• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Dharma en filosofie » Geen religie, geen wetenschap, maar dhamma

Geen religie, geen wetenschap, maar dhamma

9 juni 2015 door gastauteur

Alfred Weil
Alfred Weil

Buddhismus aktuell is het tijdschrift van de Deutsche Buddhistische Union (DBU). Het thema van nummer 3 van jaargang 2014 luidt: ‘Is boeddhisme een godsdienst?’ Hieronder een bewerkte vertaling van het artikel van de oud-voorzitter van de DBU, Alfred Weil, getiteld ‘In Denkmustern gefangen, nicht Religion, nicht Wissenschaft – Dhamma’.

Tekst Alfred Weil.

Weil schrijft dat wij in de realiteit van ons leven slechts goed functioneren omdat we onze talloze ervaringen ordenen. We plakken etiketten op de verschijnselen en geven er namen aan. Als het nodig is, voegen we extra beschrijvingen toe en dit alles zetten we in een bruikbaar schema. Wat hierin niet past, is al gauw een obstakel. We wennen namelijk snel aan de ordenende principes van onze geest en we zien de werkelijkheid niet meer zoals deze is. Dit leidt tot de vraag hoe boeddhisme en religie zich tot elkaar verhouden.

Religie?

God schept Adam.
God schept Adam.

We zijn opgegroeid met twee soorten verklaringen van de werkelijkheid waarin we leven: wetenschap en religie. Honderden jaren lang was het christendom de dominante religie in Europa. De islam is daarbij gekomen. Het spirituele landschap is de laatste decennia bonter geworden. Ook hier komt onze geest om de hoek kijken, die deze nieuwe verschijningsvormen wil inpassen in ons databestand. De map ‘religie’ wordt geopend omdat het boeddhisme niet past in het bekende lijstje (natuur)wetenschappen.

Het boeddhisme gaat eerst en vooral over ethische vragen en pleit voor specifieke waarden en omgangsvormen. Het spreekt over innerlijke groei en geestelijk rijpen. Het thematiseert geboorte, sterven en wedergeboorte. Vragen over geluk, lijden en bevrijding zijn belangrijk. Vaak gaat boeddhisme over iets wat het menselijke verstand en de zintuiglijke ervaring overstijgt. Het is dus een religie − in de zin van verbinding (Latijn: re-ligio) met een hogere, bevrijdende werkelijkheid.

Wetenschap?

Of toch geen religie? In het christendom, het jodendom en de islam is religie onverbrekelijk verbonden met godsgeloof. God is eeuwig, volmaakt, alwetend en heeft de wereld en ons geschapen. Hij gebiedt ons wat te doen en wat na te laten. Hij bestraft en beloont, verdoemt en verlost. Maar van zo’n God als schepper en heerser van de wereld is in het boeddhisme geen sprake. Onderwijst de Ontwaakte ons immers niet dat iemand onderworpen is aan de gevolgen van zijn handelen en dat alles aan verandering onderhevig is? En dat iedereen zijn eigen weg naar bevrijding moet gaan?

Nog iets anders ontkent dat boeddhisme een religie zou zijn, te weten de gebleken praktijkgerichtheid ervan. Met ‘kom en ervaar het zelf’ wordt iedereen uitgenodigd die voldoende vertrouwen heeft in het nieuwe en onverwachte. Wie het experiment aangaat, zal keer op keer ervaren wat hij voorheen uitsluitend in vertrouwen voor kennis had aangenomen. Realiteitszin, onderzoek en controleerbaarheid behoren tot de uitgangspunten van het boeddhisme. De onderwerpen van deze kennis en de weg om die te verkrijgen, zijn echter anders dan bij de natuurwetenschappen. Is boeddhisme dan toch een wetenschap?

Lama Govinda.
Lama Govinda.

Een van de grootste Duitse boeddhistische pioniers, Anagarika Govinda, heeft het volgende antwoord gevonden: ‘Als ervaring en weg van de praktische verwerkelijking is het boeddhisme een religie; in zijn wijze van uitdrukking van gedachten is het een filosofie; als resultaat van systematisch zelfonderzoek is het psychologie; en uit dit alles volgt een norm voor gedrag die wij innerlijk ethiek en uiterlijk moraal noemen.’* Heel pragmatisch omzeilt Govinda hiermee het probleem dat het boeddhisme zich niet in een hokje laat plaatsen.

