Een van de hoofdthema’s van het boeddhisme is karuna, mededogen. De bodhisattvagelofte begint met: ‘Ik beloof alle levende wezens te redden’. Daar zijn talloze varianten op omdat het ondoenlijk is om alle levende wezens te redden. Er zijn groeperingen die daar een mouw aan gepast hebben, ze redden alleen de invoelende wezens, of de bewuste wezens. Je kunt er natuurlijk over discussiëren hoe het bedoeld wordt- ‘alle levende wezens redden’, maar dat is het bewijs dat de deelnemers geen overeenstemming hebben en er dan maar een gezamenlijke mouw aan breien. Kortom, er heerst nogal wat onduidelijkheid over hoe iemand alle levende wezens moet redden. Honderden, zo niet duizenden mensen in Nederland hebben deze gelofte gereciteerd, zonder te weten hoe dat zou moeten.
Ik heb mij in het verleden met religies ingelaten zoals het christendom, Hare Krishna, Soefi’s, Taoïsme, yoga, Confucianisme enzovoort. Geen van deze richtingen heeft mij een bevredigend antwoord opgeleverd, wat logisch was omdat ik het antwoord bij deze religies zocht. Niet een van de leiders, meesters of goeroes van deze richtingen vertelde dat ik het antwoord bij mijzelf moest zoeken. Ik ben daar min of meer zelf op gekomen. Rond mijn 19e levensjaar zag ik een reclame voor zuiver wollen kleding, de slogan was ‘Liever naakt dan namaak’. liever niets dan onecht, nep, of illusie.
Ik nam geen genoegen meer met ‘er woont een god in de hemel’ ‘je word telkens opnieuw geboren’ ‘er is een hemel, walhalla of nirwana’, en meer van die uitspraken die ik uit onwetendheid vastgreep. Ik wilde het snappen en als ik het niet snapte legde ik het naast mij neer onder het mom van: ‘het zal wel’. Omdat ik onbegrijpelijke uitspraken niet verwierp maar naast mij neer legde kon ik ze af en toe nog eens bekijken. Sommigen liggen nog steeds naast me en anderen hebben hun betekenis voor me ontsluiert. Ik kwam langzaam tot de ontdekking dat de duizend handen van Avalokitesvara mij alles aanreikten om tot inzicht te komen, voor mij werd de totale buitenwereld mededogen. Soms was dat mededogen erg wreed, vluchtelingen die verdronken in de Middellandse zee, aanslagen in Frankrijk en Duitsland, enzovoort. Hoe ga je daar mee om, hoe red je die levende wezens? Ik ging dan maar weer uit onmacht op mijn kussentje zitten en deed niets, nou ja niets? Tijdens mijn meditatie overspoelden deze beelden mij en lieten tranen over mijn wangen stromen, maar ook werd ik ondergedompeld in de tijdloosheid van het bestaan, geconfronteerd met de eeuwigheid.
Lang geleden kwam ik al tot de ontdekking dat sinds Kain zijn broer vermoordde er nog geen dag in de wereldgeschiedenis is geweest dat er niet ergens op deze wereld een oorlog woedde. Alle wereldverbeteraars ten spijt- het is nog niemand gelukt om de oorlog met al zijn wreedheden de wereld uit te krijgen en vandaag kwam ik in het BD de volgende zin tegen.
‘ Ondanks de uitzichtloosheid van de chaotische situatie beschikken we nog steeds over een machtig wapen dat niets kost: aandacht, vriendschap en liefde.’
Een machtig wapen wat niets kost om de oorlog te bestrijden, denk er eens over na wat daar staat? Wat er staat is oorlog tegen de oorlog, vuur met vuur bestrijden. Hoe zou je vrede kunnen creëren zonder zelf vrede gevonden te hebben? Je kunt maar één ding veranderen en dat is jezelf, jij bent het die de wereld ervaart, hoort, ziet, ruikt, proeft en voelt.
Om dit wat duidelijker te maken is deze koan een goed hulpmiddel: ‘Hoe zag je gezicht er uit voor je ouders geboren waren.’ Waar was de wereld voor je geboren was? Met jouw geboorte is een totaal universum geboren, met een geschiedenis, ontdekkingsmogelijkheden, en draagt een gelofte in zich. Wie ben je, wat ben je? Voor je geboorte was er geen wereld, zonder jou is er geen wereld, de wereld is samen met jou geboren. Waar beleef je de wereld,… niet meer dan in je hoofd, je hersens maken van beelden, geluiden, geuren, smaak en gevoel herkenbare zaken. Wat is dat wat zich buiten jezelf bevindt, atomen, quarks, strings? Atomen bestaan vooral uit lege ruimte, er zijn sinds kort deeltjes ontdekt die er tegelijkertijd zijn en ook niet zijn. Als boeddhist moet je dat bekend in de oren klinken: ‘Vorm is leegte en leegte is vorm.’ Volgens het boeddhisme is alles wat wij ervaren zien horen proeven en ruiken illusie, Avalokitesvara is niet meer dan de illusie die je voor realiteit verslijt. Maar toch,…hoe illusionair is het als je met een hamer op je duim slaat? Het is makkelijk gezegd: alles is illusie, het is wel de enige realiteit die we hebben, je kunt moeilijk voorbij gaan aan de tragedie van dit leven, de illusie die jij ervaart, die er zonder jou niet geweest zou zijn. Jij bent de enige die er wat aan kan veranderen, de enige die inzicht kan krijgen in wat het is wat je geest je voorspiegelt. Je voorspiegelt,…dat betekent dat je in een spiegel kijkt, dat is nogal een schok, jij en de wereld zijn een.
Klinkt dat niet bekend, ‘een met de wereld’? Ik kijk in de afgrond en de afgrond kijkt naar mij. Jij verdrinkt in de Middellandse zee, jij maait mensen met een Kalasjnikov neer, jij bent de moeder die haar neergeschoten zoon begraaft, jij bent de arts die iemand redt. Als je dit begrijpt kun je niet anders zeggen: ‘Buiten mijzelf is er niets te vinden, daarom beloof ik dit levende wezen te redden. Het levende wezen wiens gezicht eeuwig is waar alles in weerspiegeld wordt’.
Lees ook ik ben het die schiet en ik ben geschokt dat ik dat ben
G.J. Smeets zegt
Zeshin, dank voor deze contemplatie. Als tegengebaar hier een paar overwegingen mijnerzijds.
– Mededogen – karuna – is een gemoedstoestand die zich niet laat dwingen. Daarom kan ze onmogelijk als een plicht worden opgevat. Je kunt je wel genoopt voelen om die gemoedstoestand al dan niet te cultiveren en koesteren. Hetzelfde geldt voor alle andere gemoedstoestanden zoals gelijkmoedigheid, nieuwsgierigheid, ruzieën, speelsheid, depressie, naastenliefde, etc.. Zodra ik besluit een bepaalde gemoedstoestand te cultiveren betreed ik het terrein van de (on)deugden.
– De bodhisattva-gelofte is een ritueel wilsbesluit, het besluit om vanuit de gemoedstoestand van mededogen tot deugdelijk handelen over te gaan. En handelen is per definitie sociaal territorium: niet ik maar anderen maken uit of mijn mededogend handelen al dan niet ‘deugdelijk’ uitpakt. Daar is niks illusionairs aan, het is de sociale realiteit.
– Je wreekt Paul de Blots frase “Ondanks de uitzichtloosheid van de chaotische situatie beschikken we nog steeds over een machtig wapen dat niets kost: aandacht, vriendschap en liefde.” Beetje flauw vliegenvangen, eerlijk gezegd. Vervang de term ‘machtig wapen’ door ‘machtig gereedschap’ en klaar is elke kees.
– Buiten Jezelf is Niets te Vinden heeft uiteraard als tegenhanger Binnen Jezelf is Niets te Vinden. Daarom lijkt het me wel wat dat wie de bodhisattva-gelofte propageert er een eenvoudige disclaimer bij voegt: Wie het binnen zoekt komt buiten uit, wie het buiten zoekt komt binnen uit.
Sjoerd zegt
…en wie het echt wil zijn, komt bedrogen uit!
“De wereld, dat ben je zelf”, dat is een uitspraak (en titel van een boek)van Krishnamurti. Voor mij een mooie omschrijving van mijn werkelijkheid.
Hartelijke groet, Sjoerd
Dharmapelgrim zegt
Veel herkenbaars, beste Zeshin, veel herkenbaars. En als ik de reactie van G.J. Smeets lees, denk ik± ja, dat ook. Keer jezelf binnenstebuiten en alles buitenstebinnen, en omgekeerd. De werkelijkheid is adembenemend schitterend onbevattelijk, en tegelijkertijd vloek ik hartgrondig als ik met een hamer op mijn duim sla, omdat dat (_&%!§ verrekte zeer doet. Hoort er ook bij. Geen wit zonder zwart, geen grijs …geen geen. Heb je de sutra van volledigheid wel eens gelezen? Waarschijnlijk zou ik het nu anders opschrijven, maar de idee erachter, daar ben ik ondertussen nog steeds voor. Past wel bij jou overpeinzing. Vermoed ik.
Gerrit zegt
Mij, me, ik staat in bovenstaand schrijfsel.Wat als er geen ik is, geen me, geen mij. Is dat niet de kern van alle oefening die de volgeling van de Dhamma uitvoert ?
En als er geen ik,geen me, en geen mij is , wat doen we dan met onze reactie’s. Wat voeren we eigenlijk uit als het allemaal illusie is ? Vragen die steeds weer bovenkomen.
Stiltespinster zegt
Dank je wel Zeshin,met wat minder woorden denk ik er ook zo over.
Alles is bewustzijn, ik ben bewustzijn, de ander is bewustzijn.
Joppe zegt
Mooi geschreven Zeshin.
Ik heb daar niets aan toe te voegen.
Dank je wel.
zeshin zegt
Ehhhh,……
ik wilde met dit artikel aangeven dat er noch binnen noch buiten bestaat, volgens mij ging Boeddha niet een gevecht met Mara aan, maar was bezig de illusie die onze geest ons voorspiegel te doorzien.
Om zo dat wat hij als zichzelf betitelde zich in de eenheid van het bestaan verloor.
Het artikel verwijst naar ‘alleen maar zijn’ ‘alleen maar doen’. Deze gelofte draagt de geboorte van elk mens in zich.
Sorry, maar mijn woorden schamen zich voor hun gebrek aan zeggingskracht om uit te drukken wat ik wil zeggen.
Sjoerd zegt
Jouw opmerking over Kain en Abel bracht mij gelijk terug bij het boek “Het oerboek van de mens”, dat ik pas gelezen heb.
De moeite waard om te lezen.
Jouw column vind ik een mooie benadering van het onderwerp dat je aansnijdt.
Ik heb ‘m met plezier gelezen.
G.J. Smeets zegt
“…ik wilde met dit artikel aangeven dat er noch binnen noch buiten bestaat…”
Ja, in sommige gemoedstoestanden valt het onderscheid binnen / buiten tijdelijk weg. De realiteit is dat alle levende wezens (van eencelligen tot mens) voorzien zijn van een membraan – een huid – die de interne autonomie behoedt en tegelijkertijd zorgt voor onvermijdelijk en noodzakelijk contact met ‘buiten’. Onze ziende ogen, horende oren, ruikende neus en proevende mond zijn evolutionaire speling met de huid. Leven speelt zich af op het raakvlak, grensgebied, interface tussen binnen- en buitenkant van huiden.
Binnen en buiten bestaat wel degelijk en het is de reden van zelfbescherming, kwetsuur, stress, zorg, voorzorg. Kortom lijden: dukkha. Het is onze eerste natuur. Je kunt het feit van dat lijden accepteren of je ertegen (blijven) verzetten. Acceptatie, hoe lastig ook, is de enig vreedzame weg, dat ben ik geheel met je eens. En daar is toch echt voor nodig dat binnen en buiten in hun onderlinge afhankelijkheid worden erkend. Inzicht in die wederzijdse afhankelijkheid betekent niet dat er geen binnen of buiten is. In tegendeel, ze is er de bevestiging van.