• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Teisho » Edel – Wat is geweld?

Edel – Wat is geweld?

11 december 2016 door Edel Maex

Het boeddhisme wordt gezien als een geweldloze religie. Ahimsa heet het in het Sanskriet en het Pali. Himsa betekent letsel, beschadiging. Ahimsa is ‘niet beschadigen’. Het wordt onder andere uitgedrukt in de vijf sila’s: niet doden, niet stelen, geen seksueel misbruik, niet onwaarachtig spreken en geen misbruik van bedwelmende middelen. Sila kun je vertalen als deugd of ethiek.

Op het eerste gezicht klinkt dat mooi en eenvoudig. Zodra het wat praktischer wordt, roept het veel vragen op. Zijn we echt tegen iedere vorm van geweld? Wie van ons belt niet de politie, als er bij hem ingebroken is? Wie van ons vindt dat iemand die met een aanslag dreigt, niet met geweld overmeesterd mag worden?

We zijn geneigd het boeddhisme op te vatten als een religie zoals de religies waar we hier mee opgevoed zijn. Dan worden de vijf sila’s, vijf verboden: ‘Gij zult niet … !’ Maar je ziet de Boeddha nooit met dat opgeheven vingertje zwaaien. In plaats van ‘gij zult niet …’ redeneert hij in termen van ‘als-dan’. Als je geen lijden wil veroorzaken, zijn er een aantal dingen die je beter niet doet. En ook al zijn er algemene richtlijnen, de vraag stelt zich in iedere concrete situatie opnieuw.

Van mindfulness werd al gezegd dat het de ethische grondslagen van het boeddhisme mist. De hel barstte helemaal los toen bleek dat het Amerikaanse leger mindfulness gebruikt bij de opleiding van soldaten. Mindfulness voor sluipschutters? Schande!

Ik geef toe dat dat ook mijn eerste reactie was. Het is weer allemaal gemakkelijk van op afstand. Ik heb alle respect voor iemand die ijvert voor de afschaffing van het leger en voor unilaterale ontwapening. Maar in afwachting van een democratische meerderheid daarvoor, moeten we toch alles in het werk stellen om te beletten dat er burgerslachtoffers vallen, dat gevangenen gefolterd worden, dat veteranen in de goot sterven met een spuit in de arm.

Reginald Verhofstede nam als para deel aan de humanitaire missies naar Somalië en Rwanda. Op zijn blog schrijft hij: ‘Wij waren opgeleid om te vertrekken, niet om terug te komen.’ Thich Nhat Hanh zegt dat je bij de oorlogsslachtoffers de kinderen van de teruggekeerde soldaten moet rekenen. Als mindfulness daar kan bij helpen, please do. Als je naar de Boeddha zelf kijkt, zie je ook hem bereid om iedereen onderricht te geven, zelfs wrede tirannen als koning Pasenadi en Ajatasatu.

Een ‘als-dan’ ethiek is een andere insteek op het ‘is/ought’ probleem (de kloof tussen wat is en wat zou moeten). De vraag: ‘wat is geweld’ wordt dan: ‘hoe veroorzaken we lijden?’ Voor mij is de basis van ethiek het bestaansrecht erkennen van de ander. Als we dat niet doen veroorzaken we onnoemelijk veel lijden.

De eerste sila is dan ook ‘niet doden’. We kunnen het bestaansrecht van de ander proberen te ontkennen. Maar we kunnen er niet aan ontkomen, om de eenvoudige reden dat de ander bestaat. We leven nu eenmaal op een bolvormige planeet. We zullen moeten samenleven. We kunnen de ander doden. Er zijn genocides gebeurd. Het enige gevolg is een oeverloos lijden.

Ook een politieman of militair die een terrorist neerschiet, zal daaronder lijden. Dat wil niet automatisch zeggen dat hij het niet had moeten doen. Wellicht heeft hij veel meer levens gered dan vernietigd. Maar aan het lijden onder het besef een mens gedood te hebben, ontkomt hij niet.

