelfde geld of heel wat meer is het spiritueel verstand, die zogenaamde bevrijder, gewoon de volgende bezetter van je bovenkamer.
Voorgoed, of tot zich een nieuwe bevrijder-bezetter aandient.
Zo verruilde Niko Tydeman het seminarie voor zen; Katinka Hesselink de theosofie voor het Tibetaans boeddhisme; Paul van der Sterren vipassana voor advaita, Alexander Smit het non-dualisme voor new age en jijzelf Calvijn voor Osho, Osho voor tantra, tantra voor zen, zen voor advaita en advaita voor oneness.

Beste Hans,
Wat is spiritualiteit voor jou?

Beste X,
In ieder geval niet het vervangen van het oude, afgeleefde, niet meer zo gezonde verstand door een tijdloos en superieur spiritueel of religieus verstand, en ook niet het vervangen van een bij nader inzien tijdelijk en inferieur spiritueel of religieus verstand door een ditmaal toch echt tijdloos en superieur exemplaar.
Spiritualiteit is voor mij niet de ene geest bezweren en de volgende uit de fles laten.

Beste Hans,
Wat is het dan wel?

Beste X,
Geesten doden.
Deze ook.
Zonder uitzondering.
Deze ook.
Nu, en nu, en nu.
Deze ook.

Beste Hans,
Geestdodend, zeg.

Beste X,
Geestdodend voor wie gedachten spaart.
Ik spaar ze niet en zeg geest-dodend.
Maar in feite zijn ze zelfdodend, ik spaar mezelf.
Daarom zeg ik liever geestverruimend, want zo voelt het—dope is er niks bij juicht het in mij—maar dat leidt meteen weer tot de hypostase van een geest, ditmaal van het verruimbare type, laten we zeggen de uitvouwgeest, en daarmee tot een spiritueel project, namelijk het uitvouwen ervan, dat natuurlijk weer ontelbare kalpa’s van niet-aflatende oplettendheid, studie, exegese, oefening, caritas en dana vergt, om over vanitas en eros maar te zwijgen.
Maak je zafu maar nat, zei de ijdeltuit, en schonk zich dampend in haar uit.

Beste Hans,
Welke geesten moeten er allemaal dood?

Beste X,
Onder geesten versta ik gedachten, zoals deze.
Onder gedachten versta ik geesten, zoals deze.

Beste Hans,
En de oorspronkelijke geest, de universele geest, de lege geest, de grote geest, de algeest dan?

Beste X,
If you’re seeing things
Running through your head
Who can ya call?
Ghost Busters!

Beste Hans,
En de weetnietgeest?

Beste X,
Pang!

Beste Hans,
En de killer mind?

Beste X,
Pang!

Beste Hans,
Wat blijft er dan nog over?

Beste X
Álles natuurlijk.
Alles natúúrlijk.

gezond verstand: denken dat overheerst wordt door algemeen gangbare denk-beelden

spiritueel verstand: denken dat overheerst wordt door in spirituele en religieuze kringen gangbare denk-beelden

denk-beeld: versteend denkbeeld, dat wil zeggen een denkbeeld dat als uitgangspunt en toetssteen voor het denken fungeert maar zelf buiten schot blijft

zelf-beeld: versteend zelfbeeld

Zo ook wereld-beeld, mens-beeld, gods-beeld, boeddha-beeld, ideaal-beeld, schrik-beeld et cetera.

wegwerpwoord: woord om gauw te vergeten, bijvoorbeeld denk-beeld, zelf-beeld, wereld-beeld, mens-beeld, gods-beeld, boeddha-beeld, ideaal-beeld, schrik-beeld, gezond verstand, spiritueel verstand en wegwerpwoord

Lees ook de Intergalactische Waarheidsconferentie.