De toekomst is aan het realisme

Terwijl u dit leest, heeft het gezever over het vermeende einde van de wereld zo’n beetje zijn hoogtepunt bereikt. Ik geloof persoonlijk geen snars van al die apocalyptische prietpraat. Wel geloof ik in het einde van een wereldbeeld. Ons huidige systeem is simpelweg niet langer houdbaar. Het moet sterven.

Het vermaarde Amerikaanse New Economics Institute typeert het zelfdestructieve karakter ervan aan de hand van 5 U’s: unsustainable, unfair, undemocratic, unhappy & unstable. Ik wil daar graag een 6^e U aan toevoegen; een soort optelsom van de 5 andere U’s: unrealistic. Hoe hard we ook ons best doen het te ontkennen of ontvluchten, er is iets fundamenteels mis met ons huidige denken en doen. We zijn massaal gaan geloven dat geld/welvaart en geluk/welzijn hetzelfde zijn. Dat zijn ze natuurlijk niet, en dus zitten we op de blaren. We lijden ons rot. Depressiviteit is hard op weg om volksziekte nummer 1 te worden, en economische en ecologische crises zijn aan de orde van de dag. Het is doem, dreiging, donkerte en droefenis wat de klok slaat. Zo kan het niet langer!

Ik denk dan ook dat 21/12/12 de symbolische geboorte is van een nieuw tijdperk waarin we op een fundamenteel andere manier gaan leven en werken. Omdat nog niet iedereen een duidelijk beeld heeft van dat nieuwe maatschappelijke paradigma, en omdat nog niet iedereen mijn nieuwe boek ‘Bloei’ heeft gelezen, deel ik hierbij een stuk van mijn Bloei-essay, waarin ik mijn systeemvisie – Het Realisme – uiteenzet. Moge het mensen een beetje op weg helpen…

Voordat ik rond mijn twintigste in aanraking kwam met het boeddhisme, putte ik mijn inspiratie uit het socialisme, communisme en anarchisme. In Haarlem – waar ik geboren en getogen ben – was destijds een levendige scene van maatschappelijk geëngageerde mensen die met elkaar kraakpanden bewoonden, in bandjes speelden, demonstraties en benefietbijeenkomsten organiseerden, ondergrondse tijdschriften maakten en de actualiteiten bediscussieerden. Met een aantal van hen richtte ik destijds de politieke beweging Floweryouth op; een naïeve kruisbestuiving tussen het positivisme van de hippies, het nihilisme van de punks en het activisme van de anarchisten. Dream Out Loud was ons motto.

Het is de hoogste tijd om terug te gaan naar het utopisme, idealisme en vooral optimisme uit mijn tienerjaren, en niets minder dan een nieuwe systeemvisie met u te delen, waarin maatschappelijke bloei centraal staat. Ik wil pleiten voor Het Realisme; een sociaaleconomisch systeem dat volledig sustainable, democratic, stable, fair & happy is. De toekomst is wat mij betreft niet aan het Kapitalisme noch aan het Communisme, maar aan het Realisme!

Het Realisme

De essentie van Het Realisme is  –zoals de naam waarschijnlijk al doet vermoeden –  dat het uitgaat van de realiteit. Deze realiteit is iets heel anders dan de waan van de dag die wij voor waar aannemen. Voor mij kwam het – gigantische – verschil tussen waan en werkelijkheid tot leven door mijn kennismaking met het boeddhisme.  Het boeddhisme leerde mij dat de bron van al ons lijden is dat wij mensen ons laten leiden door illusies. We kunnen dit lijden slechts beëindigen door de dagelijkse gebeurtenissen dieper, aandachtiger te beschouwen en de realiteit der dingen te (h)erkennen.

