Nagarjuna de grondlegger van het Mahayana boeddhisme

Nagarjuna wordt gezien als een van de meest belangrijkste en invloedrijkste denkers in de geschiedenis van het boeddhisme. Alle Mahayanascholen zien hem als de stichter van het Mahayanaboeddhisme. Aan de ene kant kan Nagarjuna gezien worden als een originele denker, zijn ideeën vormen de basis voor het essentiële gedachtegoed van het Mahayanaboeddhisme; leegte, altruïsme en ‘other-power’. Aan de ander kant kan hij simpelweg gezien worden als iemand die met grote vaardigheid de essentie van de leer van Shakyamuni Boeddha heeft herhaald en daarmee de richting van het boeddhisme heeft gecorrigeerd en terug gebracht naar de juiste koers.

Er zijn vele verhalen en legenden te vinden over Nagarjuna. Het verhaal gaat dat hij uit een rijke familie kwam en dat hij als jongeman min of meer bekend stond als een playboy. Op een dag besloot Nagarjuna met twee vrienden over de muur van het paleis van de Radja te klimmen om de haremvrouwen te kunnen zien. Volgens het verhaal hadden de drie mannen een manier gevonden om zichzelf onzichtbaar te maken. Ondanks dit feit werden de bewakers de mannen gewaar en zwaaiden zij met hun zwaarden in de lucht. De twee vrienden van Nagarjuna werden gedood door de bewakers. Dit ongeval had een grote impact op hem, en maakte hem neerslachtig en ernstig.

Ware natuur

Hij besloot zich tot een religieus leven te bekeren en begon te studeren. Hij bestudeerde vele religies in de hoop de zin van het leven te ontdekken.

Hij was vooral geïnteresseerd in het vinden van zijn ‘ware natuur’. En zag de ware natuur als een kostbare en eeuwige parel in de mens zelf. Langzaam aan werd hij zeer geleerd in religieuze onderwerpen. Hij was met name toegewijd aan zijn eigen, persoonlijke verlossing en trok zich terug in een kluizenaarshut in de bergen.

Overwinnaar van draken

Op een dag reisde de boeddhistische meester Kapimala (Japans: Kabimora) in de buurt van Nagarjuna’s verblijf. De koning van de regio had Kapimala een hal gegeven op enige afstand van het paleis, waarin hij kon mediteren en lesgeven. Kapimala gaf les aan dieren en mensen. Op een dag gaf hij toevlucht aan een python. Van deze python hoorde Kapimala over Nagarjuna, die als een kluizenaar leeft in een afgelegen hut hoog in de bergen waar geen mensen zijn. Nagarjuna onderwees de dieren en de draken.

De naam Naga-arjuna betekent ‘overwinnaar van draken’. Wanneer we een symbolische betekenis willen geven aan deze naam zou je kunnen zeggen dat Nagarjuna tijdens zijn zoektocht naar zijn ware natuur, zich bezig hield met het de baas worden van zijn eigen draken.

Ontmoeting met Kapimala

Kapimala ging op bezoek bij Nagarjuna.

Toen de mannen elkaar zagen, vroeg Nagarjuna zich af of Kapimala een echte verlichte meester was en of hij inderdaad de parel gevonden had. Kapimala besefte wat er omging in Nagarjuna en zei tot hem dat hij zich geen zorgen moest maken over zijn verlichte staat, maar dat hij zelf, Nagarjuna een toegewijde monnik moest zijn.

Nagarjuna ondervroeg Kapimala om te ontdekken of hij de parel bezat die hij zocht. Kapimala bezat inderdaad de parel en Nagarjuna wilde alles weten over haar verschijningsvorm. Kapimala zei dat de parel met niets te vergelijken is. De parel kan elke vorm aannemen. De juwelen van de gewone wereld hebben allerlei verschijningsvormen en zijn daarom geen echte juwelen, maar de dharma parel gaat voorbij alle vaste vormen.

Toegewijd

De betekenis van het gesprek tussen Nagarjuna en Kapimala is dat een echte, toegewijde monnik, vanuit het oogpunt van Kapimala, iemand is die anderen helpt en die bereid is om alles te doen wat nodig is om de ander te helpen. Een toegewijde monnik is niet iemand die al zijn tijd besteed aan het najagen van zijn eigen verlichting, eigen boeddhanatuur, eigen realisaties, piek ervaringen of meer van die dingen. Ook is hij niet iemand die al zijn draken verslagen heeft of zo nodig een heilige moet worden.

