Hoe evolueert het boeddhisme onder invloed van onze westerse cultuur? En wat heeft de moderne mens aan deze eeuwenoude traditie? Boeddha’s in het Westen volgt een aantal pioniers die het boeddhisme elk op hun eigen manier vertalen en laten zien hoe het ons leven en onze samenleving verrijkt. Zondag 19 januari om 15:25 op NPO2: deel 2. Deel 1 werd vorige week zondag uitgezonden.

Mindfulness voor chronisch depressieven. Oorlogsveteranen die leren omgaan met hun trauma’s via inzichtsmeditatie. En mensen die wereldwijd van achter hun laptop een groepsretraite volgen. Het is slechts een greep uit de vele gezichten van het boeddhisme in het Westen.

“Het boeddhisme biedt ons een visie op het cultiveren van normen en waarden, ingegeven door het besef dat we ten diepste van elkaar en deze planeet afhankelijk zijn”, vertelt Jay Garfield in een van de openingsscènes van Boeddha’s in het Westen. “Boeddhisme verandert een maatschappij, maar transformeert zelf ook door de cultuur waarin het landt.”

Na ruim vijftig jaar boeddhisme in het Westen maakt filmmaker Laetitia Schoofs de balans op: hoe verrijkt het boeddhisme onze samenleving? In hoeverre klopt ons beeld van deze ‘religie’ met al haar exotische rituelen, vreedzame karakter en veelal mannelijke goeroes? En welke rol spelen oefenpraktijken als meditatie en mindfulness in onze maatschappelijke instituten, zoals de gezondheidszorg en het onderwijs?

Boeddhistische pioniers

We volgen een aantal charismatische pioniers in Nederland, Engeland en de VS. De moderne veertiger Bart van Melik, die meditatieles geeft aan oorlogsveteranen in New York City. Het in zenkledij gehulde homopaar Chodo & Koshin, die samen een centrum runnen voor boeddhistische geestelijke verzorging. De Britse academicus, schrijver en boeddhist Stephen Batchelor, berucht om zijn ‘seculiere’ visie op het boeddhisme. Bestseller auteur Susan Piver, die vanachter haar laptop een van de grootste online meditatiegemeenschappen leidt. En de kijker is te gast in Asheville, waar ‘buddhist geek’ Vincent Horn laat zien hoe het boeddhisme meebeweegt met de digitale revolutie. Ook is er aandacht voor diversiteit binnen het boeddhisme en maken we kennis met de Amerikaanse en 73-jarige Gina Sharpe. Ze vertelt hoe ze zich als een van de eerste ‘women of color’ aansloot bij een boeddhistische gemeenschap en zich nog steeds sterk maakt voor meer inclusiviteit in het boeddhisme.

Mindfulness revolutie

In eigen land zien we prof. dr. Anne Speckens in actie, tijdens het jaarlijkse Mindfulness congres in Nijmegen. Als directeur van het Radboud Centrum voor Mindfulness is zij mede verantwoordelijk voor de mindfulness revolutie, waarover menig westers boeddhist zich in de laatste tien jaar verwonderde. Was het in de jaren zeventig nog ondenkbaar dat meditatie mainstream zou kunnen zijn, tegenwoordig is het normaal dat een zorgverzekeraar de achtweekse mindfulnesstraining vergoedt.

Hoe uiteenlopend de geportretteerden ook zijn, over een ding zijn ze het roerend eens: boeddhisme gaat over de hele maatschappij. In Boeddha’s in het Westen tonen zij het sociale gezicht van de Boeddha en ontkrachten daarmee het beeld van meditatie en mindfulness als de zoveelste vorm van ‘zelfhulp’. Gaandeweg wordt het de kijker duidelijk hoe juist deze eeuwenoude traditie van waarde is in de sociale issues van onze tijd.

Regie: Laetitia Schoofs