Ik beschouw het boeddhisme dan ook een beproefde, seculiere methode om maximale realiteitszin te verkrijgen. Boeddhisme draait om verwerkelijking. Niet meer. Niet minder. De Boeddha schonk de mensheid 2600 jaar geleden de wellicht belangrijkste – realistische – inzichten ooit; wederzijdse afhankelijkheid, afhankelijk ontstaan en onbestendigheid. Niets bestaat autonoom. Niets staat op zichzelf. Alles is verbonden en afhankelijk van elkaar. Alles is samengesteld en bestaat slechts als tijdelijke manifestatie. Als verschijnsel. Het leven is een eindeloze stroom van oorzaken die steeds verworden tot omstandigheden. Het is de basis en bron van Het Realisme, dat verder nog gestoeld is op de volgende realiteiten:

Aansprakelijkheid:

In een wederzijds afhankelijke, onbestendige wereld waarin alles in verbinding staat met alles en alles wordt veroorzaakt en beïnvloedt door alles, bestaat er niet zoiets als isolement, en is er geen enkele ruimte voor vrijblijvendheid. Omdat alles onvermijdelijk een effect en invloed op alles sorteert, doet alles wat we doen er realistisch gezien toe. Altijd! In het Realisme zijn we daarom persoonlijk aansprakelijk voor alles wat we doen. Dat is een feit.

Zelfrealisatie:

De Boeddha doorzag dat het onze geest is die de wereld creëert. We zien de wereld zoals we zijn. Alles wat we waarnemen is een spiegelbeeld, een projectie van ons denken. We  verkleuren de volstrekt non-duale realiteit met onze duale, egoïstische oordelen en overtuigingen. De wereld die wij voor waar aannemen is feitelijk gezien één groot door ons zelf verzonnen verhaal en voorstelling.

Dit betekent dat al het door mensen veroorzaakte lijden – zowel sociaal als ecologisch – wordt veroorzaakt door mensen die lijden. Al het lijdend veroorzakende doen van mensen komt voort uit lijdend denken van mensen. Een concreet voorbeeld: oorlog in de buitenwereld wordt altijd vooraf gegaan door oorlog in de binnenwereld. Oorlog is een uiterlijke omstandigheid die innerlijk wordt veroorzaakt. Mensen pakken de wapens op om elkaar te vuur en te zwaard te bestrijden, nadat ze door hun gedachten over elkaar een vijandsbeeld van elkaar hebben gecreëerd. Zonder het – illusionaire – vijandsbeeld, geen lijden in de vorm van oorlog.

Dit betekent dat we uiterlijk – sociaal en/of ecologisch – lijden alleen kunnen oplossen door innerlijk lijden op te lossen. De binnenwereld is de enige realistische plek om problemen in de buitenwereld aan te pakken. Het principe is simpel: verander je iemands zienswijze en denkwijze, dan verandert je de wereld. In Het Realisme is dan ook geen plaats voor de gebieding en verbieding van gedrag die de aanpak van duurzaamheid in ons huidige systeem kenmerkt. In Het Realisme draait alles om de geest. Alles valt of staat met zelfbewustzijn. Mensen die zichzelf maximaal kennen en zichzelf liefdevol en met mededogen bejegenen, zullen alle andere levende wezens liefdevol en met mededogen bejegenen. Volstrekt vanzelf en vrijwillig. Het Realisme draait dan ook niet voor niets om zelfrealisatie; jezelf laten congrueren met de realiteit.

Geluk:

De realiteit is dat we uiteindelijk allemaal hetzelfde willen: gelukkig zijn. Geluk is het enige échte einddoel van alle levende wezens. Alles wat we – maatschappelijk – doen moet daarom gericht zijn op het bewerkstelligen van geluk. Dat is iets heel anders dan het bezitten van geld. Geld is geen doel, maar slecht een middel. Er is – realistisch gezien – geen behoefte aan een vrije markteconomie, maar een bevrijde markteconomie. De markt dient – bevrijdt van alle turbokapitalistische illusies – de maatschappij en mensheid. Niet andersom. Het Bruto Nationaal Geluk zoals dat momenteel wordt gehanteerd in Bhutan is daarom geen exotisch experiment, maar het enige écht realistisch systeem omdat het de persoonlijke, economische en maatschappelijke domeinen integreert en – tegelijkertijd – indexeert.