De tweede van de vijf sila’s is ‘niet stelen’ (niet nemen wat niet gegeven is). Ook dit gaat over het zelfbeschikkingsrecht van de ander. De ander aan onze behoefte onderwerpen en ons toe-eigenen wat niet gegeven is, is geweld, is uitbuiting.

Het is geen belerend gemoraliseer. De gigantische kloof tussen rijk en arm in de wereld is het gevolg van uitbuiting, van kolonisering. Een te grote spanning creëert een explosieve situatie. Zo komt een aanhoudende vluchtelingenstroom op gang, over dat spanningsveld heen. We kunnen iedereen proberen terug te sturen, we kunnen muren bouwen. We kunnen roepen: ‘eigen volk eerst’. Het zal niet baten zolang het spanningsveld blijft bestaan.

Betekent dat dat we al onze bezittingen moeten weggeven? Alweer die simplistische oplossingen. Het betekent dat we geweld als geweld moeten herkennen en niet domweg moeten meegaan in een retoriek van muren bouwen en uitsluiten. Het zal nooit werken.

De derde sila is ‘geen seksueel misbruik’. De Boeddha vindt het nodig om het apart te noemen. Helaas heeft hij daarmee niet al die schandalen van seksueel misbruik in het boeddhisme kunnen voorkomen.

Het hoeft, hoop ik toch, geen betoog dat seksueel misbruik een grote bron van lijden is. Het is niet de seksuele handeling op zich. Het gaat niet over homoseksueel of heteroseksueel. Het gaat niet over binnen of buiten het huwelijk. Het gaat zelfs niet over leraar of leerling.

Ook hier is het een kwestie van bestaansrecht, het bestaansrecht van het perspectief van de ander. Het gaat over het erkennen van de integriteit van de ander. Het gaat over het respecteren van de grens van de ander. Het gaat over het erkennen van het ‘nee’ van de ander. Het gaat erover dat ik de ander niet aan mijn behoefte onderwerp.

De vierde sila is ‘niet onwaarachtig spreken’. Veel actueler kan het niet. Het toonaangevende Britse woordenboek Oxford Dictionaries koos ‘post-truth’ tot het woord van het jaar 2016. Het wordt gedefinieerd als: omstandigheden waarin objectieve feiten minder invloed uitoefenen op de publieke opinie dan emoties en persoonlijke overtuigingen.

Onze hersenen zijn blijkbaar zo geschakeld dat we iets als waar ervaren als het een sterke emotionele lading heeft. Als iemand met veel emotie en heel congruent een ‘waarheid’ verkondigt, zijn er meteen mensen die daarin meegaan, zonder nog om de objectieve feiten te geven.

Congruentie is daarbij belangrijker dan consistentie. Als je het maar met volle overtuiging doet, zonder aarzeling, dan kun je vandaag het omgekeerde verkondigen van gisteren en mensen zullen blijven applaudisseren. Wie niet gehinderd wordt door schaamte of schuldgevoel komt daar probleemloos mee weg. De politiek heeft ons voldoende voorbeelden gegeven. Wie voorzichtig, onderzoekend, met nuance op zoek gaat naar de ware toedracht moet niet op applaus rekenen.

Ook het manipuleren van de angst valt hieronder. Leidt ons spreken tot vertrouwen of zaaien we angst? Zonder vertrouwen is een samenleving niet mogelijk. Er zijn altijd voorbeelden te vinden die ons vertrouwen tegenspreken. Voor sommigen lijkt angst inboezemen op korte termijn effectiever dan vertrouwen bewerkstelligen. Op lange termijn leidt het tot een onleefbare wereld. We moeten blijven beseffen dat er ondanks alles nog altijd meer liefde dan geweld is. Anders zou de mensheid niet meer bestaan.

