Sunyata versus prajnaparamita.
Alles leeg en niets heilig
Alles leeg en niets heilig, zou de eerste zenpatriarch, Bodhidharma, tegen de Gele Keizer hebben gezegd toen deze hem naar de kern van de boeddhistische leer vroeg. Dat geldt zeker voor de kern van de Diamantsoetra.
In mijn deconstructie van de hoofdstukken 3-7 van de Diamantsoetra keren vier zinnetjes steeds terug:
1. Alle wezens zijn leeg.
2. Alle verschijnselen zijn leeg.
3. Alle leerstellingen zijn leeg.
4. Ook de leegte is leeg.
Daarmee verwijs ik naar vier begrippen uit de prajnaparamitaliteratuur:
1. Anatman: alle wezens zijn leeg.
2. Sunyata: alle verschijnselen zijn leeg.
3. Prajnaparamita: alle leerstellingen zijn leeg.
4. Sunyata-sunyata: ook de leegte is leeg.
Sunyata als sleutelbegrip
Anatman kan je opvatten als sunyata toegepast op het idee van een bestendig subject.
Prajnaparamita kan je opvatten als sunyata toegepast op het idee van een bestendige leer.
Sunyata-sunyata kan je opvatten als sunyata toegepast op het idee van een bestendige leegte.
Zo bezien is sunyata het omega van ontologische sleutelbegrippen. Het is de tegenhanger van prajnaparamita, dat tot het domein van de kenleer behoort en daarin een vergelijkbare (zelf)vernietigende werking heeft.
Prajnaparamita als sleutelbegrip
Anatman kan je opvatten als prajnaparamita toegepast op het idee van een bestendig subject.
Sunyata kan je opvatten als prajnaparamita toegepast op het idee van een bestendig object.
Sunyata-sunyata kan je opvatten als prajnaparamita toegepast op het idee van sunyata.
Zo bezien is prajnaparamita het omega van epistemologische sleutelbegrippen. Het is de tegenhanger van sunyata, dat tot het domein van de zijnsleer behoort en daarin een vergelijkbare (zelf)vernietigende werking heeft.
Sunyata of prajnaparamita?
Wat is primair, sunyata of prajnaparamita? Doet er niet toe, uiteindelijk gaan ze allebei aan zichzelf te gronde. Dan hou je niets meer over. Vaarwel zijnsleer. Vaarwel kenleer.
Dan kan je je tong uit de knoop halen en je diamanten uit je oren. Dan kan je je vlotten achter je verbranden, je wijsheidsmasker afzetten, je pij uittrekken en het er eindelijk van nemen – als je nog weet hoe dat moet.
