Verslaafd aan geld

Hoe belangrijk is geld voor ons? Volgens psycholoog en verslavingsexpert Bram Bakker zijn we allemaal aan geld verslaafd. Hij schetst bovendien een beeld van hoe we onszelf daardoor ongelukkig maken. Dit is des te bedreigender omdat we dit allemaal glashard ontkennen. Bakker heeft in zijn praktijk heel veel gevallen van verslaving meegemaakt en is doordrongen van de ernst van elk soort verslaving. Het is om te beginnen erg moeilijk om van een verslaving te genezen. Als iemand dit dan voor elkaar heeft gekregen, is het bovendien moeilijk om niet in een andere verslaving te vervallen.

Hoe kun je verslaafd raken aan geld? Geld is toch gewoon handig? We kunnen toch niet terug naar de ruilhandel? Bakker betoogt dat geld allang veel meer is dan een ruilmiddel, het heeft een symbolische waarde gekregen. Wie geen geld heeft telt niet meer mee, wie het wel heeft voelt zich verheven boven anderen. De inkomensongelijkheid is de laatste decennia hard gestegen en dat is nadelig voor de maatschappij als geheel. Mensen voelen zich onveiliger en zijn minder gelukkig. Geld geeft bovendien veel onrust. Je moet het beschermen tegen inflatie, dus investeren, maar hoe? Je wilt het uitgeven, maar krijg je wel waar voor je geld? Geeft bezit van spullen niet opnieuw zorgen, want alles gaat kapot?

Geluk

Geluk is niet te koop. Het is gebleken dat mensen die plotseling rijk worden zich vaak erg ongelukkig gaan voelen. Ze zijn al dan niet terecht bang dat hun vrienden op hun geld uit zijn. Ze veranderen van omgeving en voelen zich er niet meer thuis. Mensen die hard werken dromen er vaak van om te stoppen met werken en ze sparen er ook voor. Als het dan zo ver is, vallen ze in een zwart gat omdat ze zich zinloos voelen en vereenzamen.

Wat is verslaving dan? Volgens Bakker komt het erop neer dat we ergens mateloos in worden. Je kunt verslaafd zijn aan verdovende middelen, bijvoorbeeld alcohol, maar ook aan gedrag, bijvoorbeeld gokken. Dit laatste wordt “procesverslaving” genoemd. Iemand die verslaafd is aan gokken kan er niet mee stoppen. Iemand die verslaafd is aan geld vindt troost in het zien van zijn bankrekening. We kennen allemaal de plaatjes in de stripboeken van Donald Duck, waarin oom Dagobert vol verrukking in zijn kamer vol met geldstukken duikt. Volgens Bakker is er nog betrekkelijk weinig onderzoek gedaan naar procesverslaving.

Geld in de praktijk

Bakker beschrijft in een apart hoofdstuk hoe geld een bedreiging is voor het goed functioneren van de zorg en bovendien deze zorg alleen maar duurder maakt. Hij is niet tegen privatisering, maar merkt wel op dat er steeds meer partijen erin slagen om een graantje mee te pikken in een steeds ingewikkelder wordend zorgsysteem. De laatste ontwikkeling is de POH, de praktijkondersteuning van de huisarts. Dit is een soort hulpje die de gemakkelijke gesprekken en klusjes doet. Er worden steeds meer vragenlijsten gebruikt die geld kosten omdat er patent op rust en waarvan het nut niet zeker is.

Hetzelfde geldt voor het onderwijs, daar heb je natuurlijk de onderwijsassistent. Deze beperkt het contact tussen leraar en leerling, maar de leerling moet juist meer aandacht krijgen. Bij elk probleem zegt men trouwens dat er meer geld nodig is, maar elke leraar kan je vertellen dat verreweg het meeste geld dat naar het onderwijs gaat wordt uitgegeven aan overbodige managers, zinloze cursussen, elektronische administratie en gebouwen.

Bakker gaat zelf zover dat hij stelt dat geld het voortbestaan van onze aarde bedreigt omdat het vraagt om een steeds maar groeiende economie, die verwoestend is voor de natuur. De moraal is dus dat geld de problemen niet oplost, maar onoplosbaar maakt.

Tel uit je winst

Bakker geeft toe dat hij zelf weinig met geld heeft, maar dat dit in de praktijk moeilijk is vol te houden. Hij wil hierin wel eerlijk zijn. Opvallend is dat hij daar niet verder over nadenkt en toegeeft dat hij zich ook niet in de economie heeft verdiept. Hij had dan geweten dat groei een voorwaarde is voor het voortbestaan van het kapitalisme en dat veel problemen voortkomen uit het huidige Amerikaans-Britse aandeelhouderskapitalisme. Hij schrijft in een wat losse, maar ook slordige stijl. Dat is jammer, want er is veel meer onderzoek gedaan naar de economie en de rol van geld. Er zijn veel sociologen die interessantere analyses hebben gegeven, denk maar aan Karl Marx, Pierre Bourdieu en Jean Baudrillard. Hij geeft aan het einde wat aanwijzingen voor hen die meer over het onderwerp willen weten, maar dat zijn ook geen diepgravende studies.

Het is met andere woorden een leuk, maar teleurstellend boekje dat alleen goed is voor een discussie in de kroeg. Positief is wel dat van elk exemplaar dat verkocht wordt €2,- wordt gedoneerd aan een stichting voor medische zorg aan daklozen.