Karin – bericht vanuit het verpleeghuis (4)

Ik sta voor mevrouw Driessen en kijk haar in de ogen. Ze kijkt terug. ‘Ben je gelukkig’, vraag ik haar. Haar antwoord hoor ik niet, omdat ik wakker schiet uit mijn droom. Maar ik kan die vraag zelf wel beantwoorden: Natuurlijk niet. Ik loop al een week rond met de idee om gewoon op de bewoners en personeelsleden van het verzorgingshuis af te stappen, en ze die vraag te stellen: ‘Ben je hier gelukkig?’

Ooit las ik over anarchistische verzorgingshuizen in Groningen, waar bewoners hun eigen dagritme en bezigheden bepalen. De bingotrommel is verbrand, als ze thuis gewend waren om met hun schoenen aan in bed te gaan liggen: ga je gang. Weg met die betuttelende regels. Het personeel is volgend, de sfeer is goed. Wat heerlijk. Bij ons volgen de bewoners een strak van bovenaf opgelegd dagritme. Opstaan, eten, tv gapen, lunch, tv gapen, avondeten, koffie drinken, tv gapen en dan naar bed. Op een dag de dood. De verlossende dood. Tussendoor gebeuren er soms wel zaken die afleiden, maar in grote lijnen is dit het leven van onze bewoners en dus ook van ons, de verzorgenden. Hoe erg kan het zijn.

Filosoof Ben Kuiken is de auteur van de Laatste manager en Fuck de Regels- we lossen het zelf wel op. ‘Thuis en op het werk struikel je elke dag over goedbedoelde regels die niet werken. Laten we gewoon zeggen: fuck de regels! Het is onze buurt, onze organisatie, ons beroep; blijf er met je poten vanaf. We lossen het zelf wel op!’ Het is me uit het hart gegrepen. Het is een hoopgevend boek over de betutteling van de werknemer en de burger. Lees: bewoners en personeel. Fuck de regels laat haarfijn zien dat mensen verantwoordelijkheid nemen als ze vertrouwen krijgen. Kuiken gelooft in de creativiteit van mensen en daarmee bedoelt hij niet de managers. Dat uiteindelijk mensen de vraag ‘Ben je gelukkig’ positief en met een brede glimlach kunnen beantwoorden. Dat het geen droom is.

In een van onze verzorgingshuizen zetelen de directie en het management- in flinke kantoren die allemaal aan een lange gang liggen. Gekscherend noemen we die afdeling wel eens de Goelag Archipel, want als gewone verzorgende kan je daar beter niet komen. Vanuit die kantoren, die gang, worden nieuwe of vernieuwde ideeën de organisatie ingeblazen. Je kunt je afvragen of dat nodig is, het bedenken van steeds weer nieuwe ideeën die uiteindelijk tot een verslechtering van de situatie leiden. Ons huis, onze maatschappij gaan kapot aan regelgeving, zoals Kuiken ook op zijn site beschrijft als hij een Amsterdamse boekwinkel opvoert die met sluiting wordt bedreigd omdat de eigenaresse geen vergunning heeft om in haar zaak een glaasje wijn te schenken. Hebben wij als tehuis die vergunning wel, of zijn onze bewoners die af en toe een drankje krijgen illegale zuipschuiten?

Maar okay, die managers zijn er bij ons en moeten managen. Maar niet lang meer. Op meerdere plaatsen in Nederland, en ook bij ons, gaat er wat veranderen. De werkvloer- de verzorgenden krijgen meer invloed op, naar ik hoop, de kwaliteit van wonen en zorg in de zorginstellingen.  Dat zal tijd worden. Wat is de situatie nu?

Iedere afdeling heeft een afdelingshoofd, ze zijn niet van de handen aan het bed maar van het regelen. Ze maken roosters, zorgen bij ziekte voor vervanging, regelen vakanties en praten met medewerkers over hun functioneren. Er zullen nog meer zaken zijn die zij doen maar daar ben ik niet van op de hoogte. Ze overleggen veel met elkaar en bedenken volgens hen nieuwe oplossingen en regels. Dat zijn de hoofden die overdag aanwezig zijn. In de avond en weekeinden zijn er avond- en weekeind hoofden. Deze staan los van de afdelingshoofden maar ook deze mensen werken niet mee in de zorg maar doen een soort van controles bij het personeel. Bij prioriteiten zijn zij het aanspreekpunt en nemen de uiteindelijke  beslissingen.

Deze afdelingshoofden staan weer onder een manager, de manager staat onder de directeur. Onlangs zijn wij ingelicht dat onze organisatie platter wordt. Of dit nou een ordinaire bezuinigingsoperatie is, weet ik niet, maar de afdelings- en weekeindehoofden gaan verdwijnen. En er gaan nog meer functies vervallen binnen het huis. De plannen zijn om te  starten met zelfsturende teams, zoals ook op sommige plaatsen bij de politie al het geval is. Daar kan het gebeuren dat de teamchef een aangifte gaat opnemen. Het werk wordt door het team gedaan, zonder inmenging van bovenaf. Zinloze werkzaamheden worden vermeden, protocollen afgeschaft. De politiemensen staan dicht bij de burger. Kennen en gekend worden. In het midden van Nederland krijgen tehuizen ook zelfsturende teams. Op zich vind ik dat geen slecht idee, alleen vind ik het nu voornamelijk eng omdat wij er meer taken bij gaan krijgen. Alles wat die hoofden tot dusver deden mogen wij nu zelf gaan doen en nog meer. Ook worden de verantwoordelijkheden voor de verzorgenden veel groter.

Iedereen die binnen zo’n team werkt krijgt een taak toegewezen die het best bij hem/haar past. Er komt wel een –dure- coach die op afstand het team aanstuurt. Ben je goed in roosteren, dan mag jij het rooster maken, wij gaan zelf de bestellingen doen voor verpleegkundig materiaal, het ziekteverzuim opvullen en indiceren en verder alles doen wat de hoofden deden. Wij worden geen hoofd, wij blijven gewoon. Iedereen binnen zo’n team krijgt dus een taak. Nu doen wij al veel zelf, bestellen en plannen . Er zullen vast weer cursussen komen;  wat kost dat allemaal niet. Er zijn collega’s die net een dure cursus hebben afgerond voor een speciale functie die nu weer gaat verdwijnen.

Bent u gelukkig? Ben ik gelukkig in mijn werk? Misschien is dit nieuwe concept wel goed hoor, alleen ben ik bang dat het weer minder tijd geeft om voor de mensen- de bewoners te zorgen. Wat vaststaat is dat er geen extra geld zal komen om het de bewoners meer naar de zin te maken. Al die mensen die hun functie gaan verliezen, zullen binnen de instelling ondergebracht worden dus hun lonen gaan ook door. We zullen zien.

• Namen zijn gefingeerd om de privacy niet te schaden.