Dhamma

Waarom toch zo moeilijk doen? De Boeddha heeft zelf gezegd wat hij onderwijst: de dhamma. Toegegeven, alleen dit Pali-woord − Sanskriet: dharma − lost het raadsel niet op, maar toont wel de richting waarin we moeten kijken. Van ons wordt verwacht dat we het boeddhisme ‘van binnenuit’ leren begrijpen. Het laat zich niet ‘van buitenaf’ bevatten met behulp van vreemde en niet-passende begrippen zonder het te verdraaien of te beperken.

Geen religie maar dhamma Hier vloekt men nietDhamma heeft vele betekenissen, maar drie aspecten zijn voldoende voor ons doel. Als eerste is dhamma de overgeleverde leer van de Boeddha. Hij heeft 45 jaar zijn bevindingen met anderen gedeeld en in hun bewustzijn gegrift. Na de periode van mondelinge overlevering zijn ze ongeveer 500 jaar na het verscheiden van de Boeddha opgetekend, geordend en enigszins bewerkt. Het tweede aspect is de inhoud van de leer. De werkelijkheid zelf is de maatstaf, ongehinderde waarneming en kritisch onderzoek van alle verschijnselen zijn bepalend. Dogma’s, hypotheses, wensdenken en fantasieën hebben hiermee niets van doen. De praktische component van het boeddhisme is het derde aspect. De Vier Edele Waarheden vormen de kern. Wie deze waarheden kent en ze nuttig maakt voor zichzelf en anderen, richt zich ernaar. Weten wordt een leidraad voor iemands handelen en voor zijn spirituele praktijk. Uit overtuiging nemen we de ethische verplichtingen op ons, oefenen we ons in meditatie en verdiepen we ons begrip.

Het boeddhisme is zo veelomvattend dat het niet in een traditioneel hokje past. Het strikte onderscheid tussen religie en wetenschap als verklaring heeft hier geen zin. Wat in onze samenleving vaak als onverenigbaar wordt gezien, zijnde vertrouwen (in het nog onbekende) en weten (als eigen ervaring), is in de dhamma een onverbrekelijke eenheid.

Bij hokjesdenken hoort ook de aanduiding ‘boeddhisme’. Hoewel het bijna niet meer uit ons taalgebruik weg te denken is, dekt de vlag de lading niet. De Boeddha was geen ‘boeddhist’, en hij heeft ook geen boeddhisme onderwezen maar de Dhamma. (km)

 * Lama Anagarika Govinda, Die psychologische Haltung der frühbuddhistischen Philosophie, p. 1. Wenen: Octopus, 1980
Bron: Weil, A., In Denkmustern gefangen. Buddhismus aktuell, 3/2014, p. 24-27
Deze tekst verscheen eerder in het magazine van Vrienden van het Boeddhisme http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/2015/dhamma.html

 

Categorie: Achtergronden, Dharma en filosofie, Nieuws Tags: Alfred Weil, DBU, dhamma, religie, vrienden van het boeddhisme

Lees ook:

  1. SVB stopt met bijeenkomsten
  2. Boeddhisme, religie of filosofie?
  3. Religie en maatschappelijke verandering
  4. Karma – behoedzaam op weg, boeddhisme als redelijk alternatief…

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Helen zegt

    9 juni 2015 om 09:55

    Mooi dat dit stuk komt na ” Door wie laat jij je gek maken”. zijn we nog steeds niet die zinloze discussie voorbij van wel geen religie. Waar zit toch dat pijnpunt als het wel een religie zou zijn? Ook krijg ik de kriebels als boeddhisme wordt voorgesteld als niet in een hokje passend dit in tegenstelling tot bv een christendom en daarmee superieur zou zijn. Dit doet geen recht aan de christelijke spiritualiteit en verbloemt dat boeddhisme ook heel dogmatisch kan zijn.

    • kees moerbeek zegt

      9 juni 2015 om 20:26

      Eng, want:

      1.Weil stelt helemaal niet voor dat (omdat boeddhisme niet in een hokje past) boeddhisme superieur zou zijn 2.Hij schrijft ook niet dat niet passen in een hokje geen recht doet aan de christelijke spiritualiteit. 3. Ten slotte beweert hij al helemaal niet dat (omdat boeddhisme niet in een hokje past) boeddhisme niet dogmatisch zou kunnen zijn. Hij verbloemt dus helemaal niets.

      Er zij LICHT: https://www.youtube.com/watch?v=WFtTTBDGlbk

      NAMO GUANSHIYIN PUSA!

  2. Sjoerd zegt

    9 juni 2015 om 19:12

    Tja…!

Primaire Sidebar

Door:

gastauteur

diverse schrijvers 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet
    • Vrijdag Zindag – Wat Schoof had willen zeggen
    • Je kunt niet gezond zijn op een zieke planeet
    • Het pad uit het woord

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.