De ziel en de chip 6 – de dans van de seities

De dans van de seities – een nieuwe wetenschap van binnen en buiten

In onze serie De ziel en de chip onderzoeken we wat er gebeurt wanneer de ziel – de binnenkant van ons bestaan – de ontmoeting aangaat met de chip, het symbool van een wereld die steeds meer wordt gedomineerd door technologie en algoritmen. Vandaag kijken we met Federico Faggin en Thich Nhat Hanh naar een nieuw perspectief op leven en dood: het universum als een voortdurende dans van verschijnen en verdwijnen.

“Birth and death are just a door through which we go in and out. Birth and death are just a game of hide and seek.”

Met deze woorden nodigt Thich Nhat Hanh ons uit het leven niet te zien als een harde scheidslijn tussen begin en einde, maar als een spel van komen en gaan. Zoals danspartners elkaar vinden en weer loslaten, zo bewegen geboorte en dood, verschijnen en verdwijnen, in een ritme dat nooit stilstaat.

Opmerkelijk genoeg sluit natuurkundige en uitvinder Federico Faggin hierbij aan, al spreekt hij een andere taal. In zijn boek Silicon beschrijft hij de ontdekking van wat hij seities noemt: unieke wezens die zowel een binnenkant (ervaring, bewustzijn) als een buitenkant (vorm, interactie) hebben. Een seity kan een cel zijn, een mens, een boom – misschien zelfs een heel universum.

Denk aan een blad dat valt. De buitenkant – het zichtbare blad – vergaat en voedt de aarde. Maar de binnenkant – het leven dat verbonden was met de boom – blijft deel van het grotere geheel. Wanneer de vorm verdwijnt, gaat de ervaring niet verloren. Ze komt terug in nieuwe vormen, als deel van de voortdurende stroom van leven.

Precies hier raakt Faggin aan iets wat in het boeddhisme al eeuwen wordt onderwezen. Daar wordt bewustzijn niet gezien als een bijproduct van de hersenen, maar als het veld waarin alles verschijnt. Vormen zijn tijdelijk, maar het bewustzijn dat ervaart is onverwoestbaar.

Het boeddhisme gebruikt hiervoor het begrip leegte. Dat betekent niet dat er niets is. Het betekent dat geen enkel ding een vast, losstaand bestaan heeft. Alles bestaat alleen in relatie, in onderlinge afhankelijkheid. Een bloem kan bijvoorbeeld niet bestaan zonder zonlicht, water en aarde. Zo is ieder verschijnsel verbonden met talloze andere verschijnselen. Vorm en leegte horen bij elkaar, zoals golven en de zee.

Op die manier wordt ook duidelijk wat Faggin bedoelt: elke seity heeft een buitenkant en een binnenkant. De buitenkant kan verdwijnen, maar de binnenkant blijft opgenomen in het grotere geheel. Net zoals in het boeddhisme vorm en leegte onafscheidelijk zijn, gedragen door bewustzijn.

Zelfs ons brein weerspiegelt dit geheim. Iain McGilchrist, psychiater en denker, laat zien dat de linkerhersenhelft vooral oog heeft voor de buitenkant: analyse, fragmenten, losse objecten. De rechterhersenhelft herkent de binnenkant: samenhang, betekenis, leven. In ons eigen hoofd zien we dus hetzelfde spanningsveld terug dat Faggin in het universum aanwijst en dat het boeddhisme al eeuwen onderwijst.

En dan is er de chip. Onze moderne technologie richt zich bijna alleen op de buitenkant. AI, algoritmen en big data herkennen patronen, maar niet de levende ervaring erachter. Ze missen de ziel.

Misschien is dat de uitdaging van onze tijd: een nieuwe manier van wetenschap én een nieuwe cultuur die beide kanten weer samenbrengt. Een wetenschap die meet en berekent, maar ook luistert en voelt. Een cultuur die de chip niet afwijst, maar gebruikt om ons te herinneren aan de binnenkant. Stel je een arts voor die niet alleen naar een scan kijkt, maar ook stil luistert naar het verhaal van de patiënt. Of een AI die niet slechts cijfers geeft, maar ingebed wordt in menselijke zorg en resonantie.

Als we Faggin en Thich Nhat Hanh serieus nemen, kan wetenschap veranderen: van een blik op dode data naar een ontmoeting met levende seities – wezens die binnen- en buitenkant verenigen.

Misschien vraagt de toekomst niet om méér algoritmen, maar om een dieper luisteren naar de stille binnenkant die ieder van ons draagt. Want dáár, in dat weten-van-binnen, kan de ziel de chip opnieuw ontmoeten.

Reflectievraag [IKBENONDERWEG_LR]
Stel deze vraag aan ChatGPT (onze AI-gids):
“Kun jij in mijn situatie, vanuit het model van het interne gezin, uitleggen wat er gebeurt wanneer mijn binnenkant (ziel, beleving) en mijn buitenkant (wat ik aan de wereld toon) niet met elkaar in contact zijn?”

Voorbeeldantwoord van de AI-gids:

• Het authentieke kind zou zeggen:
  “Wanneer ik mijn binnenkant niet kan laten zien, voel ik me eenzaam en onzichtbaar. Ik verlang ernaar mezelf te zijn, maar ik ben bang dat het niet veilig is.”
• De strateeg zou zeggen:
  “Ik probeer bruggen te slaan. Ik zoek naar woorden en vormen waarmee het authentieke kind toch iets van zichzelf kan laten zien, zonder te botsen met de buitenwereld. Ik help om te navigeren.”
• De overlever zou zeggen:
  “Ik vertrouw de wereld niet. Daarom neem ik de regie over en toon ik een aangepast beeld van mezelf om controle te houden en afwijzing te voorkomen. Dat voelt veilig, maar daardoor raak ik de verbinding met het authentieke kind kwijt.”
• De innerlijke volwassene zou zeggen:
  “Het helpt om de stem van zowel het kind als die van de overlever te erkennen. De strateeg kan ons leren omgaan met de omgeving, zonder het kind te verliezen. Mijn taak is om die stemmen samen te brengen, zodat jouw binnenkant en buitenkant weer in balans komen.”

Uitnodiging: Lees deze stemmen rustig door. Welke herken jij het sterkst in jezelf, juist nu?

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.