Het populisme is wereldwijd in opkomst. Ook in Nederland. Het speelt in op gevoelens van onvrede en onzekerheid, zelfs in een sociaal en economisch ongekend welvarende wereld. Voor veel mensen biedt het populisme een verleidelijk verhaal over nationale identiteit, soevereiniteit en het eigen volk. Moderne populisten buiten die onvrede uit. Maar wat maakt het populisme zo verleidelijk? En wat maakt het zo gevaarlijk? Wat is het populisme eigenlijk?
‘De populistische verleiding’ biedt volgens de uitgever een indringende analyse van het verschijnsel, met als doel het niet alleen te beschrijven, maar het ook te doorgronden. Daartoe maakt auteur Sybe Schaap onder meer gebruik van de ideeën van Nietzsche, Ortega y Gasset en Lefort.
Uit het boek: ‘Dit boek gaat over het populisme. Het probeert door te dringen tot kernelementen van die beweging. Daarbij horen de gedrevenheid en ambities van de leiders en de goedgelovigheid en loyaliteit van de aanhang. De analyse concentreert zich op hedendaagse populistische bewegingen in het Westen, Rusland inbegrepen. Het hoeft geen betoog dat het populisme een krachtige opmars beleeft. In enkele landen hebben populisten regeringsmacht veroverd, met als tot de verbeelding sprekend voorbeeld de Verenigde Staten van Amerika. Opmerkelijk is dat de macht steeds langs democratische weg is veroverd – wellicht beter: aangereikt. Voor wie wil leren hoe het populisme macht verovert en waartoe dit leidt, bieden Rusland en Venezuela boeiend materiaal. Populistische bewegingen beweren de stem van het volk te laten horen, zij het dat die stem in de praktijk door de leider van de beweging wordt vertolkt. Het diffuse karakter van deze bewegingen maakt een beschrijving van de kern van het gedachtegoed niet eenvoudig. Dit geldt ook de verklaring van de aantrekkingskracht die het populisme uitoefent op grote delen van de bevolking. Het populisme blijkt op velen een verleidelijke kracht uit te oefenen. Vandaar de titel van dit boek: de populistische verleiding. Een beschrijving is ook lastig omdat de huidige bewegingen zich nauwelijks profileren met een uitgewerkte ideologie. Uiteraard bedienen populisten zich van ideeën en ideologische fragmenten, maar in het algemeen blijven de gebruikte termen vaag en ontbreekt systematiek. Daar komt bij dat populisten zich te buiten gaan aan cynische retoriek, sterk reactief van karakter. Ze zetten zich af tegen de gevestigde orde, beschuldigen onwelgevallige minderheden en verraderlijke elites en roepen iets af als een revolte. Maar waartoe deze revolte moet leiden blijft op voorhand vaag, onuitgewerkt. De arena waarin dit alles zich afspeelt is de politiek. Het populisme politiseert. Ook daarin overheerst een reactieve houding. Waar men in positieve zin naartoe wil, blijft vaag, ongrijpbaar. In het algemeen ontbreekt het aan een doorzichtige partijorganisatie en valt er weinig te merken van strategisch ingestoken actieprogramma’s. In dit licht is het niet vreemd dat populisten nauwelijks kunnen aangeven wat ze voorhebben met de samenleving en haar staatkundige inrichting. Bij alle kritiek op de gevestigde orde, blijft het alternatief steken in fragmentarische bewoordingen. Het hoeft daarom niet te verbazen dat dit nauwelijks anders wordt als populistische bewegingen een politieke machtsfactor worden. Vertegenwoordigers blijven chaotisch acteren, zelfs als ze regeringsmacht hebben veroverd.’
Kay zegt
Door de overdreven nadruk op rust en zelfverloochening is er in vooral in Azië een onwelgevallige kloof gecreëerd in de samenleving, het heeft twee onderscheiden klassen gecreëerd. De monnik en de leek, de mens van de wereld en de spirituele mens. Deze verdeling houdt in dat de mens van de wereld is inferieur aan de monnik is.
Geen wonder dat het boek van meneer Schaap in de smaak valt bij de schrijver van het artikel. Dit boek is een negatie en ontkenning van de mens van de wereld. Het is polariserend, schept verdeeldheid en een kloof.