Politiek en compassie

Wat is politiek?
Goede vraag.
Mijn vader véél zaliger wist het, volgens hemzelf dan. Hij stemde zijn leven lang op de PvdA en Drees was zijn persoonlijke godheid. ‘Het gaat om de kapitaliste tege de arrebeiers,’ wist hij zeker. Met twee jonge klare’s op wilde hij er dan nog wel eens dieper op ingaan. ‘Kijk,’ doceerde hij op zulke momenten. Die kapitaliste, de hoge here, hebben de preductiemiddele in derlui klauwe. Nou, en die wille ze niet kwijt. En Jan de arrebeier betaalt het gelag. En dat néme me niet langer.’ Ik kon zijn onwrikbaarheid wel een beetje begrijpen.
Wij – het kiezersvee – stemmen op een aantal welbespraakte dames en heren die vervolgens in het parlement hun best gaan doen om de wensen van hun kiezers min of meer te realiseren.
Hoeveel van ons zouden hun stem uitbrengen op hoe iemand overkomt, een uitstraling, een wel of niet knap zijn, alsof het om een sportheld of iets dergelijks gaat? En lezen kritisch een partijprogramma en vergelijken dat met andere? Of toetsen dat met de dingen die de politicus- of ca in het openbaar zegt, en bekijken het stemgedrag in de Tweede Kamer? Door het systeem van coalitieregeringen is het niet altijd even duidelijk wie precies wat realiseert. En wat de gekozenen doen is – mede door dat systeem – lang niet altijd gelijk aan wat ze tijdens campagnes beweren. Vrijwel elke partij roept dat politiek een zaak voor iedereen is en dat we vooral toch gezamenlijk… vul maar in. Mijn leraar hield ons voor dat je politiek beter ver van je kunt houden. Het veroorzaakt dat mensen in wij- en zij gaan denken. Subject – objectgedoe. Het induceert dualistisch denken. Het doet strategieën verzinnen die mensen en meningen kneedbaar maken om wet- en regelgeving voor elkaar te krijgen. Die de belangen van henzelf, de bloedgroep waarin ze geloven, en van zij die gekozen hebben zoveel mogelijk benaderen. Nou ja, soms dan. Ik pleit niet voor de afschaffing van de parlementaire democratie hoor, want er moet natuurlijk op een planeet met zóveel denkende en voelende wezens wel een ordening in het dagelijks wel en wee zijn. Democratie lijkt dan nog van alle mogelijke kwaden de minst kwade. Wereldfederalisme lijkt mij persoonlijk het beste, maar zolang de mensheid nog gelooft in ‘dit is ons land, onze grenzen, ons ras, ons geloof en ons bezit,’ zie ik dat er nog niet zo snel van komen. Dat de buitengrenzen van Siberië helemaal niet bestaan en dat Siberië net zo goed mijn land is als Ghana, is iets waar de wereldleiders voorlopig niet aan willen. Het zou anders wel wat zijn. Geen grenzen of nationalistische gevoelens meer om oorlog over te voeren. Een wereldregering. Volstrekte gelijkheid voor zowel de Eskimo als de LHBTI (vijf letters, toch?) –ers in Ghana. Geëngageerd boeddhisme lijkt me op het eerste gezicht ook wel wat, maar mijn leraar hield ons voor dat ook deze vorm van politiek bedrijven niet helpt om te ontdekken wat nou je ware staat is. Politiek roept heftige, dualistische gevoelens op. Het is een altijd voortdurende wals van het algemeen belang en het ego. Dat laatste wordt natuurlijk voortdurend geprikkeld of aangevallen, terwijl het nu juist datgene is dat altijd gelijk wil hebben over het gelijk hebben. Politiek roept scherpe wij – zij-gevoelens op. Het vergroot tegenstellingen en geeft podium aan oprecht menende mensen, maar ook aan manipulerende populisten. Mensen die daaraan meedoen, passief of actief, dompelen zichzelf flink onder in samsara. Een Tibetaans gezegde luidt: ‘Zelfs als je ogen hebt om te zien, heb je een spiegel nodig om jezelf te zien. Een heldere, onbeslagen spiegel.’ Natuurlijk zijn er ook mensen die vanuit een grote sociale bewogenheid de politiek ingaan. Uit compassie met mensen die het moeilijk hebben. Of mensen met een religieuze achtergrond, die om uiteenlopende redenen hun geloof willen vertalen in wetgeving. Om de kudde gelovigen te beschermen of anti-gelovigen te bestrijden. Of uit een vreemd soort mededogen met ongelovigen. Ik herinner mij een onderricht van mijn leraar waarin hij sprak over compassie. Hoe vaak dit verward wordt met medelijden of erbarmen. ‘In feite is het zo, dat als iemand geen bewustzijn onafscheidelijk koppelt aan aanwezigheid, kan er nooit werkelijk mededogen ontstaan,’ zei hij. ‘Zolang iemand niet de ervaring kent van werkelijk bewogen te zijn door mededogen met anderen, is het zinloos om te doen alsof je vol compassie bent.’ Politiek bevordert geen aanwezigheid gekoppeld aan bewustzijn, maar juist scherpte in het debat, analyse en oordelen over de denkbeelden en daden van anderen.’
Natuurlijk vroeg ik me af of ik, dit binnenlatend, nog wel moest stemmen. Tot de Dalai Lama een aantal jaren geleden naar Nederland kwam. Hij werd voorgesteld aan een Tweede Kamer-commissie. Hij knikte vriendelijk bij elke parlementariër, vouwde zijn handen in zijn kenmerkende gebaar, tot hij bij de vertegenwoordigster van de Partij voor de Dieren kwam. Hij boog zich voorover en keek langs alle aanzittenden naar – ik meen – Esther Ouwehand – en riep geëmotioneerd: ‘Partij voor dieren!? Heel goed! Heel goed! Als ik hier stemrecht had, zou ik op uw partij stemmen!
Ik heb nog even overleg gepleegd met mijn kat Midas, die zijn linker voorpootje mist. Ik spreek vloeiend ABK (Algemeen Beschaafd Kats), dus ik begreep wat hij op mijn vraag antwoordde. ‘Ik zou mijn rechter voorpootje er voor geven als er wat meer compassie zou komen voor hen die geen stem hebben!’