Thangkaschilder Carmen Mensink (Zwolle, 1972) is schilder van Tibetaans boeddhistische thangka’s: traditionele rolschilderingen van Boeddha’s, Bodhisattva’s en Mandala’s. Ze geeft hierin les in verschillende landen in Europa, en toert jaarlijks in de Verenigde Staten, Maleisië en Singapore.
Carmen beoefent het Tibetaans boeddhisme in de Gelukpa traditie en praktiseert al jarenlang bij het Maitreya Instituut (in Amsterdam en Loenen), waar ze ook lesgeeft.
De beeldend kunstenaar studeerde in 1995 af als grafisch ontwerper aan de Kunstacademie in Kampen waarna ze in 1996 een specialisatie in typografie voltooit aan de Koninklijke Academie voor Kunsten in Den Haag. Daarna gaat ze als ontwerper aan de slag bij reclamebureaus en als actrice en grimeuse in het theater.
Kort na haar afstuderen begint Mensink met het beoefenen van boeddhisme, raakt gefascineerd door boeddhistische kunst en ontmoet ze haar thangka-leraar Andy Weber. Bij deze meesterschilder gaat ze vele jaren in de leer en bekwaamt zich in de kunst van Tibetaans boeddhistische thangka’s.
In 2003 zegt Andy haar dat nu tijd is aangebroken dat ze zelf les kan gaan geven. Dit is iets wat Carmen niet heeft zien aankomen, maar met veel plezier begint ze naast haar werk met het geven van een maandelijkse lesmiddag in het Maitreya Instituut.
De hoeveelheid workshops groeit gestaag en vanaf 2009 legt ze zich fulltime toe op het geven van workshops in Thangka-tekenen- en schilderen, zowel in binnen- als buitenland.
Dalai Lama
Carmen wordt ook gevraagd voor aanverwante Tibetaanse kunstvormen, met inbegrip van grote (vloer)schilderingen van de ‘8 Gelukbrengende Symbolen’ ter verwelkoming van de Dalai Lama in Nederland in 2009 en 2014. Een video van deze laatste schildering is hier te vinden.
Daarnaast beschildert ze boeddhabeelden volgens de traditie (met echt goud), geeft ze lezingen over Tibetaanse kunst, meditatielessen en verzorgt ze Tibetaanse kunstevenementen op festivals, waaronder het Happinezfestival. Carmens thangka’s zijn de afgelopen tien jaar te zien geweest op verschillende tentoonstellingen in Nederland en Australië.
Naast cursussen in boeddhistische centra geeft Carmen ook workshops en lezingen in onder meer het Museum Volkenkunde in Leiden, Universiteit van Bologna, Shang Shung Institute in Italië, Rubin Museum of Art, Tibet House en Columbia University in New York, Omega Institute in Rhinebeck en The Buddhist Library in Singapore.
Wat betekent het schilderen van deze verlichte objecten voor Carmen? Ze zegt het als een vorm van meditatie te zien. ‘Voor mij is het dé ideale combinatie van het beoefenen van kunst en boeddhisme tegelijk.’
Inspiratie
Door het plezier en de toewijding die Carmen uitdrukt in haar lessen -en die ze doorgeeft aan haar leerlingen- inspireert ze anderen op hun eigen spirituele pad. Daarnaast hoopt Carmen een kleine bijdrage te kunnen leveren aan het doorgeven van deze mooie oude traditie op de juiste manier. Carmen: ‘De vernietiging van veel kloosters en oude tradities in Tibet maakt het nog belangrijker om deze prachtige thangka-traditie zuiver en levend te houden.’
Wat betekent het boeddhisme voor haar?
Carmen: ‘Het mooie aan het Tibetaans boeddhisme vind ik dat het zelfonderzoek is. Het ontwikkelen van de geest. Boeddhisme staat voor mij synoniem aan verantwoordelijkheid nemen voor je leven en voor de handelingen die je verricht met je lichaam, spraak en gedachten. En zo min mogelijk andere wezens te schaden. Het is zó belangrijk om naar binnen te gaan en te kijken waar je dingen zou kunnen verbeteren. En dit te blijven doen.
Als ik geen beoefenaar was van het boeddhisme had ik deze thangka-kunst ook niet kunnen onderwijzen, dan sta je er te ver vanaf. Het is onlosmakelijk verbonden met de boeddhistische filosofie en meditatie die ik erbij geef.
Ik voel me het meest verwant met het Tibetaans boeddhisme, omdat mannen en vrouwen redelijk gelijk staan ten opzichte van elkaar. En ook omdat er in het Tibetaans boeddhisme ook veel vrouwelijke Boeddha’s zijn. Ik denk dat dit heel belangrijk is voor veel vrouwen die het boeddhisme praktiseren.
Rolmodel
De vrouwelijke Boeddha Groene Tara bijvoorbeeld zie ik persoonlijk als mijn rolmodel. Zij staat voor actieve compassie. In het verhaal over de historische figuur Tara, was zij een zeer devoot boeddhist. Een jonge vrouw die altijd aan het mediteren was, offerandes aan het maken, gebeden en mantra’s voor anderen aan het reciteren was etc. etc. De monniken zagen haar enorme bodhicitta-potentie en zeiden vervolgens tegen haar: “Ach Tara, wat je nu allemaal aan het doen bent is totaal nutteloos. Het enige dat zin heeft is te bidden om in je volgend leven als man geboren te worden, want alléén als man kun je de verlichting bereiken.”
Dit antwoord sterkte Tara alleen maar in haar toch al rotsvaste vertrouwen, en ze zei: ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ is slechts een label dat mensen op dingen plakken, voortkomend uit onwetendheid. De geest staat daarboven, is noch mannelijk, noch vrouwelijk en kan niet in een hokje gestopt worden. Ik zal werken voor het welzijn van álle voelende wezens, en altijd in het lichaam van een vrouw.”
En inderdaad was Tara een van de eerste vrouwen die de hoogste staat van bewustzijn, de verlichting, bereikte. Je kunt dus zeggen dat Tara de allereerste feministische vrouw was.’
Deze tekst werd eerder, in december 2014, in het BD geplaatst.
