“Het duurde ongeveer 5 seconde voordat ik een beslissing had genomen. Alleen al de gedachte dat ik mijn baan zou opzeggen en alles achterlaten was heel stimulerend. Het voelde gevaarlijk en spannend tegelijk. Er golfde energie door mijn lijf. Ik moest opstaan en mijn armen en benen losschudden… Ik voelde me sterk en daadkrachtig. Misschien was dit wel het eerste besluit ooit dat ik helemaal zelf had genomen, zonder angstig achterom te kijken en me af te vragen wat anderen ervan zouden vinden. Een paar dagen later nam ik ontslag.”
Hoe je een Thaise bosmonnik wordt.
Björn Lindeblad studeerde in 1985 af aan de prestigieuze Handelshögskolan in Stockholm. De toekomst lag voor hem open. Al gauw kreeg hij een baan bij een in Spanje gevestigde dochteronderneming van een internationaal bedrijf. Hem lachte een leven toe met veel comfort, veel status en veel geld. Toen klonk in hem een zachte stem die hem deed twijfelen: moest dit zijn leven worden, was dit echt nu allemaal wel de bedoeling? Deze innerlijke stem heeft hem later op belangrijke momenten vaak gewaarschuwd en Björn heeft hem nooit genegeerd. Misschien was deze stem wel een echo van een moment dat hij op achtjarige leeftijd beleefde, een moment waarop het stil was in zijn hoofd, alles mooi was en hij zich voor het eerst volledig thuis voelde in zijn leven.
Terug in Göteborg nam Björn allerlei baantjes aan, studeerde literatuurwetenschappen en werd vrijwilliger bij de telefonische hulpdienst. Daarmee stopte hij na een jaar. Hij nam een baan aan als econoom voor het wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties en moest daarvoor reizen. Hij maakte bergwandelingen in Nepal en in Kathmandu beleefde hij een romance die hem naar Thailand bracht. Op een prachtig Thais strand werd hij gedumpt. Door liefdesverdriet gekweld liep hij een klooster in.
De eerste retraite duurde enkele dagen, maar Björn kwam terug en maakt de volle vier weken af. Het mediteren viel hem zwaar, maar de behoefte eraan liet hem niet los. Hij werd monnik in de woudtraditie van Ajahn Chah, onder de naam Natthiko, “hij die steeds wijzer wordt”. De monniken van de woudtraditie proberen zoveel mogelijk een teruggetrokken en eenvoudig te leven volgens de regels van de eerste boeddhisten.
Monnik in Europa
Na zeven jaar in Thailand in verschillende kloosters te hebben gemediteerd ging hij terug naar Europa. In Engeland, in Sussex, is ook een klooster van de traditie van Ajahn Chah gevestigd. Het viel niet mee om de levenswijze van de traditie vol te houden in een land waar niemand zit te wachten op bedelende boeddhisten. Hij merkte echter dat zijn innerlijke rust hem immuun maakte voor beledigingen. Zijn taak in het klooster als manager leverde hem echter veel spanning op.
Na zeven jaar verhuisde hij naar een ander klooster in de Zwitserse Alpen, waar hij een gelukkige tijd beleefde. Drie jaren later sprak tijdens een mooie meditatie opnieuw zijn innerlijke stem: hij moest uittreden. Natthiko was weer Björn Lindeblad. Het deed hem pijn maar hij kon zijn stem niet negeren. Het gevolg was een diepe depressie. Na anderhalf jaar werkt hij zich eruit en gaat lezingen en retraites geven. Dat wordt een groot succes. Hij trouwt, heeft een gelukkig huwelijk, maar dan wordt hij getroffen door de ziekte ALS. Hij doet nog een succesvolle landelijke tournee waarbij hij lezingen geeft en schrijft dit boek over zijn leven, zij het met enige hulp. In 2020 was het het best verkochte Zweedse non-fictie boek.
Geloof niet alles wat je denkt
Als je dan niet alles moet geloven wat je zelf denkt, moet je dan wel alles geloven wat Björn Lindeblad denkt? Nee, gelukkig niet. Björn schrijft alsof hij naast je zit en gewoon vertelt wat hem is overkomen. Direct, bescheiden, zonder de leraar uit te hangen. Hij geeft geen commentaar en laat ruimte open voor relativering. Zo schrijft hij bijvoorbeeld dat het spreekwoord “vertrouw op Allah, maar bind wel je kameel vast” hem uit het hart gegrepen is. Als hij echter met een metgezel met het pontje naar Maleisië moet om zijn visum te verlengen, heeft hij geen geld voor de overtocht. Monniken mogen geen geld bij zich hebben en mogen daar ook niet om mag vragen. Blijkbaar was hij toch vergeten om zijn kameel vast te binden.
Na uren rondhangen kwam er een toerist langs die hen begon te ondervragen. Hij vroeg of ze geld hadden voor de pont en toen ze dit ontkenden, kocht deze de kaartjes voor hen. Als deze toerist niet was langsgekomen stonden ze er nu nog. Björn ziet daarin het bewijs voor de stelling dat je vertrouwen moet hebben omdat de wereld zo is ingericht dat alles altijd goed komt. Hij miskent hier echter zijn eigen ervaring en die is dat heel veel dingen in de wereld niet goed aflopen, zelfs niet voor hen die vertrouwen hebben. De spanning tussen onzekerheid en vertrouwen is trouwens een thema dat een centrale rol speelt in het boek.