Kostbare parel

Nagarjuna wil weten of Kapimala gedaan heeft wat hij probeerde te realiseren – zelfmeesterschap en ‘boeddhaschap’ bereiken. Maar Kapimala zei: “Het doet er niet toe of ik een heilige ben of niet. Wat er wel toe doet is of je een toegewijde monnik bent en stop met het najagen van je eigen spirituele ambitie. De parel die je hoopt te vinden is niet de parel waar je nu naar zoekt. Ook al is het waar dat deze parel de meest kostbare in de wereld is, het is ook waar dat heel de wereld deze parel is.

Dit betekent voor de ware monnik dat er niets in deze wereld is dat buiten de dharma valt, er is niets dat niet van betekenis is, of een goede reden kan zijn, om levende wezens te bevrijden.

Leegte

Nagarjuna was in grote mate verlicht door deze ontmoeting met Kapimala. Kapimala die zelf overduidelijk niet gaf om het feit of men hem zag als verlicht of niet en die reeds in het bezit was van de kostbare parel zonder gefixeerde, concrete verschijningsvorm.

Dit idee van vormloosheid werd een centraal thema in de toekomstige leer van Nagarjuna. Hij noemde dit leegte (shunyata). Hij zag dat alle systemen van rationele ideeën, zelfs boeddhistische ideeën, onsamenhangend worden wanneer je deze tot een ultieme conclusie tracht te brengen. Op deze manier kon dit nooit een goede basis zijn voor het soort van zelfbevestiging waar hij al die tijd naar op zoek was geweest.

Oorzaak en gevolg

Boeddhisme in zijn algemeenheid houdt zich bezig met oorzaak en gevolg, maar er is niet te zeggen dat iets volledig veroorzaakt wordt door iets anders noch dat het niet veroorzaakt wordt door iets anders. Er is een essentiële vrijheid.

Ook al lijken deze ideeën ontologisch (voortkomend uit de zijns-leer) Nagarjuna beschouwt ze als soteriologisch (voortkomend uit de verlossingsleer).

Spiritueel materialisme ontmanteld

Zoals zo veel andere grote verlichte wijzen kunnen we zien dat Nagarjuna’s verlichte staat in twee fasen is verlopen. Zijn eerste verlichtingservaring vindt plaats na de dood van zijn vrienden. Hij stuit op vergankelijkheid op een manier die diep ingrijpt. Op dit punt in zijn leven geeft hij zijn oude manier van leven op en wijdt hij zich aan zijn religieuze leven. Hij maakt zich een methode eigen waarmee hij zijn eigen verlossing hoopt te bereiken. Uiteindelijk heeft hij zijn ontmoeting met Kapimala die hem doet inzien dat zijn weg van ‘self-power’ de plank mis slaat.

Nu was Nagarjuna zelf een grote verlichte meester geworden -misschien wel een van de grootste in het boeddhisme, alleen de Boeddha zelf was groter – omdat hij zich realiseerde hoe subtiel illusie kan zijn.

Hij zag zijn eigen spirituele materialisme en sindsdien vind je in zijn leer de meest indrukwekkende ontmanteling van dit soort zelf rechtvaardigende rationalisatie uit de hele boeddhistische filosofie.

Fundamenten van Mahayanaboeddhisme

Nagarjuna’s inzichten zijn de fundamenten van het Mahayana boeddhisme. Er wordt gezegd dat hij door de diepten van de oceaan reisde en de Prajna Paramita literatuur van de koning van de draken (Naga’s) ontving. Wanneer we dit psychologisch interpreteren kunnen we zeggen dat hij zijn onderbewuste onderzocht en in plaats van de parel te vinden, waarnaar hij dacht te zoeken (dat zou een soort van ultieme zelfrechtvaardiging zijn) kwam hij uit bij Shunyata, de essentie van Prajna Paramita, volledige vrijheid van gehechtheid aan ‘self-power’.

