Idappaccayata betekent ‘de geconditioneerde aard’. Datgene wat voor zijn ontstaan, zijn bestaan en zijn vergaan afhankelijk is van welbepaalde voorwaarden en oorzaken.
Het is de term voor het causale principe (Afhankelijk Ontstaan—paticca samuppada) dat de Boeddha ontdekte op de avond van zijn Ontwaken: alle dingen ontstaan en vergaan wanneer bepaalde oorzaken (P. hetu’s) en voorwaarden (P. paccaya’s) vervuld zijn. In de sutta’s wordt dit honderden malen herhaald:
‘Uit dit volgt dat. Uit het ontstaan van dit, komt dat voort. Wanneer dit er niet is, is dat er ook niet. Uit het vergaan van dit, volgt het vergaan van dat.’
Om dukkha te beëindigen, is het nodig dat de dhammanuvatti dit causale principe begrijpt door directe persoonlijke ervaring, niet door toevlucht te nemen tot externe (zgn. ‘hogere’, maar—in werkelijkheid—illusoire) krachten.
De Boeddha zei:
‘Wie Dhamma begrijpt, begrijpt paticca samuppada. Wie paticca samuppada begrijpt, begrijpt Dhamma.’
Siebe zegt
Hoe past het ongeconditioneerde hier binnen?
Binne zegt
Op youtube gaat zo’n reclamefilmpje rond. Waarin een psychologe zegt: veel van wat je nu bent is bepaald door jouw ouders. Waar. Natuurlijk. Dit en dat. Maar begrijpen hoe jouw geconditioneerdheid werkt lost jouw lijden niet op. Die oplossing moet je toch echt in je zelf (Zelf?) zoeken en vinden. (Zoek en gij zult nietvinden).