Het jaar 2021 – dag 109 – democratie

Gisteren sprak ik met mijn zus over de tweedeling in de maatschappij. Dat de een zegt dat corona een griepje is en dat de hele maatschappij ontwricht wordt omdat een volgens hen vrij kleine groep mensen er ziek van wordt of aan doodgaat. Elkaar handen blijven schudden, knuffelen, in publieke ruimten geen mondkapjes dragen en zich niet houden aan de door de regering opgelegde anderhalvemeter afstand norm. Vaccinatie? ‘Waarom zou ik, ik ben gezond!’ Ze zeggen te strijden voor vrijheid van bewegen, van ontmoeten. Kort samengevat.

Aan de andere kant de mensen die corona als levensbedreigend zien, een gevaar voor de volksgezondheid, al te maken hebben gehad met sterfte en opnamen op de IC. Zich houden aan de opgelegde norm, in vrijwillige isolatie gaan, zich laten inenten en zich richten op een oplossing door de wetenschap. Het leidt tot verbreking van relaties, einde van vriendschappen, ruzie en geharrewar. Kort samengevat.

De tweede groep haat de eerste en beschuldigt die ervan door zijn gedragingen de besmetting met het virus in stand te houden. De eerste spreekt van vooringenomenheid bij wetenschappers, fakenieuws, de verderfelijke rol van de mainstream media, de NOS, WNL, en steunt de complottheorie, Filemon Wesselink besteedt er in zijn reportageserie Filemon en de complotten op NPO 3  aandacht aan.

Zelf keek ik gisteravond op tv naar een uitzending van Medialogica, de journalistiek in crisistijd. Hoe wordt in Nederland en België door media omgegaan met extreme meningen, feitenvrije stellingen, leugens en de gevolgen daarvan? Kan de drang naar pluriformiteit ook doorslaan?

Ik ben al decennia journalist, heb voor verschillende media gewerkt en heb altijd geprobeerd naar beste weten en zonder vooringenomenheid het nieuws te verslaan. In mijn jeugd las ik het communistische De Waarheid, het socialistische Het Vrije Volk en wat later de NRC en weer wat later de oud-verzetskrant Trouw. En de Groene natuurlijk en ook Vrij Nederland.

Je kunt je afvragen hoeveel waarheid de redactie van de De Waarheid bracht als pennenslaaf van Moskou en hoe vrij de lezers van Het Vrije Volk waren. Dat onderscheid kwam met de jaren, gevoed door de inhoud van die kranten, de slijpsteen van de geest van de NRC. En toen mijn eigen artikelen geplaatst werden in kranten en ik wist hoe die tot stand waren gekomen, met hoor en wederhoor, de 5 w’s: wat, wie, waar, wanneer en waarom en hoe. En hoe daar op gereageerd werd. Veel mensen lezen wat ze willen lezen. En een dag later  verpakken ze vis in de krant, zeiden we in de journalistiek, daarmee onze eigen betrekkelijkheid aangevend.

In Medialogica ging het over of je als journalist, als medium aandacht moet besteden aan complotdenkers, mensen die het werk van sommige wetenschappers niet erkennen, hun eigen waarheid beleven en mainstream media fake-news-brengers noemen. Met hun ideeën mogelijk de democratie bedreigen.

In het Franstalig België hebben de Waalse media een cordon sanitaire gesloten om vijanden van de democratie van scherm en andere media te weren. De journalisten en presentatoren maken daar uit wie de vijand is of niet. Het Nederlandstalige Vlaanderen zou meer welwillend tegenover de vrijheid van meningsuiting staan, hoewel ik een Vlaamse hoogleraar hoorde zeggen dat hij een voorstander is van het weren van tegenstanders van de democratie in de media.

En Nederlandse media zeggen een voorstander te zijn van het laten horen van alle geluiden in de samenleving, niet uitsluiten, al is het maken van een Journaal en een krant altijd een kwestie van het maken van keuzes. En worden veel onderwerpen niet belicht. En de waarheid bestaat niet, weet ik als journalist.

Ik ben sinds maart 2012 de hoofdredacteur en samensteller van het Boeddhistisch Dagblad en ook ik sta nu onder druk om dingen te laten of te doen. Als ik berichten over Willem Engel, de oprichter van Viruswaarheid, en overtuigd opponent van de regering en haar coronamaatregelen, tot de kolommen toelaat, komt me dat op kritiek te staan van een auteur van het BD. Ga je die vent met zijn leugens en foute ideeën een platform geven? Ik weet wel, die kritiek kwam er vanuit bezorgdheid, de houding en het gedrag van Engel staan ook haaks op de feiten. En soms kost het me moeite om me weer in het pak van journalist te hijsen. Gelukkig heb ik mijn columns, de mogelijkheid om opinie te schrijven.

Een andere auteur staat elk weekeinde op het Museumplein in Amsterdam zonder afstand te houden en zonder mondkapje en vraagt me alternatieve berichten uit eigen media te plaatsen die de waarheid zouden belichten. Een paar jaar geleden vroeg een zenmonnik mij om geen berichten meer in het BD te zetten over hartstikke foute leraren die zich schuldig maakten aan seksueel- en machtsmisbruik. Dat was nu eenmaal zo, zei hij.

Journalisten nemen waar en als het goed is doen ze daar zonder vooringenomenheid en persoonlijke voorkeur verslag van. Tenminste, dat vind ik als journalist. Ik signaleer maatschappelijke verschijnselen en mensen die er een andere mening op nahouden dan de mijne. Ook al noemen ze die in Wallonië vijanden van de democratie. Ik moet persoonlijk niets hebben van de ideeën van de 29 rechts-populistische Nederlandse Tweede Kamerleden die helaas 69 keer 65.000 meningen van kiezers vertolken. Maar sluit ze in de berichtgeving niet uit, een gewaarschuwd mens telt voor twee.

Ik ben me er van bewust dat in mijn jeugd al de ideeën over een volgens mij ideale samenleving zijn gevormd. Dat die botsen met de praktijk. En hoe moeilijk het is mens en journalist te scheiden. Het is steeds weer een krachtsinspanning, kritisch blijven op mijn eigen functioneren.

En ik geloof ook in de kracht van de democratie, daar hebben we geen cordon sanitaire van journalisten voor nodig.

Moedig voorwaarts!

BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak,  woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen is waargenomen, het abonnement op te zeggen. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren maar niet weten waartegen. Het boeddhisme de rug toe te keren.  Of aan de drugs te gaan. En zo gaat het maar door.