Shunyata en Svabhava

Shunyata, in Nagarjuna’s filosofie, is het tegengestelde van Svabhava. Je kan een grote hoeveelheid aan moderne literatuur vinden over deze twee concepten. De meeste literatuur is vooral geschreven vanuit een ontologisch, in plaats van een soteriologisch perspectief. Mijn suggestie is dat hiermee iets essentieels gemist wordt. Er is een grote hoeveelheid aan academische discussies over Svabhava. In deze discussies wordt vaak aangenomen dat Svabhava duidt op een zelf-bepalende essentie in objecten in de wereld. Ik ben van mening dat Svabhava eenvoudigweg een ander woord voor self-power is. De originele leer gaat over soteriologie (verlossings-leer) en niet over ontologie. (zijns-leer)

Sva betekent ‘zelf ‘ en Bhava betekent ‘worden’. Nagarjuna heeft geprobeerd een heilige te worden tot hij Kapimala ontmoette. Hij hoopte door een heilige te worden de passie te blussen die zijn vrienden had gedood en zoveel dood en verderf in zijn eigen leven had gebracht.

Kapimala was in het bezit van het dharma-juweel, maar was niet geïnteresseerd in het feit of hij een heilige was of niet. Het zelf-creatie project (svabhava) was slechts een bijkomstigheid.

Other-power

Veel van Nagarjuna’s geschriften zijn geschreven in de meeste extreme vorm van abstractie en hierdoor breed toepasbaar. De meest relevante toepasbaarheid is die op het persoonlijke spirituele pad.

Wanneer Nagarjuna zegt dat er niets is, dat opkomt vanuit zichzelf en hij ook zegt dat iets opkomt uit iets anders, dat niet zich zelf is, klinken beide uitspraken onlogisch. Hij zegt onder andere dat men niet volledig spiritueel ontwaakt op eigen kracht, en wanneer je ontwaakt door een ontmoeting met een ander – zoals hij – je niet die persoon wordt, of identiek aan deze persoon. Het spiritueel ontwaken van een ieder is uniek en toch niet onafhankelijk. Men vertrouwt op ‘other-power’. Je wordt niet de ander, je bent niet de ander en toch is wat je wordt niet onafhankelijk van die ander ontstaan.

Ultieme doelen in het alledaagse leven

Nagarjuna’s shunyata is vrijheid binnen voorwaarden, niet omdat deze voorwaarden vrijheid begrenzen, maar omdat deze voorwaarden de schitterende parel zijn, ze zijn de actieve substantie die we dharma noemen, de verschijning van nirwana in de wereld. Men kan altijd naar de geconditioneerde verschijningen kijken en de relatieve waarheid zien (pravritit), of men kan kijken naar de onvoorwaardelijke of absolute waarheid (paramartha). Om het spirituele leven te leiden heb je beide nodig. Hier is weer een praktisch punt over het spirituele leven. Om het ultieme doel te dienen, moet je als toegewijde monnik, zoals Kapimala dit uitdrukt, alle gewone omstandigheden inzetten.

Religie gaat over ultieme doelen te midden van het alledaagse leven.

Eenvoudig of moeilijk

Volgens het Reine Land boeddhisme was het ook Nagarjuna die het initiatief nam voor het idee van een eenvoudige weg en een moeilijke weg. Weer kunnen we zien hoe dit is gerelateerd aan zijn eigen leven en ervaring. De moeilijke weg is te vergelijken met wat hij probeerde te bereiken in zijn kluizenaarsverblijf in de bergen; proberen zijn menselijke natuur te bestrijden en zijn draken te verslaan. Dit is svabhava, ‘self-power’, en dit is, zoals hij zei, zo moeilijk als het te voet beklimmen van de Himalaya bergen zonder enige hulp. De eenvoudige weg is de weg waar men de strijd om persoonlijke perfectie opgeeft, het juweel ontvangt, van harte gegund door de boeddha’s en men een leven leidt in vertrouwen, de dharma aanschouwend in alle omstandigheden van het leven. In plaats van het Himalayagebergte te voet beklimmen kan je dit vergelijken met het zeilen van een boot.

Ikka no Myoju

Eeuwen later viel zenmeester Gensa op door het citaat “ Het hele universum in tien richtingen is een schitterende parel” en hij gebruikte deze uitdrukking om het begrip van zijn studenten te testen. Degene die starten met de beoefening van de spirituele weg zijn vaak, zoals de jonge Nagarjuna, denkend dat zij de parel in hen zelf kunnen vinden, maar net als Dogen zegt “Ikka no Myoju – “Aangezien de geest niet persoonlijk is, waarom zullen we ons zorgen maken of we een schitterende  parel bezitten of niet, zelfs deze zorgen zijn niet te onderscheiden van deze ene schitterende parel.