Er lijkt een vreemde stilte te zijn neergedaald onder veel christenen vandaag. Niet de stilte van gebed of contemplatie, maar een verlegen, terughoudende stilte. Een neiging om te zwijgen wanneer onze waarden worden uitgedaagd door krachten die die waarden niet delen.
Denk aan de spanning tussen vrijheid, gelijkwaardigheid en naastenliefde – en extremisme dat daar haaks op staat. Uit respect, of misschien uit angst, durven velen hun grenzen niet meer aan te geven. Maar in onze poging niemand te kwetsen, verliezen we soms de moed om op te staan. Niemand willen kwetsen is mooi, maar het mag niet betekenen dat we toestaan dat we zelf gekwetst worden. Ook liefde vraagt om begrenzing.
We lijken vergeten dat liefde ook krachtig kan zijn. Dat compassie geen medeplichtigheid is. En dat mededogen niet betekent dat je jezelf opoffert tot je verdwijnt.
Tegelijkertijd groeit de waardering voor een andere vorm van christendom – niet als machtsinstituut, maar als innerlijke bron van levenswijsheid. Denk aan Richard Rohr, die het Christusbeeld opent naar een universeel patroon van overgave en transformatie. Liefde als oerkracht.
Ja, het christendom heeft diepe wonden geslagen – kruistochten, koloniale zendingsdrang, schuld en schaamte. Maar minstens zo pijnlijk zijn de ingrepen die het oorspronkelijke vuur hebben gedempt. Innerlijke stromingen werden onderdrukt, seksualiteit gedemoniseerd, het evangelie gebruikt om te beheersen in plaats van te bevrijden.
Toch zijn er ook stromingen die herinneren aan de oorspronkelijke kracht: het johanneïsch christendom, waarin liefde, wijsheid en innerlijk weten centraal staan. Het esoterische christendom, dat zoekt naar de verborgen lagen van het evangelie. Ze tonen dat Jezus geen controle zocht, maar bevrijding – geestelijk, innerlijk, existentieel.
Veel gelovigen hebben geleerd dat ‘jezelf opofferen’ het hoogste goed is. Maar grenzen stellen is óók een daad van liefde – ook voor de ander. Wie uit naam van naastenliefde onderdrukking tolereert, voedt uiteindelijk het kwaad.
Een vriend van ons, homoseksueel en een ‘nieuwe’ christen, vindt diepe troost in het evangelie. En toch ervaart hij opnieuw een ongemakkelijke stilte. Geen uitgesproken oordeel, maar ook geen echte openheid. Alsof men bang is het verkeerde te zeggen. Zo blijft de werkelijke ontmoeting uit. Liefde die niet durft te spreken, blijft oppervlakkig.
Het vraagt moed om iemand voluit te verwelkomen zonder hem te willen veranderen – én tegelijk trouw te blijven aan wat je zelf gelooft. Dat is moedig mededogen: blijven staan in de spanning, met een open hart én een open mond.
Wat ons vandaag ontbreekt, is niet compassie. Wat ontbreekt, is moed. Een nieuwe soort christelijke moed die zacht is van hart, maar helder in grenzen. Die niet polariseert, maar wel positioneert. Die zegt: tot hier en niet verder – zonder te verachten. Die weigert liefde los te koppelen van waarheid.
Het kruis staat niet alleen voor lijden. In de mystieke traditie is het een symbool van innerlijke omkering: kwetsbaarheid als poort naar kracht, overgave als weg naar liefde. Net als in het boeddhisme, waar bevrijding begint bij het erkennen van lijden.
Misschien is het tijd voor een spiritualiteit die zowel het hoofd buigt als de rug recht houdt. Die weet dat het middenpad geen vaagheid betekent, maar een moedig evenwicht. Niet om te overheersen, maar om trouw te blijven.
Niet om te winnen, maar om te blijven staan – in liefde, juist als die onder druk staat.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
Karin Vermeulen zegt
Prachtig deze tekst en aanmoediging. Zowel voor christenen als een ieder die worstelt met de huidige ontwikkelingen. Dank!