De vijfde sila is ‘geen misbruik van bedwelmende middelen’. Hier gaat het over ons eigen bestaansrecht. Als we onze geest bedwelmen tasten we ons eigen bestaan en onze eigen waardigheid aan. Dat maakt ons blind en ongevoelig voor het lijden. De Boeddha leert ons onze geest cultiveren en helder en aanwezig te blijven, bij het geweld in ons eigen hart en in de wereld om ons heen. Als we helder blijven en bewust, kunnen we geweld als geweld herkennen. Dan kunnen we er voor kiezen om ons er niet in te laten meeslepen, er niet aan deel te nemen. Dat is een grote verantwoordelijkheid. Daarvoor komen we hier zitten. Daarvoor mediteren we.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Edel Maex, Teisho Tags: meditatie, mindfulness, sila

Lees ook:

  1. Mindfulness, spiritualiteit of laagje vernis?
  2. Waarom gaan we staan, liggen of lopen? Wat is ons doel? (2)
  3. Edel Maex – waarom gaan we staan, liggen of lopen? Wat is ons doel? (2)
  4. De God van Israël vond mindfulness uit, niet de boeddhisten

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

31 jan
Boeddhisme en meditatie
31 jan 23
31 jan
Vipassana meditatie Rotterdam
31 jan 23
Rotterdam
01 feb
Dagstart met meditatie en Kum Nye yoga | Gratis proefles | Online
1 feb 23
01 feb
Online Lezingenserie 'Spirituele wetenschap - De nieuwe wetenschappelijke mentaliteit (1)
1 feb 23
01 feb
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
1 feb 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Erik Hoogcarspel – Een beter boeddhisme met fenomenologie

    gastauteur - 16 januari 2023

    De Boeddha heeft zich ook nooit 100.000 geboortes herinnerd. Als je een goede meditatie hebt dan kan het voorkomen dat er heel veel situaties van vroeger door je hoofd spelen. En dat zijn allemaal geboortes van een ik en de dood van een ik. Je ik is niks anders dan het volledig verwikkeld zijn in jouw situatie. En dat gebeurt ook in je meditatie.

    Periyar E.V. Ramasamy de hemelbestormer

    Kees Moerbeek - 15 januari 2023

    De maatschappelijke initiatieven van de zakenman Periyar maakten hem populair en zijn populariteit nam toe door zijn activiteiten in de lokale politiek. In 1919 sloot hij zich aan bij het Indian National Congress, maar verliet deze partij teleurgesteld in 1925, omdat volgens hem de partij alleen de belangen van de brahmanen diende. In 1925 richtte hij de Self-Respect Movement op en daarna de Vaikom Satyagraha. In datzelfde jaar ging hij zijn eigen politieke weg.

    De twee hersenhelften ondergaan een hiërarchie verwisseling

    Rob van Boven en Luuk Mur - 11 januari 2023

    Een vriendin brak haar voet op vier plaatsen en kwam thuis te zitten. Ze woont alleen en toen ze de thuiszorgmedewerkster vroeg een boterham te smeren voor haar, was het antwoord dat ze dit niet mocht doen volgens haar protocol.

    Paul Boersma – Meditatie en pijn

    Paul Boersma - 10 januari 2023

    We vermijden in het dagelijks leven het lijden door er instinctief omheen te gaan, of anders door het te negeren, er geen aandacht aan te schenken, het te onderdrukken. In het eerste geval gaat het om mogelijke toekomstige pijn, in het tweede om aanwezige pijn, waarbij het makkelijker is psychische dan lichamelijke pijn te negeren, en makkelijker om de pijn van anderen dan de eigen pijn te negeren. Vermijden en negeren: dit is de dierlijke kant van ons mens-zijn.

    Kan je jezelf dom leren?

    Rob van Boven en Luuk Mur - 5 januari 2023

    We hebben twee hersenhelften en deze hebben ieder een eigen manier om de wereld te begrijpen. De rechterhersenhelft (R.H.) beleeft de werkelijkheid rechtstreeks en de linkerhersenhelft (L.H.) maakt zich een voorstelling van de wereld en probeert vanuit die voorstelling de wereld te begrijpen. De wereldbekende psychiater en filosoof Iain McGilchrist* heeft er zijn levenswerk van gemaakt om de (samen)werking van deze twee asymmetrische hersenhemisferen te onderzoeken.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Protest Tibetaanse studenten tegen Amerikaans bedrijf
    • De oorlog die zo dichtbij woedt
    • Je bent goed zoals je bent…
    • Een ander hoofd…
    • Spirituele oorlogsvoering: de autolyse van Jed McKenna

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens