Macht heeft de neiging corrupt te worden en absolute macht corrumpeert absoluut. Essayist Lord Action schreef het in 1907 in The History of Freedom. De ultieme orgieën van machtsmisbruik en van staatswege voorgeschreven geweld moesten nog komen, namelijk de twee wereldoorlogen, maar ook in 2023 corrumpeert de macht volop. In het klein, in het groot.
De parlementaire democratie, de rechtsstaat en de Staat in z´n algemeenheid zijn uiteindelijk allemaal alibi´s voor de autoriteiten om het afgedwongen geweldsmonopolie op te leggen aan de onderdaan, en vaak gaat dat morsig en oneerlijk. De willekeur doet mee.
Deze burger heeft stemrecht en een BSN-nummer, naast een Sofinummer. Hij houdt zich aan de Wet op straffe van en lacht maar niet gemeend om de stomme grapjes van de Baas. De onderdaan rijdt 100 op de snelweg want dat is goed tegen de stikstof. Hij haalt spuiten tegen een virus omdat de gekozen regering hem dat oplegt. Hij kan die spuiten weigeren, of te ver weg wonen en geen auto hebben, maar dat mag hij het zwembad niet meer in, noch de school van zijn kind.
In de jaren ´70 en ´80 praatte iedereen over de Franse filosoof Michel Foucault. Hij muntte het begrip disciplinemaatschappij. Een samenleving waarin de mens constant gedisciplineerd wordt – het begint op school en het eindigt in de gevangenis. Daarom vond Foucault dat de macht in bedwang moet worden gehouden. Door verzet.
Ik vind Foucault moeilijk leesbaar, maar ik geef hem gelijk in zijn theorie over waanzin als sociale constructie. De plaatselijke bourgeoisie vindt mij een gek die gecontroleerd moet worden. Weliswaar ben ik een vrij burger met grondrechten, maar soms merk ik dat de mens met een GGZ-polsbandje een minder gelijk varken is dan sommige andere. En dat zal hij voelen, zeker als hij een grote mond opzet.
Michel Foucault stelt dat waanzin helemaal niet objectief meetbaar is maar wordt gedefinieerd door de vigerende maatschappelijke opvattingen over gekte. In de Renaissance zag men de gek als wijze. In de 17e en 18e eeuw ging men ze samen met hoeren en landlopers opsluiten in instellingen. Want de waanzinnige heeft morele fouten. Hij kiest zelf voor zijn afwijkende en dus bedreigende levenswandel.
De moderne tijd, schrijft Michel Foucault, sluit mijn soort mensen op om ze te observeren, te genezen en natuurlijk om de maatschappij te beschermen tegen mijn verderfelijke inborst. Therapieën zijn voorradig, maar volgens de Franse filosoof worden gekkies even wreed behandeld als vroeger, en dat zag hij goed. Aldus beïnvloedde hij de antipsychiatrie, die zoals bekend alweer een stille dood stierf.
Eigenlijk is iedere waarheid een tijdelijke constructie, vond de postmodernist Foucault, maar wie dat tegen wil spreken moet wel goede argumenten hebben. Ik hoor ze namelijk niet, en al helemaal niet in relatie tot psychisch kwetsbaren zoals ik. Niet dat ik te klagen heb. De laatste vangnetten van de verzorggingsstaat, waarvoor ik 23 jaar belastingen en premies betaalde van mijn inkomen, doen wat ze beloven, namelijk mij namens de gemeenschap een basisinkomen geven waardoor ik kan wonen en eten. Bijstand, heet dat Nederlandse grondrecht.
De drie rolstoelen zijn een luxe toegift, mijn bewindvoerder wordt ook voor mij betaald en de mensen in mijn stad letten een beetje op me, zodat me niets overkomt. Dus, geachte Michel Foucault, waartegen moet ik verzetten? Tegen een Systeem dat goed voor me zorgt en me gratis rolstoelen van dure merken bezorgt? Moet ik met een spandoek voor het gemeentehuis gaan staan omdat me tekort wordt gedaan? Waar dan, hoe, door wie en wanneer?
Michel Foucault was een verwend man. Hij verwarde de paar weeffoutjes van de vrije, open samenleving met structurele tekortkomingen. Maar verzetten doe ik me op zijn gezag, iedere dag opnieuw. Je kunt het ook niet doen. De Staat en haar onderknuppels vertellen je vervolgens graag hoe je het wel moet doen.
