Van gedachten wisselen is altijd verhelderend en verrijkend, ook als je het niet met elkaar eens bent. Na mijn blog over de vraag ‘Moet ik een leraar hebben?’ kreeg ik een lange en zorgvuldig doordachte repliek. Ik wou een even lang en doordacht antwoord geven, maar ik merkte snel dat ik niet verder kwam dan de allereerste basispremisse: dat er een pad is waarop iets bereikt moet worden, en waar de leraar zijn autoriteit ontleent aan het feit dat hij daarop verder gevorderd is dan de student. Het werd voor mij helder dat ik die premisse helemaal van de hand wees.
Vergelijk het met het bereiden van een maaltijd. Je kunt nauwgezet een recept volgen zoals het in de kookboek staat. Als je een ingrediënt mist, als er bij voorbeeld marjolein in de saus moet en je zit zonder dan kun je het recept niet maken of je moet snel naar de winkel om een nieuw potje.
Je kunt ook naar markt gaan en kijken wat vandaag goed van kwaliteit en prijs is, en in je keuken rondkijken welke kruiden je nog hebt en daarmee je maaltijd bereiken. Als je dan zonder marjolein zit, probeer je het eens met rozemarijn. Niet dat kookboeken daarmee obsoleet worden. Integendeel, recepten zijn de overgedragen wijsheid van oude meesters die je kunnen inspireren bij het bereiden van je eigen gerecht.
Sommige dingen in het leven doe je best volgens een voorgeschreven recept. Als je naar de dokter gaat dan hoop je dat hij volgens de regels van de kunst de diagnose stelt en een behandeling voorschrijft en dat het niet is van een snuifje hier en een snuifje daar, en ‘kijk wat ik hier nog in mijn la vind’. Een behandeling bij een arts vraagt soms onwaarschijnlijk veel vertrouwen. Je legt je leven letterlijk in de handen van de chirurg en je laat hem toe je te verdoven, in je lichaam te snijden en daarbij ernstige verwondingen aan te brengen. Dat allemaal in het volste vertrouwen dat dat het juiste pad naar genezing is.
Maar wat met het spirituele pad dat we gaan? Is dat een duidelijk uitgestippeld pad of is dat een heel persoonlijke weg? Moeten we de dharma zien als een nauwgezet na te volgen recept, of is de Boeddha een bron van inspiratie bij het bereiden van ons eigen recept? Is onze spirituele praktijk iets wat ons voorgeschreven moet worden of is het is het een heel persoonlijk pad, dat ons voert naar gebied dat nooit eerder in kaart is gebracht?
Het is een keuze. Sommige mensen kiezen voor een uitgestippeld pad. Ze geven zich in vol vertrouwen over aan iemand die daarbij de weg weet.
Dat is nooit mijn weg geweest. Ik ben vele mensen dankbaar voor de paden die ze mij getoond hebben. Ik heb mijn hart verloren aan de dharma. Maar het blijft onvervreemdbaar mijn weg, die ik zelf te gaan heb en die mij op onbekende paden brengt.
Ik neem daarbij de volle verantwoordelijkheid voor iedere stap die ik daarbij gezet heb. Ook voor de misstappen. Ook voor mijn eigen geklungel. Geklungel met op zich prima recepten waar ik niks van gebakken heb en geklungel met recepten die niet bleken te werken of zelfs ronduit schadelijk waren.
Het is een keuze en ik respecteer daarbij dat iemand andere keuzes maakt. Maar ook als je er voor kiest om je ego opzij te zetten en je leven in de handen van een leraar te leggen, is ook dat een keuze die je met je eigen ego maakt en ligt de verantwoordelijkheid voor die keuze uiteindelijk bij niemand anders dan bij jezelf .
Ik hoop uit de grond van mijn hart dat niemand mijn teksten ooit gaat lezen als na te volgen recepten. Maar als iemand er door geïnspireerd kan worden op zijn eigen pad, dan ben ik daar heel blij mee.
Zoals iemand uit onze groep in Antwerpen het aan het eind van een sesshin grinnikend samenvatte:
Hoe leeraarloos onze leraar ook is
We beloven naar zijn verhalen te luisteren
en nadien doen we ons goesting.
Wat mij betreft is dat de juiste spirit.
Katinka Hesselink zegt
Op het spirituele pad kan van alles loskomen – daarbij is een gids geen luxe.
In een goede leraar-leerling relatie hoeft het helemaal niet te gaan om iemand die de wet voor schrijft. Dat hangt namelijk, als alles goed zit, af van de behoeften van de leerling. Een leerling die iemand nodig heeft die discipline oplegt zal door een goede leraar heel anders benaderd worden dan een leerling die niet meer nodig heeft dan wat richtlijnen.
Ik ken helemaal niemand met een zodanige relatie met hun Boeddhistische Leraar dat hij te omschrijven zou zijn als ‘hij is iemand die me de wet voorschrijft’. Ik denk dat de meeste mensen het zouden omschrijven met woorden als ‘hij is iemand die goed advies geeft’ en ‘wat een bijzonder mens’.
Wat ik om me heen wel zie is dat mensen – vermoedelijk uit een gemis elders in hun leven (en dat is in onze afstandelijke westerse maatschappij niet zo vreemd) – de leraar als vraagbaak gebruiken voor vragen waar ze in het gewone leven mee zitten. ‘Moet ik deze opleiding af maken?’, ‘Zal ik op zoek gaan naar een nieuwe baan?’, ‘Welk huis zal ik kopen?’.
Dat gaat mij allemaal ook veel te ver, maar ik snap wel dat mensen dat doen – blijkbaar hebben ze geen andere betrouwbare mensen in hun omgeving met wie ze dat kunnen bespreken. Het zijn belangrijke vragen, waar mensen keuzes in moeten maken, zonder dat ze alle aspecten kunnen overzien. Geen wonder dat ze steun zoeken. Maar dat is inderdaad niet het type steun wat iedereen nodig heeft.
Verder wordt er in de Tibetaanse traditie onderscheid gemaakt tussen ‘Soetra’ en ‘Tantra’. Binnen Soetra is het veel minder nodig om een spirituele leraar te hebben – en er wordt ook minder van de relatie gevraagd. Je hebt respect nodig voor de leraar – inderdaad altijd handig in een vruchtbare relatie – en iets van een klik.
Dat is alles. Dat zou ik bij een mindfulness training ook aanraden. Meer is het ook niet. Het is niet nodig om het zwaarder te maken dan het is.
Eelco Amersfoort zegt
Bedankt voor je inspiratie :-)