Meditatie is hip en dat is terug te zien in de meditatiecentra. In 2012 waren er volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) bijna negentigduizend boeddhisten in Nederland.* Deze groep bestaat niet alleen uit de oude garde maar ook uit een nieuwe lichting jonge mensen. Hoe kijken zij aan tegen de vaak eeuwenoude tradities en rituelen en hoe manifesteren zij zich binnen de boeddhistische gemeenschap?
De meditatiehype is terug te zien in de meditatiecentra van verschillende boeddhistische tradities in Nederland, waar steeds meer jongeren voor de deur staan om te leren mediteren. Om de dharma ook voor studenten toegankelijk te houden hebben veel sangha’s studentenkortingen ingevoerd, andere sangha’s organiseren voor deze groep speciale avonden en programma’s. Zo houdt Wake Up, de jongerentak binnen de traditie van Thich Nhat Hanh, in verschillende steden meditatieavonden, die meestal bij de deelnemers thuis plaats vinden. Daarnaast organiseert de organisatie maandelijks landelijke meetings, vaak met een specifiek thema, en in de zomer een langere retraite in Drenthe.
Netwerk van jongeren
Shambhala, een Tibetaans boeddhistische traditie die zich met name richt op het creëren van een verlichte samenleving, heeft verspreid over Europa en Noord-Amerika een netwerk van jongeren. Zij organiseert in verschillende steden meerdere keren per maand meditatieavonden. Daarnaast zijn er speciale jongerenweekenden en in de zomer en winter retraites in Duitsland en Frankrijk. Ook Soka Gakkai, een internationale organisatie met haar wortels in Japan, organiseert avonden speciaal voor jongeren. Speciaal is dat er aparte avonden voor mannen en vrouwen zijn. Voor meerdaagse programma’s is het Soka Gakkai Centrum in Londen beschikbaar of wordt een hotel afgehuurd in bijvoorbeeld Amsterdam. Ook Fo Guang Shan, bekend van de tempel op de Zeedijk in Amsterdam, heeft een aanbod aan culturele activiteiten en vrijwilligerswerk om de dharma direct in het dagelijks leven toe te passen.
Op initiatief van Jerry de Groot (35) vindt komend weekeinde -26 en 27 september- WIDE AWAKE, een evenement speciaal voor jongeren plaats. Op die dag zullen zes verschillende sangha’s workshops aanbieden zodat jongeren die interesse hebben in boeddhisme kunnen snuffelen aan de verschillende tradities. Iedereen die ik vroeg was gelijk dolenthousiast,’ vertelt Jerry. ‘Toen wist ik meteen dat het de moeite waard was om dit idee door te zetten.’ Een echt doel heeft de organisatie van het evenement niet voor ogen. “Het voelde gewoon goed om dit te doen en het aan te bieden. We willen niet proberen jongeren boeddhist te maken maar gewoon laten zien wie we zijn,’ zegt Jerry. Tijdens dat evenement zullen verschillende groepen zich presenteren. De organisatie wil harten en deuren openen en een blik gunnen in bijvoorbeeld de relatie leraar-leerling binnen de verschillende tradities. Zo valt ook over rituelen, altaren en het gebruik van wierrook veel te zeggen.
Stephanie (24) komt al sinds ze tien jaar oud was bij Fo Guang Shan, een humanistische boeddhistische groep. Sinds 2013 is ze actief als vrijwilliger binnen de sangha. Met de rituelen had zij in het begin veel moeite. ‘Ik vond het gek om bijvoorbeeld te knielen. Ik doe dat hier in de tempel ook niet zo snel. Ik doe wel een halve buiging, dat is voor mij nu gewoon een soort respect naar de Boeddha toe, een manier om gedag zeggen, ‘vertelt ze.
Die weerstand tegen rituelen deelt Stijn (25) van European Zen Center niet met haar. ‘Het chanten en buigen roept voor mensen de associatie op dat het te maken heeft met devotie- onderwerping aan een godheid. Voor mij heeft dit het niet. Een buiging is een buiging, zonder verdere betekenis buiten de ervaring van die buiging.’ Rituelen zijn Carla met de paplepel ingegoten. Haar moeder studeerde bij Rigpa en zo is Carla er ook ingerold. ‘Ik ben gek op de Tibetaans-boeddhistische rituelen, zoals het Tsok feestmaal of Drupchen.’