De onruststoker
Misschien is onzekerheid wel de reden waarom hij na zijn uittreding het onderricht ging volgen van een zekere Steven Gray, die zichzelf Adyashanti noemt. Dit is een Amerikaanse leraar die tijdens het beoefenen van zenmeditatie bijzondere ervaringen heeft gehad en voor zichzelf is begonnen. Een uitspraak die veel indruk op Björn maakte was: “je zult weten wat je moet weten wanneer je het moet weten”. Adyashanti heeft deze uitspraak helaas zelf weerlegd toen hij zijn Sanskrietnaam aannam, het is namelijk geen goede keus. “Adi” is een voorvoegsel dat “oorspronkelijk” betekent. “Śāntiḥ” betekent “vrede”, maar met een “a” ervoor betekent het juist het tegenovergestelde. “Ady-ashanti” betekent dus “oer-onruststoker” of “ADHD-type” en dat is niet wat Steven Gray denkt dat het betekent. Zo kun je wel iemand noemen die een boek bespreekt, maar niet een “spiritual master”. Gray wist dus niet wat hij moest weten toen hij het moest weten.
Vanwaar dat enthousiasme voor Adyashanti? Björn Lindeblad was 17 jaar boeddhistische monnik en had zijn toevlucht genomen tot de Boeddha, de boeddhistische leer en de gemeenschap van monniken. Waarom nam hij dan daarna toevlucht tot een leraar die zich juist van deze boeddhistische traditie heeft gedistantieerd? Ik weet geen antwoord op deze vraag. Ik vermoed dat de redenen ervan liggen in de persoon van Björn zelf. Het is mogelijk dat hij in de leer van Adyashanti dingen herkende die hij eigenlijk al wist, maar waarvan hij graag de bevestiging wilde horen. Uiteindelijk wijkt Adyashanti inhoudelijk niet veel af van de zentraditie. Zijn boodschap is alleen veel persoonlijker, ongenuanceerder en binnen het kader van een universeel soort spiritualiteit. Het kan ook zijn dat de zelfverzekerdheid van Adyashanti een grote aantrekkingskracht op hem uitoefende. Misschien was zijn geest wel te veel geremd geweest door de strenge kloosterdiscipline van de woudtraditie die af en toe een beetje aan de gereformeerde kerk doet denken.
Het boek
In elk geval heeft het Björn wel aangemoedigd om lezingen te gaan geven, waarbij hij spontaan over zijn ervaringen vertelde. Deze zelfde spontane stijl vindt de lezer terug in dit boek. Het is een soort biografie in de vorm van korte verhaaltjes, maar ook een verzameling wijsheden ingebed in Björns ervaringen en de omstandigheden. Hij vertelt wat Thaise boeddhistische meesters hem leerden, maar bespreekt ook de problemen en successen in zijn monniksleven. Hij vertelt over zijn ouders, die hem altijd zijn blijven steunen en over zijn eigen innerlijke strijd.
Ondanks de successen die hij had met zijn cursussen en lezingen, viel het schrijven van het boek hem moeilijk en hij heeft daarbij enige hulp nodig gehad. Zijn uitgever heeft verschillende keren moeten aandringen voordat hij aan het karwei begon. Hij was in die tijd ook veel onderweg. Zelfs de Zweedse Vereniging voor de Professionalisering van de Administratiewerkers van Golfclubs vroeg hem om een lezing te geven, hetgeen ongetwijfeld zeer heeft bijgedragen aan de grote sereniteit en doelmatigheid in de administratie van het Zweedse golfwezen.
Het boek bestaat uit 38 korte hoofdstukken, kleine verhaaltjes. Het leest gemakkelijk en je hebt de neiging om het boek in een ruk uit te lezen. Het boek komt echter meer tot zijn recht als je het af en toe even weg legt. Misschien kun je in gedachten met Björn in discussie gaan en je voorstellen hoe het hem op dat moment te moede was. Aan het einde van het boek schrijft hij:
“Soms zeggen mensen als ze mijn verhaal horen zoiets als: “Goh, je hebt vast veel geleerd!” Misschien is dat zo, maar het voelt niet alsof ik een grote tas tijdloze wijsheid met meedraag. Integendeel, zou ik bijna zeggen. Ik reis met minder bagage dan ooit door het leven. Er is minder van mezelf en meer plaats voor het leven… Langzaam maar zeker ontdekte ik dat er een wijzere stem is om naar te luisteren, dat ik met het leven kan dansen in plaats van dat ik probeer het onder controle te houden. Dat ik met een open hand kan leven, en minder met een bange gebalde vuist.”
Laten we hopen dat de dansmuziek voor Björn Lindeblad nog lang blijft spelen. We mogen hem in elk geval dankbaar zijn dat hij zijn wijzere stem voor een breder publiek hoorbaar heeft gemaakt.
Het spectrum, Amsterdam 2021, gebonden, 224 pagina’s
Het boek verschijnt op 8 juni.
