Op zoek naar een politiek leider die fatsoen aan wijsheid koppelt (15 en slot)

Politici misbruiken regelmatig de media. We hebben hiervan diverse voorbeelden besproken. De hoeveelheid nepnieuws is oncontroleerbaar groot geworden. Voor de burgers wordt het steeds moeilijker om ware feiten van leugens te onderscheiden. Donald Trump is niet de enige die gebruik maakt van allerlei vormen van desinformatie. Hij is wel een duidelijk voorbeeld, omdat hij zijn strategieën ongecamoufleerd toepast.

Hoe is het mogelijk dat het verspreiden van desinformatie een middel kan zijn om president te worden van de VS? We hebben al vaker uitgelegd dat mensen een n=1 geloof hebben. Op basis van eerdere ervaringen trekt iemand conclusies over zijn wereld en deze generaliseren naar andere plaatsen en andere tijden. Vervolgens interpreteert de mens de feiten zo dat deze het ingenomen standpunt bevestigen. Natuurlijk hebben we de indruk dat dit opgaat voor anderen, maar niet voor onszelf. Het is uitermate lastig om bewust te zijn van hoe wij zelf onze waarnemingen herinterpreteren, zodat onze waarnemingen weer congruent zijn met ons aanwezig geloof. We moeten dan bewust zijn over iets waar we niet vanzelfsprekend bewust van zijn. Geloof werkt daardoor zelfbevestigend.

Maar laten we er eens vanuit gaan dat we zelf geen gunstige uitzondering zijn. We worden overspoeld met nieuws, fake of niet. We moeten dus selecteren, anders houden we geen tijd over voor andere zaken. Bij het selectieproces vallen we terug op ons geloof. Dit kunnen we ook vooroordelen, aannames, misschien zelfs waarden of een ideologie noemen. Als we één nieuwsfeit per dag zouden moeten verwerken, dan zouden we daar goed over na kunnen denken en een weloverwogen standpunt kunnen innemen. Maar we worden doodgegooid met nieuws. Hoe meer nieuws, hoe meer we selecteren op basis van ons al bestaande geloof en daarmee bevestigt het ons geloof. Geloof domineert daarmee over de feiten.

Op basis van onze ideologieën selecteren we het nieuws dat we tot ons nemen en zo ontstaan stammen met ongeveer vergelijkbare standpunten. Misschien dat Donald Trump dit proces heel goed begrijpt. Overspoel mensen met berichten, zorg voor doorlopende verwarring en fakenieuws en er komt misschien een moment dat je totale onzin kunt roepen en de mensen toch staan te juichen. Dat zou een bizarre overwinning zijn, totale informatiewanorde scheppen en één bericht wordt eruit geselecteerd: alleen als je op mij, Donald Trump, stemt komen we uit deze chaos.

Google, Amazon, Facebook kennen ons als geen ander. Hun beïnvloeding begon met het in kaart brengen van de belangstelling van groepen, maar inmiddels weten ze ook al heel veel over individuele opvattingen. Ze kennen ons n=1 geloof beter dan we het zelf kennen. En daar passen ze de informatiestroom op aan. Dus niet alleen wijzelf selecteren in de hoeveelheid informatie en passen het aan onze opvattingen aan, de sociale media doen dat ook al voor ons. Als je een keer kijkt naar een auto op het internet, krijg je daarna advertenties van auto’s voorgeschoteld. Datzelfde gebeurt met politieke standpunten. Algoritmes zorgen er voor dat je nieuws krijgt dat je goed bevalt.

De Correspondent, een online journalistiek platform dat niet mee wil doen aan de dagelijkse mediahypes, bewerkte en publiceerde twee stukken van de journalist Jay Rosen. Zijn visie is duidelijk: Trump is een actieve bedreiging van onze democratie en daar moet de journalistiek op reageren. Trump noemt de media de vijand van het volk, dat betekent dat journalisten niet stil kunnen blijven, ze moeten overschakelen naar een crisismodus. Volgens de journalist hebben Amerikanen een president die zegt dat hij de democratie aan het redden is, terwijl hij juist de grootste bedreiging ervan is. Hij doet dit bijvoorbeeld door zijn presidentiële macht te gebruiken om het vertrouwen van de bevolking in de aanstaande verkiezingen kapot te maken.  Vervolgens bespreekt Jay Rosen een aantal adviezen voor journalisten, zoals het stoppen met het geven van aandacht aan Trump. Zendt zijn speeches niet meer uit, negeer de verkiezingsbijeenkomsten en de persconferenties van de president.  Als je Trump als een actieve bedreiging ziet voor de democratie, zijn dit soort adviezen aan journalisten verdedigbaar. Een probleem is wel dat het erop lijkt dat de democratie bij zijn tegenstander Joe Biden ook niet in goede handen is. Er zijn diverse signalen dat er binnenkort ook ongekende schandalen rond Joe Biden en zijn familie aan het licht gaan komen.

Een nuttig advies kan zijn om je terug te trekken uit de stortvloed van nieuws en je te onthouden van de informatie-kakofonie waar je niets mee kan en mogelijk ook niets mee wil. De informatie-kakofonie stuurt aan op machteloosheid en ontmoedigd raken en wellicht op passiviteit en vervuilt je wezen en eigen wijsheid. Je er van onthouden is niet per se hetzelfde als desinteresse, we blijven bewust van wat er plaats vindt in de wereld en kunnen een eigen visie hebben. Je kan ervoor kiezen om één diepgravend artikel per week te lezen. Daarvoor kan je dan goed terecht bij De Correspondent. Dan ben je weer goed op de hoogte en kunnen je handelen vanuit eigen visie met betrekking tot datgene waar je iets mee wil en kunt.