Ongelukkig zijn mág, zelfs in onze tijd

Ik begon vorige week op een avond te lezen in een nieuwe boekje van de Duitse levenskunst-filosoof Wilhelm Schmid getiteld ‘Ongelukkig zijn – Een aanmoediging’.

Na de eerste regels al kreeg ik acuut goeie zin, die ik even daarvoor nog niet had: ik had last van wat ergernisjes, allergietjes, onbestemde krampjes…. en vreemd genoeg knapte ik van het blad ‘BoeddhaMagazine’ – dat net door mijn brievenbus was gegleden – ook niet erg op; eerlijk gezegd (ik durf het bijna niet te zeggen) integendeel. Vreemd maar bij nader inzien begrijp ik geloof ik wel waarom. Ook ‘BoeddhaMagazine’ drijft voor mijn gevoel soms te veel mee op de stroom van dat ons geluk maakbaar is en voor een beetje boeddhist voor het grijpen ligt. Als je nou maar goed oefent, de voorschriften en aanwijzingen opvolgt, retraites doet, dan komt het wel goed. De vraag blijft natuurlijk wat dit ‘goed’ nou precies is. Ik voel wel dat ik wat kort door de bocht ga, en wellicht doe ik ‘BoeddhaMagazine’ tekort; maar toch wordt het me af en toe té glossy. Ligt ook aan mij, ik weet het.

Terug naar die eerste regels; wat me opviel was dus dat ik meteen ruimte voelde, alleen al omdat Schmid een lans breekt voor het recht op ongelukkig zijn. Let wel, ik had nog geen halve bladzijde gelezen!
En ineens herinnerde ik me weer hoe er een kwartje diep viel toen ik Brazier’s onvolprezen ‘Zonder gruis geen parels’1 aan het lezen was. Vooral als hij daar zegt dat het feitelijk al voldoende is om de allereerste waarheid van Boeddha volledig in te nemen en te leven en werkelijk te realiseren áls je leven. De andere drie zijn dan eigenlijk overbodig, meer toevoegingen, PS’jes.
Wat is die ‘edele’ waarheid, zoals Boeddha die zelf noemt? Iedereen weet het: ons leven is Dukkha. Wat je zou kunnen samenvatten als: ons leven kent geluk, zeker; maar net zo zeker ook moeizaamheid en tegenslag. Nog korter: goede tijden slechte tijden (waar mijn dochters erg graag naar kijken). Als je zó kunt leven is dat edel, zelfs heroïsch te noemen. Jon Kabat-Zinn schreef een boek met als titel ‘Full catastrophe living’.2 Ga er maar weer aan staan, ook na jarenlange beoefening.
Telkens weer verbaast het me hoe moeilijk dit werkelijk te slikken is, laat staan écht te realiseren. Je let even niet op… en hup daar ga je weer en trap je weer in de illusie – die je van alle kanten aangesmeerd krijgt – dat je gelukkig moét zijn. En dat als je dat niet bent, je een loser bent of te eigenwijs, te sloom of gewoon niet slim of getalenteerd genoeg.
In Zentrum gebruiken we graag de slogan: Zen werkt bevrijdend’. Dat ronkt ook wel een beetje natuurlijk…. Maar als het ons alleen al zou kunnen bevrijden van dit idee van ‘geluk moet’… Dat zou wat zijn! wat een bevrijding om je leven te kunnen leven zoals het komt, in goeie én in slechte tijden.
Dat is waar vrijheid in onze training over gaat dunkt mij. ‘Zelfs in de hel voel ik me op mijn gemak’ zei Lin Chi.
Lijkt me een pittige uitdaging; misschien wel iets té stoer geformuleerd. Maar als leidraad en reminder een hele goeie.

1. David Brazier – Zonder gruis geen parels Asoka, 2001 [↩]
2. Jon Kabat-Zinn – Full catastrophe living Uitg: Delta, 1990. [↩]