We leven op het snijvlak van duaal en non-duaal: van het gebied waarin alles uiteenloopt en zelfs tegengesteld is en het gebied waarin je kunt ervaren is dat alles één is. De gebieden zijn niet uit elkaar te halen en toch zijn ze niet hetzelfde. Sterker, ze lijken de ultieme tegenstelling te vormen. Zo leven we in deze corona-crisis heel sterk met het verlangen dat het weer goed wordt, dat het weer OK is. Met ons en de anderen. En het lijdt geen twijfel: we moeten er alles aan doen om met zo min mogelijk kleerscheuren door deze tijd te komen. Dat is één kant van de medaille.
Om ook die andere kant van het medaillon in beeld te krijgen, is het in deze tijden van angstige stress belangrijk om je aandachtig te kunnen focussen op de onzichtbare naad waar die twee ogenschijnlijk tegenstelde gebieden elkaar raken. Die ‘naad’ is je leven in dit moment. De remedie is dan ook: dompel je aandachtig in je leven, zoals het is.
Dus kijk uit je raam en misschien zie je ergens een boom. Hij is geworteld en is aan het groeien. Zijn bladeren komen straks weer uit, misschien nu al zichtbaar. Alles op zijn tijd. Misschien krijgt ie straks prachtige bloesem. En die valt een paar weken later ook weer af. Je kunt die boom vertrouwen. Hij leeft en is zoals ie is.
Of neem je hand en leg hem voor je neer. Daar is je hand. Vertrouwd. En kijk eens wat die hand allemaal gedaan heeft en nog gaat doen. Ooit ebt de beweging eruit weg, dat weet je, dat is onvermijdelijk. Maar nu kun je die vertrouwde hand vertrouwen. Hij is er gewoon en doet wat ie te doen heeft. Hij leeft en is zoals ie is.
Kijk naar jezelf en zie hoe je bent en reageert op alles om je heen. Ook nu de wereld zo anders lijkt. Precies in hoe je bent (je hoeft niet anders te zijn) kun je vertrouwen scheppen. Kijk naar de naderende lente en wat dat allemaal meebrengt. Je zou kunnen zeggen: niet alleen de lente trekt zich niets aan van het virus, maar het leven ook niet. Mijn leraar Nico Tenko Roshi schrijft een blog en zegt: Zen gaat niet alleen over de vreugde van geboorte, maar ook over de dreiging en erkenning van vernietiging. ‘Het onder ogen zien en beleven van deze paradox, deze schijnbare tegenstelling, is de onversneden inhoud en praktijk van zen. “De moeilijkheid van zen is dat we altijd twee tegenstrijdige zaken tegelijk moeten doen”, zei Maezumi Roshi. In dit geval van geboorte en dood: alles doen om ons leven te verzorgen en tegelijkertijd bereid zijn te sterven’.
Het klinkt raar, maar ook dat kun je vertrouwen, dat aspect van angst voor het eindige. Het hoort bij leven. Bekijk alles van jezelf met je derde oog. Het ‘eenheidsoog’ waarmee je de wereld van dualistische tegenstellingen kunt waarnemen. Dat is: ik zie dat het zo is-vertrouwen. Het haalt je uit je beklemming, uit je verlamming. Misschien blijf je bang, misschien blijf je gedeprimeerd, maar daar is de boom, daar is je hand en daar ben je ‘zelf’. Het leeft! Leven herkennen als leven!
Er is een prachtige koan over die verlamming. De monniken van de Oostelijke en de Westelijke vleugel in een klooster maakten ruzie om een kat. Nanquan (Nansen) pakte de kat op en sprak tot zijn monniken: ‘Laat iemand het juiste zenwoord spreken en de kat is gered. Maar doet één van jullie dat niet, dan hak ik de kat in tweeën.’ Geen van de monniken kon een woord uitbrengen. Nanquan hakte de kat in tweeën. Later hoorde Zhaozhou (Joshu), die terugkwam van een reis, van Nanquan wat er was gebeurd. Daarop trok Zhaozhou zijn sandalen uit, zette ze op zijn hoofd en vertrok. Nanquan riep: ‘Als jij hier was geweest, was de kat gespaard gebleven!”
Wat doen we als we met zo’n situatie geconfronteerd worden? Wat is het juiste zenwoord? Kijk met je derde oog en hoor wat voor jou klopt. Wat doen we als het coronavirus ons verlamt? Wat is ons zenwoord tegen verlamming en verstijving? Jouw liedje, jouw schreeuw. Jouw gebaar, jouw woord van liefde of van angst of van boosheid. Alles wat echt van jou is. Want je ziet dat het zo is. Dat is jouw sandaal. En blijf ook vooral uit het raam kijken.
G.J. Smeets zegt
“En bestaat er iets waarop of waarin dat vertrouwen is gebaseerd? Niet te vinden.”
Zo staat het in deel 3 van de serie, Dick, en het vat samen wat naar mijn smaak & inzicht in de serie over het hoofd wordt gezien.
’Vertrouwen’ is een relationeel concept en er bestaat wel degelijk iets waarop vertrouwen is gebaseerd: een betrouwbare omgeving. Dat geldt voor elke pasgeborene, voor elke kleuter, voor elke puber, voor elke (jong)volwassene, voor elke bejaarde. En het geldt overal ter wereld, in NL net zo goed als in Thailand, Chili of Japan.
Het ‘derde oog’ waarmee je de serie besluit is m.i. je veilig weten. Kennelijk voelde geen enkele monnik in je afsluitende verhaaltje (koan) over de kat zich veilig. Als ik Zhoazhou was geweest had ik Nansen een ram voor z’n zenkop gegeven i.p.v. theatraal af te taaien met sandalen (lees: boter) op m’n hoofd. Zen heeft weinig aandacht voor de *voorwaarden* van vertrouwen. Mee eens?
Piet Nusteleijn zegt
Die monniken hadden gewoon kunnen zeggen: Blijf met je poten van die kat af. Zet neer die kat.
Maar nee, Nanquan hakt de kat, nadat alle monniken kennelijk verstijfd waren en geen woord konden uitbrengen in tweeën. Mooi is dat!
Zhaozhou kwam thuis en hoorde van de slachtpartij, gruwelde van de daad en het slappe gedoe van zijn maatjes en vertrok meteen. Hij wilde er niets meer mee te maken hebben. Waarom hij voordat hij vertrok, zijn sandalen uittrok en die sandalen op zijn hoofd zette?
De monniken van ‘oost en west’, bijeen als het OMT, maakten ruzie om de noodzakelijk te nemen maatregelen.
De tijd verstrijkt. Er moet gehandeld worden. Ik kan me voorstellen dat er een besluit genomen moet worden. Nanquan probeert de boel te forceren, een besluit erdoorheen te drukken.
In de Bijbel staat er ook zo’n dergelijk verhaal. Twee moeders die met elkaar in gevecht zijn. Van wie is het kind? Salomo dreigt het kind doormidden te hakken. Op die manier werd duidelijk wie liefde had voor het kind en de ware moeder was.
Het verschil tussen Salomo en Nansen, Nansen hakt door. Er werd niet bewogen. Salomo hoefde niet te hakken, want de echte moeder werd duidelijk. Zij koos voor het leven en schonk het kind aan de onware moeder. daardoor kon Salomo het kind aan de ware moeder geven.
Nee. Nansen verdient geen ram voor zijn Zen-kop. Nansen deed het juiste. Die ruziënde monnniken, is het hun nu duidelijk geworden? Zijn er een paar van hen achter Zhaohou aan gegaan en hebben ze zich verontschuldigd?
G.J. Smeets zegt
“Nansen verdient geen ram voor zijn Zen-kop. “
Dat verdient hij inderdaad niet maar hij krijgt er een gratis. Als service van de firma Zhoazhou.
Maar het ging me om iets anders, Piet. Namelijk dat zen bij monde van zenmeester Dick de mond vol heeft van ‘vertrouwen.’ Maar weinig aandacht heeft voor de *voorwaarden* van vertrouwen. Mee eens?
Patrick Demeester zegt
Hier richt ik mij hier tot de redactie, dit is geen commentaar op het artikel.
Ik stel vast dat dit het vierde artikel is van een reeks. Tot mijn spijt moet ik vaststellen dat de vorige artikelen van die reeks aan mijn aandacht ontsnapt zijn. Is het mogelijk om,onder een of andere vorm, die artikelen alsnog te kunnen lezen?
Met mijn dank bij voorbaat en een grote sorry voor de bijkomende last die ik u hiermee bezorg.
Belgische groeten vanuit La Gaume,
Patrick Demeester
Joop Ha Hoek zegt
Geachte heer Demeester, beste Patrick, fijn dat u onze krant leest. Op de homepage van het BD ziet u helemaal bovenin een zoekfunctie, als u daar bijvoorbeeld Vertrouwen of Dick Verstegen intikt krijgt u de gemiste artikelen zeker te lezen. U kunt onderaan de homepage ook terugbladeren in de tijd. Ik hoop dat u met dit advies geholpen bent en wens u een mooie, gezonde en leuke dag.
Hartelijke groet, Hannes van der Graaf, redactie BD.