Veel leraren ontmoet
Door het jaarlijks onderricht dat Carla volgt in Lerab Ling, het retraitecenter van Rigpa in Frankrijk, heeft ze vele grote meditatiemeesters mogen ontmoeten. ‘Het helpt me erg om kennis te maken met deze leraren en hen te zien beoefenen omdat ik op deze manier een directe ervaring krijg van hoe de rituelen werken. Zo wordt het een levende ervaring en is het niet langer traditionele folklore.’ Jasper (22) mediteert sinds ongeveer twee jaren bij Wake Up en studeert sinds kort ook bij een zenmeester uit Taiwan. Hij is van mening dat leraren zeker respect en waardering verdienen, zonder hen zou de gemeenschap immers nooit zijn ontstaan.
‘Thich Nhat Hanh heeft bijna de status van een rockster, dus persoonlijk contact is alleen voor de monniken weggelegd’, vertelt hij. Toch maken zijn leraren altijd duidelijk dat je niet alleen op hen moet vertrouwen of ze op een voetstuk moet zetten maar moet weten dat realisatie vanuit jezelf komt. ‘Zo zei mijn zenmeester tegen mij dat hij niet weet hoe het is om Jasper te zijn, hij had nog nooit gejarsperd en de enige expert en Jasper dat was ik.’
Chanten
Van zen tot Tibetaans boeddhisme, chanten kom je vrijwel overal tegen. Fo Guang Shan staat erom bekend dat ze voornamelijk chanten, maar het tegenovergestelde is waar. “Iedereen denkt dat, maar dat doen we eigenlijk nauwelijks,’ zegt Stephanie. Reciteren gaat volgens Stijn vooral om de vorm. ‘De tekst die we zingen is in het oud-Japans waarvan Japanners zelf niet eens weten wat het betekent. Het zou net zo goed ‘Alice in Wonderland’ kunnen zijn in het Japans.’ Volgens hem gaat het niet zozeer om de woorden maar is het net als andere vormen van meditatie een middel om te komen tot inzichten.
Niemand kan de kracht van chanten meer beamen dan Cindy (31). Toch vindt zij dat de woorden en de betekenis ervan er zeker toe doen. Zo’n acht jaar geleden begon zij met mediteren bij Soka Gakkai. ‘Toen ik begon met chanten had ik erg weinig zelfwaardering. Mensen zagen het niet, maar ik voelde me heel onzeker en vaak waardeloos. Na twee weken vijf minuutjes per dag beoefenen merkte ik al een verschil. Toen ik een keer zelfstandig thuis aan het chanten was merkte ik een letterlijke verlichting van mijn zorgen. Het leek of er iets van mijn schouders viel en ik eindelijk de waarde van mijn leven voelde.’
Mediteren kan ontwrichten
Niet voor iedereen geschikt Meditatie is volgens Stijn niet voor iedereen de meest geschikte middel. ‘Veel op een kussen zitten mediteren kan ontwrichtend werken. Soms denken jongeren dat meditatie hun psychische problemen op kan lossen maar dat is niet het geval.’ Daarom is het volgens hem belangrijk dat je als aanbieder van meditatieavonden daarop let en je mensen ook verwijst naar professionele hulpverlening als dat nodig is.
Wanneer en hoe weet je dat je de juiste groep hebt gevonden, die het meest bij je past? ‘Voor mij was het een gevoel van thuiskomen,’ zegt Jasper. Iets wat past in onze westerse cultuur. Net zoals in de traditie van Thich Nhat Hanh zijn veel van de groepen maatschappelijk betrokken. En dat is volgens de organisatoren belangrijk omdat boeddhisme en het praktiseren ervan niet los moet staan van het dagelijks leven, want dan heeft het op de lange termijn niet zoveel zin.
Heftige allergische reacties op buigen en mantra’s mompelen zijn niet langer een excuus om het boeddhisme uit de weg te gaan, want voor iedereen is er wel een groep of traditie waarmee het klikt. Voor jongeren is er volop keus tussen de verschillende stromingen en jongerenavonden, retraites en evenementen, zoals Wide Awake. Ze hebben het kennismaken met sangha’s nog nooit zo makkelijk gemaakt.
