Antropologen bestuderen menselijke culturen en de ontwikkeling van de mens als onderdeel van een maatschappij. Het boeddhisme heeft vooral in Azië veel invloed op daar heersende culturen en het heeft daar ook grote invloed op de ontwikkeling van individuele mensen in de maatschappij, ongeacht of ze zichzelf ‘boeddhist’ vinden of niet. En tegenwoordig begint het boeddhisme invloed uit te oefenen op de Nederlandse cultuur en de ontwikkeling van individuen in de Nederlandse maatschappij. Reden genoeg voor het Boeddhistisch Dagblad om in een reeks artikelen aandacht aan antropologie te besteden.
Omdat andere takken van antropologie minder interessant voor het BD zijn, beperk ik mij tot de culturele antropologie. Dat is de tak van de antropologie die zich op cultuur richt, maar wat is dat dan… cultuur?
Cultuur is een complex geheel. Het is een mengelmoes van kennis, geloof, kunst, moraal, wetten, gebruiken en gewoontes. De Nederlandse cultuur is en wordt gevormd door wat alle Nederlandse mensen samen weten; geloven; mooi en het koesteren en tentoonstellen waard vinden of juist lelijk dan wel verwerpelijk; nastrevenswaard dan wel grensoverschrijdend en ga zo maar door. De Nederlandse cultuur verandert voortdurend, al is het alleen maar doordat we tegenwoordig veel meer weten dan onze voorouders. We geloven ook niet meer hetzelfde als mensen van honderd jaar geleden. Onze smaak is veranderd, op allerlei gebied. Ik geef de kookkunsten van mijn moeder maar als voorbeeld. Zij kookte alles – ook spruitjes – tot snot. Dat had ze in haar jonge jaren op de spinazieacademie zo geleerd. Iedere huisvrouw deed het in die jaren ook zo. Tegenwoordig moet groente vooral ‘knapperig’ zijn (en ineens vind ik spruitjes lekker). En tijdens kooklessen leert niemand meer alles tot snot te garen.
De Nederlandse cultuur is niet van de ene op de andere dag uit de kleigrond opgekomen. Onze zogenaamde ‘oranje’ cultuur is een gemengde cultuur. Oranje ontstaat door rood te mengen met geel. Zou je rood met wit mengen, krijg je roze. Meng je het met blauw, krijg je paars en gemengd met geel krijg je groen. Inplaats van over kleuren te spreken, kun je, als het over culturen gaat, beter spreken over Romeinse, Germaanse, Keltische en Aziatische invloeden. Of over Afrikaanse dan wel Zuid-Amerikaanse invloeden. Nederlanders kwamen vroeger en komen nu overal in de wereld en ze namen / nemen van overal waar zij kwamen / komen culturele invloeden mee terug. Denk maar aan nasi goreng. Hoe typisch Nederlands is dat gerecht eigenlijk?
Anno 2025 ondergaat onze cultuur invloeden vanuit alle windstreken. Je daartegen verzetten is onnozel. Je kunt het vergelijken met de wind verzoeken op te houden met waaien. Ok, je kunt zelf uit de wind gaan zitten… Je kunt ook proberen jezelf af te zonderen van invloeden vanuit andere culturen. Sommige mensen doen daar zelfverzekerd hun best voor, en zij sporen anderen aan hun voorbeeld te volgen. In mijn ogen sluiten ze zichzelf binnenshuis op, knusjes achter hun eigen voordeur in een warm kamertje. (Lees: ze houden ontwikkelingen buiten de deur van hun bekrompen geest, achter hun eigen gelijk. En dit zijn mijn woorden, waar je het niet mee eens hoeft te zijn).
Als je een andere cultuur dan de jouwe wilt begrijpen, bijvoorbeeld een ‘boeddhistische’, moet je oppassen dat je niet gaat ‘culturaliseren’. Anders gezegd: pas op dat je niet alles wat jou opvalt als bijzonder gaat aanmerken. Welbeschouwd zijn allerlei zaken vanuit een andere cultuur minder vreemd dan ze op het eerste gezicht lijken, terwijl zaken uit jouw eigen cultuur vreemder zijn dan je wellicht denkt. Anders gezegd: aanbid badwater niet als het om een kind gaat, en gooi kinderen niet met hun badwater weg! Laat ik het zo zeggen: Gooi geen waardevolle joods/christelijke cultuurelementen weg wanneer je je in Aziatisch-boeddhistische wateren begeeft en verwerp waardevolle boeddhistische elementen niet samen met wat daar aan vast hangt.
Culturele antropologie gaat niet alleen over verschillen. Het gaat zeer zeker ook over overeenkomsten tussen culturen. Culturele antropologie gaat vooral om het vinden en bestuderen van relaties, om daar inzicht in te verkrijgen en om daar vervolgens betekenis aan te kunnen geven.
(wordt vervolgd)
Geef een reactie