Natuur:

De natuur is volstrekt realistisch. Natuur is perfect. Natuur is alleen maar. Alles gaat vanzelf en is congruent. De afgelopen jaren heeft de mensheid echter geprobeerd te natuur – natuurlijk tevergeefs – te manipuleren en te koloniseren. Wijzer geworden door de schade en schande van ecologische crises is het de hoogste tijd dat we ons realistisch gaan gedragen; als onderdeel van de natuur in plaats van daarvan afgesneden of daarboven verheven. Dat kunnen we doen we door ons aan te passen aan de alom vertegenwoordigde perfectie van de natuur en/of deze zo getrouw mogelijk te kopiëren door middel van natuurlijke productietechnieken als biologisch-dynamisch, cradle2cradle en biomimicry, en exclusief gebruik te maken van onuitputtelijke, overvloedige natuurlijke hulpbronnen als zon, zee en wind.

Gelijkheid:

Gelijkheid is een feit. Ieder levend wezen heeft even veel behoefte aan welzijn, en heeft hier even veel recht op. Er bestaat niet zoiets als een ‘welzijnsvoorkeurspositie’ op basis van een bepaalde geboorteplaats of levensomstandigheid. Dat is een feit. In onze huidige maatschappij gaat deze realiteit echter allesbehalve op. Er is een enorme ongelijkheid. Dat is onnatuurlijk. Alhoewel er grote  verschillen tussen mensen zijn – ieder mens is zichtbaar uniek – zijn de grote overeenkomsten in werkelijkheid veel belangrijker. Het maakt – realistisch gezien – niet uit of je zwart of wit, homo of hetero, man of vrouw, moslim of christen, kapitalist of communist, Nederlander of Afrikaan bent. Uiteindelijk zijn alle typeringen die we op onszelf of anderen plakken gebaseerd op gecreëerde ideeën en illusies, en zijn we feitelijk allemaal gelijk als mensen. Het Realisme is daarmee eerst en vooral een menselijk systeem waarin de menselijke maat regeert. 

Vrijheid:

Vrijheid is zonder enige twijfel een groot goed. Het is zelfs niet overdreven het een eerste levensbehoefte te noemen. Ieder mens heeft het grootste recht om volledig vrij te zijn. Niemand verdient het om door anderen onderdrukt te worden, of te worden beperkt in zijn of haar zijn. Onderdrukking is onnatuurlijk. We zijn immers allemaal gelijk. Niemand heeft het gelijk aan zijn of haar kant. Wij leven in Nederland in een behoorlijk vrij land, waardoor we bijna zouden vergeten hoe ontzettend bijzonder en waardevol vrijheid eigenlijk is. De boeddhistische interpretatie van vrijheid speelt zich overigens niet alleen tussen mensen af, maar vooral ook binnen mensen. Alle mensen laten zich in eerste instantie onderdrukken door de dictatuur van hun ego, en lijden daaronder. Pas als mensen zich bevrijden van de illusies van het ego zijn ze echt vrij.

Delen:

Als er rijkdom is, kan er tegelijkertijd geen armoede zijn. Als er overvloed is, kan er tegelijkertijd geen schaarste zijn. Dat is geen kwestie van idealisme maar van realisme. Onze jagende en verzamelende voorvaderen deelden al alles met elkaar, omdat dit de manier was om de groep als geheel zo sterk en gezond mogelijk te houden. Wij mensen zijn van origine niet egoïstisch maar altruïstisch. Egoïsme is gecreëerd en onnatuurlijk. Altruïsme is natuurlijk en realistisch. Het Realisme beschouwt generositeit daarom als belangrijkst economisch beginsel. Niet zoveel mogelijk bezitten, maar zoveel mogelijk eerlijk (ver)delen maakt een gemeenschap sterk.

Vrede:

Alhoewel de geschiedenis van de mensheid wordt gekenmerkt door een onophoudelijke reeks van oorlogen die een onvoorstelbare hoeveelheid leed teweeg heeft gebracht en brengt, is oorlog – puur realistisch bekeken – geen natuurlijke omstandigheid. Er is geen enkele échte rede om elkaar te vuur en te zwaard te bestrijden. Grenzen, geloof, grondstoffen, geld – de klassieke motoren van oorlog – zijn feitelijk gezien allemaal fictief. Wij zijn allemaal wereldburgers. Het enige wat écht geldt, is dat we allemaal op één en dezelfde wereld leven en op die kleine aardkloot hetzelfde geluk nastreven. De werkelijkheid is volstrekt non-dualistisch. Vrede is de normaalste zaak van de wereld.